Alþýðublaðið - 05.11.1958, Blaðsíða 6

6
Alþýðublaðið
Miðvikudagur 5. nóv. 1958
1
<i
S
S
s
s
s
s
s
s
s
s
s
s
s
s
s
s
s
s
s
s
s
s
s
s
s
s
s
s
s
s
s
s
s
s
s
s
s
s
s
s
s
s
s
s
s
s
s
s
s
s
s
s
s
s
s
s
s
s
s
s
s
s
s
s
s
s
s
s
s
s
s
s
s
s
s
s
s
s
s
s
s
s
s
s
s
s
s
s
s
s
s
s
s
s
s
s
s
s
s
s
s
s
s
s
s
s
s
s
s
Úr kvikmyndinni „Cat on a Hot Tin Roof.”
EN NII IM NK
BÚIÐ er að gera kvik-
mynd eftir hinu umdeilda
leikriti Tennesse Williams
„•Cat on a Hot Tin Roof“.
Léikrit þetta vakti mikla at-
hygli og deilur er það var
frumsýnt fyrir þrem árum
og voru sýningar á því bann
aðar. Höfundurinn breytti
bví leikritinu nokkuð svo a£
meykslunargjörnum kelling
um þætti sér ekki misboðið
með því að sjá það, en auð-
vitað gátu þær ekki látið það
vera.
Kvikmyndahandritið er
byggt á þessari endurskoð-
uðu útgáfu leikritsins.
Aðaihlutverkin eru í hönd
um Elizabeth Tayolr, Pau’
Newman, Burl Ives, Jcak
Curson, Judith Anderson,
Madeleine Sherwood og
Larry Gates.
Leikstjóri er Richard
Brooks. Kvikmynd þessi er
sögð hafa tekizt mjög vel og
sérstaklega hæla gagnrýn-
endur leikendunum fyrir

\
S
S
s
s
s
s
s
V
s
s
s
s
s
s
s
s
s
s
s
s
s
s
s
s
s
s
s
s
s
s
s
s
s
s
s
s
s
s
s
s
s
s
s
s
s
s
s
s
s
s
s
s
s
s
s
s
s
s
s
s
s
s
s
s
s
S
s i
s

