Morgunblaðið - 21.06.1978, Qupperneq 1

Miðvikudagur
21. júní
Bls. 33-64
Ætr
Ur æviminningum Sadats:
Á haustnóttum kemur út í Bretlandi sjálfsævisaga Anwars Sadats, forseta Egyptalands, og ber hún titilinn Jn Search of Identityu.
Brezka blaðið Observer birt fyrir nokkru fáeina kafla úr þessari bók og í þeim fyrsta, sem fer hér á eftir í lauslegri þýðingu, segir
Sadatfrá bernsku sinni, fyrstu kynnum sínum og afskiptum af stjórnmálum og þeirri gremju sem bretar vöktu með honum vegna yfirráða
sinna á þeim árum, síðari heimsstyrjöldinni og fyrstu samskiptum við Nasser.
í gleði
bernsku minnar ...
Allt, sem kemur upp í huga
minn þegar hann reikar aftur til
Mit Abdul Kum, þorpsins hljóð-
láta í Nílardalnum, vekur mér
gleði. Þar var ég að slíta
barnsskónum í kringum 1920.
Ég lék mér berfættur á stígnum
sem lá gegnum skóginn, rak
búfénaðinn út í haga við sólar-
upprás. Við steiktum lauk í
ofninum um leið og brauðið var
bakað. Bezt af öllu var að gæða
sér á ljúffengum mjólkurgraut
sem hún amma mín sauð.
Ég var meira að segja
hamingjusamur þegar kalt
vatnið fyllti áveituskurðina svo
að flóði yfir bakka þeirra í tvær
vikur á veturna. Þann skamma
tíma varð að nota til að vökva
allt nágrennið. Við unnum
saman á landi eins bóndans
allan daginn og daginn eftir
veittum við á hjá þeim næsta.
Þvílík var samvinnan — með
öðrum og fyrir aðra og það var
engin hagnaðarvon einstaklings
sem var hvati okkar. En þetta
hafði líka það að verkum að mér
fannst ég tilheyrði ekki aðeins
minni eigin fjölskyldu, heldur
einnig öllu þorpssamfélaginu, og
ekki aðeiná því heldur líka
víðfeðmari fjölskyldu: Landinu
mínu. Sú tilfinning greip mig
sterkum tökum þegar ég var á
leiðinni heim við sólarlag. Og ég
horfði á fegurð himinsins með
nýrri hlýjukennd og skynjaði
ósýnileg tengsl vináttu og kær-
leika við allt umhverfis mig.
Samtímis var ég jarðbundinn og
sem ég horfði á bláleitan
reykinn liðast upp frá reykháf-
unum vissi ég að hann gaf
fyrirheit um gómsæta máltíð að
starfsdegi loknum í þorpinu. Og
þá ríkti hin fullkomna kyrrð og
sá algeri innri friður.
Amma mín var höfuð fjöl-
skyldunnar, ef svo má segja.
Faðir minn var langdvölum í
brottu. Hann vann skrifstofu-
störf á sjúkrahúsi hersins í
Súdan. Amma mín, hún annað-
ist okkur, hafði umsjón með
vinnu okkar á landi föður okkar
sem var tvær og hálf ekra.
„Móðir effendis" var hún kölluð
í þorpinu vegna þess að faðir
minn hafði fengið nokkra undir-
stöðumenntun og lært ensku en
í þá daga var óvenjulegt að
óbreytt almúgafólk kynni að
lesa hvað þá meira.
A kvöldin sagði amma mín
okkur söguna af Zahran, hetju
þorpsins, og ég hringaði mig
hálfsofandi ofan á ryðgaða
ofnskriflinu okkar. Yngri syst-
kinin mín — og kanínurnar
okkar — voru í fastasvefni.
Zahran var frá Denshway,
þorpi í þriggja mílna fjarlægð.
Þar voru brezkir hermenn að
skjóta dúfur einn góðan veður-
dag. Kúla lenti í hveitisílói og
þorpsbúar söfnuðust saman og
brezkur hermaður skaut að
þeim, þeir lögðu til atlögu við
hann og hermaðurinn lézt í
átökunum. Margir þorpsbúa
voru handteknir og leiddir fyrir
herrétt. Gálgar voru reistir áður
en dómar höfðu svo mikið sem
Þrjár ásjónur Sadatsi For-
setinn. lautinantinn 22
ára, bylingarmaðurinn
1952.
verið upp kveðnir; fjöldi manns
var hálshöggvinn, aðrir voru
hengdir ... Zahran var hetja
bardagans gegn Bretum, hann
gekk að gálganum og háleitur
var hann, stoltur yfir því að
hafa staðið gegn kúgurunum og
drepið einn þeirra.