VERIÐ er að gera enn
eina dýrakvikmynd á vegum
Walt Disneys. Þessi mynd er
af dýralífi á norðurhjara. Er
hún tekin í Alaska og heim-
skautahéruðum Kanada. —
Hafa kvikmyndatökumenn-
irnir ferðazt um freðmýrar
ncj^ðurhéraðanna allt frá
barrskógabeltinu norður a6
heimskautsísnum. — Gefur
mynd þessi glöggt yfírlit um
hrikaleik náttúrunnar á
Þessu svæði. Þótt aðalá-
herzla sé • lögð á dýralífið,
gefur einnig að líta ýmsa
þætti úr iífi eskimoanna,
sem lifa á þessu svæði. Kvik
mýndin er í litum eins og
fyrri náttúrumyndir Disneys
og er sögð sízt standa þeim
að baki. Stjórnandi er James
Algar.
(- Bækur og héfundar: )
Barði Guðmundsson: Höf-
undur Njálu. Safn rit.
gerða. Bókaútgófa Menn-
ingarsjóðs 1958.
FYRIR nokkrum dögum kom
út ritgerðasafn Barða Guð-
mundssonar um leit hans að
höfundi Njálu. Hefur það hlot-
ið nafnið Höfundur Njálu. Eins
og kunnugt er hafði Barði lengi
fengizt við rannsóknir á Njálu
og öðrum fornsögum. Komst
hann snemma á þær slóðir, að
hægt væri að leiða allgild rök
að því, að Þorvarður Þórar-
insson, Svínfellingur að ætt,
væri höfundur Njálu. Barða
entist ekki aldur til að ljúka
þessum rannsóknum sínum. |
Var það mikill skaði, því ef-;
Iaust átti hann eftir að gera
margar athuganir, sem íslenzk-
um sögurannsóknum væri mik
ill fengur að. Það er mjög vel,
að þessar ritgerðir koma út,
svo fræðimönnum og öllum al-
menningi gefist kostur á að
lesa þær í samhengi, meta þær
og virða. Flestar hafa þær ver-
ið prentaðar áður, en þó eru
nokkrar, Sem birtast hér í
fyrsta sinn.
Skúli Þórðarson sagnfræðing
ur og Stefán Pétursson þjóð-
skjalavörður, hafa búið bókina
undir prentun. Skrifa þeir for-
mála fyrir henni. Stefán ritar
um Njálurannsóknir Barða og
niðurstöður þeirra. Nefnir
hann þennan kafla Hin nýja
Njáluskoðun. Er hann mjög
snjall og nauðsynleg hugvekja
væntanlegum lesendum bókar-
innar. Stefán vitnar í orð Pet-
er Hallberg í ritgerð hans um
nýjustu rannsóknir á íslend-
ingasögum í norska tímaritinu
Edda 1953. „Mér. vitanlega
hafa fræðimenn enn sem köm-
ið er ekki tekið tilgátur Barða
Guðmundssonar, sem orka svo
eggjandi á ímyndunaraflið, til
neinnar ítarlegrar athugunar.
Það hlutverk krefst að vísu ó-
venjulegrar þekkingar, ekki
aðeins á íslendingasögum, held
ur og á öllu hinu gífurlega efni
Sturlungu. .. Það ætti að
standa íslendingum sjálfum
næst, að halda sögurannsókn-
unum áfram á braut Barða
Guðmundssonar. Framlag hans
ætti að minnsta kosti að verða
mönnum mikilvæg örvun í
þeim umræðum, sem framund-
an eru um sögurnar.11
Rannsóknir Barða á Njálu
eru alveg sérstæðar í sögu-
rannsóknum hér á landi. Þær
byggjast aðallega á nákvæm-
um samanburði ýmissa atriða,
er fornrit okkar geyma, sem
vifna um vöxt af sömu rótum.
Nákvæmni og hugkvæmni ein-
kenna sögurannsóknir Barða.
En hitt er mál annað, að mörg-
um finnst, sem kynnast þeim
við fyrsta lestur, að þar gæíi
um of ímyndunarafls. En þeg-
ar lesið er betur og oftar, þá
verður samhengi og örugg rök-
hyggja augljós. Ég tel örugg-
lega, að Barði hafi verið á
réttri leið í sögurannsóknum
sínum. Hver sá, sem fæst við
íslenzka sögu í framtíðinm,
getur lært margt af ritgerðum
hans. Það er því mjög vel, að
Menningarsjóður gefur þessa
bók út, og vonandi verður
framhald á útgáfu ritgerða
Barða.
Ég verð að játa, að ég er ekki
sammála Barða í höfuðatrið-
um hans og annarra, er ritað
hafa um íslendingasögur á
síðustu árum. Ég held, að ís-
lendingasögur séu eldri en
þeirra skoðun er. Ég álít, að
Njála sé eldri en frá síðari
helming 13. aldar. En hitt skal
ég fúslega viðurkenna, að ekki
er ólíklegt, að einhver hafi end
ursamið hana á þessum tíma.
Það er hægt að finna mörg rök,
sem hníga að því, og jafnframt
að það hafi verið Þorvarður
Þórarinsson. Sá, er þetta gerði,
hefur gætt hana þeim listræna
blæ, sem aðgreinir hana algjör
lega frá öðrum Islendingasög-
Barði Guðmundsson
um, svo að hún ber langt af
öllum bókum, er ritaðar hafa
veri'ð á íslandi bæði fyrr og
síðar.
Það er vitað, að föðurbróðir
Þorvarðar, Brandur biskup á
Hólum, var einn allra ritfær-
ustu manna á landinu á 13.
öld. Það er ekki ólíklegt, að
þetta hafi verið kynfylgja í
ætt þeirra. Nú er hægt að færa
gild rök að því, að Þorvarður
ög Brandur voru ekki sam-
mála um stjórnarstefnu lands-
ins, áður en landið komst und-
ir konung. Er hitt jafnframt
athyglisverðara, að það er
Brandur Jónsson, sem hefur
mest áhrif á Þorvarð bróður-
son sinn á örlagaríkustu stund
ævi hans. Ef til vill er þar að
finna orsökina til þess, að Þor-
varður varð rithöfundur og
varð til þess að skapa ódauð-
legt rit í endurnýjun nýrrar
bókmenntastefnu.
Það er alkunna, að Austfirð
ingar urðu síðastir til þess að
sverja Noregskonupgi eiða.
Þorvarður Þórarinsson var þá
aðalhöfðingi þeirra. Sennilegt
er, að orsök þessa sé rótgróinn
fjandskapur hans við Gissur
Þorvaldsson, heldur en ætt-
jarðarást. Óvinátta þeirra lief-
ur eflaust magnast stórum eft
ir að Gissur lét drepa frændur
konu hans í Rangárþingi. Það
er öruggt af heimildum, að
Þorvarður stóð algjörlega á
móti Gissuri og var ófáanleg-
ur til að sverja honum og Hall-
varði gullskó eiða, sem hand-
hafa konungsvalds á landi hér.
Þannig stóou sakir 1263, er
Brandur Jónsson kom utan ný-
vígður Hólabiskup. Hann var
mikill fylgismaður Noregskon-
ungs eins og aðrir klerklegir
umboðsmenn, og vinur Gissur-
ar Jarls, sem þá bjó á Stað í
Reyninesi. Um haustið sendi
hann Þorvarði boð að koma á
sinn fund norður að Hólum. Þor
varður fór til Hóla á fund bisk-
ups. Hann hefur áb.yggilega
grunað, hvað undirbjó stefnu
biskupsins. En trúnáð óg traust
hefur hann borið til þessa
frænda síns og þótt öruggara
að óvingast ekki um of við
hann, þegar hann skipaði ann-
að æðsta embætti kirkjunnar
í landinu.
Svo fóru leikar á Hólum, að
Brandur biskup vann Þorvarð
bróðurson sinn til fylgis við
Noregskonung. Heimild þessa
er stuttorð frásögn Konungs-
annáls: ,,Og þann vetur um
Allraheilagramessu skeið sór
Þorvarður Þórarinsson Brandi
biskupi fóðurbróður sínum að
fara á konungs fund að sumri,
og svo gerði hann.“
Það er margt athugandi við
þennan svardaga þeirra frænda
á Hólum. Þorvarður kýs held-
ur að fara utan, heldur en að
ná sættum við Gissur jarl, sem
er þar í næsta nágrenni. Ef-
laust hefur Hólabiskup getað
komið í kring sáttum þeirra.
Svo varð það með Orm Orms-
son á næsta sumri, sem að lík-
indum hafði goðorð Austfirð-
inga eftir utanför Þorvarðar.
Hvað kom hér til? Það er hægt
að leiða nokkur rök að því.
Brandur biskup hefur auð-
vitað fyrst og fremst heitið
frænda sínum fyllstu meðmæl
um í konungsgarði. Þau máttu
sín þar auðvitað mikils, því
Brandur hafði lengi verið
dyggur konungsþjónn á ís-
landi. En hitt tel ég líklegt,
að hann hafi kennt Þorvarði
það ráðið, er íslendingum
Framhald á 8. síðu.

Þetta er móttökustöðin, sem fylgdist, með för tungíeldflaug-
arinnar.