Nótt eftir nótt hlustaði ég á
þessa sögu. Milli svefns og vöku
var ég, en kannski var það
einmitt til þess að sagan festist
inn í undirvitund mína. Oft sá
ég Zahran fyrir mér og í
draumum mínum upplifði ég
hetjudauða hans. Ég óskaði mér
þess að ég væri Zahran. Sem ég
lá þarna ofan á ofninum skildi
„Á námsárum mínum þróað-
ist með mér hatur í garð allra
kúgara og ást og aðdáun í garð
þeirra allra sem unnu að frelsun
föðurlands síns. Þegar Gandhi
fór um Egyptaland á leið til
Bretlands árið 1932 fylltu fréttir
um baráttu hans fyrr og síðar
egypzk dagblöð. Ég var heillað-
ur af þessum manni, hreifst af
þeirri hugsjón sem ég skynjaði
að með honum bjó. Ég fór meira
að segja að líkja eftir honum. Ég
vafði mig tötrum og leitaði í
einangrun upp á þak hússins
okkar í Kairó. Ég var þar í
hugleiðslu og föstu í nokkra
daga unz faðir minn fékk talið
leit að
sjálfi mínu”
ég að það var eitthvað bogið við
líf okkar. Meira að segja áður en
ég leit Breta augum, hafði ég
lært að hata kúgara sem drápu
saklaust fólk — fólk okkar ...
Andúð gegn
Bretum
Ég fluttist búferlum til Kairó
1925 þá sjö ára gamall. Faðir
minn varð að framfleyta þrett-
án sonum og dætrum á naumum
launum og við bjuggum við
skort alla okkar bernsku. Það
var utan seilingar okkar að
kaupa brauðin í bakaríi eins og
Kairóbúar gerðu. Eins og heima
í Nílardalnum höfðum við stór-
an bakaraofn þar sem við
gerðum okkar eigin brauð.
Vasapeningar mínir voru 2
millimer eða örfáir aurar á dag
1. grein
og fyrir það keypti ég mér bolla
af mjólkurtei og fannst mér
vera allir vegir færir. Skóla-
félagar mínir keyptu sælgæti úr
kaffistofu skólans og áttu falleg
föt en ég átti aðeins ein föt sem
ég varð að vera í allan tímann.
Samt sem áður finnst mér nú —
þegar ég rifja upp þessa atburði
og þessa stöðu mína — að þetta
hafi ekki alið með mér öfund eða
vanmáttarkennd.
Sadat skýrir síðan frá því að
meðal þess sem honum hugnað-
ist ekki í Kairó hafi verið návist
Breta á staðnum og á þessum
árum vaknar með honum sú
andúð í þeirra garð sem átti
eftir að magnast. Hann heldur
áfram:
mig á að hætta þessu. Þetta
myndi hvorki koma mér né landi
mínu til góða á nokkurn hátt,
hins vegar væri nokkurn veginn
víst að ég fengi laungnabólgu
upp úr öllu saman, enda var
þessi vetur mjög kaldur.
Ég var staddur heima í
þorpinu minu þegar Hitler hélt
til Berlínar að afmá afleiðingar
ósigurs Þjóðverja í heims-
styrjöldinni fyrri og endurreisa
þýzkt þjóðarstolt. Ég kvaddi
vini mína á vettvang og sagði
við ættum að fara að dæmi
þeirra og ráðast fram á Mit
Abdul Kum til Kairó. Ég var
tólf ára og auðvitað var hlegið
að mér og ekkert mark tekið á
tali mínu. Að því stefndi hugur
minn og metnaður að ég yrði
foringi i hernum svo að ég gæti
gengið til liðs við þá er vildu
leysa Egjptaland undan brezku
hernámi. Ég fékk inngöngu í
Konunglegu herakademíuna í
febrúar 1938. I bernsku hafði ég
hlýtt á söguna um hetjuna
Zahran kvöld hvert. Ég vonaði
ég gæti afrekað það sem hann
hafði gert. En mig óaði við því
að vera ef til vill dæmdur til
dauða, en mig fýsti mjög að
leiða uppreist til að leysa okkur
undan Bretum.
Baráttan
er hafin
Ég hóf þegar að leggja að
þessu drög enda þótt við ýmsa
erfiðleika væri að etja, einkum
kom þar til að eldri foringjar í
hernum virtust sem blindu
slegnir þegar Bretar voru ann-
ars vegar og þeir ekki viðmæl-
andi. En um þessar mundir var
ég með herdeild minni í smábæ
í Efra Egyptaiandi. Fundi héld-
um við í herberginu mínu og ég
reri að því öllum árum að opna
augu félaga minna fyrir hinu
raunverulega ástandi. Fundir
okkar voru kallaðir „þingfund-
irnir" og þarna á þessum
fundum hitti ég Gamel Abdel
Nasser í fyrsta skipti, eftir að
herdeild hans kom til bæjarins.
Mér korn hann svofyrir sjónir að
hann væri alvörugefinn ungur
maður og deildi ekki löngun
félaga sinna til gjálífis né
heldur lét hann nokkurn komast
upp með að koma fram við sig
af kæruleysi eða léttúð, þar sem
honum fannst það ekki hæfa
virðuleika sínum. Hann hlýddi á
það sem við sögðum af áhuga en
lagði sjálfur fátt til málanna.
Ég hafði hug á að kynnast
honum betur en hann hélt sig í
hæíilegri fjarlægð frá öllum og
kynni okkar þarna ristu aldrei
dýpra en að hvor bar nokra
virðingu fyrir hinum.
Snemma árs 1939 var ég
sendur til Kairó á námskeið hjá
hernum og gaf það mér tækifæri
til að færa enn út kvíarnar. Með
leynd komum við upp samtökun-
um „Frjálsir herforingjar."
Aðalleiðbeinandi minn var Aziz
al Masri. Hann ráðlagði mér að
taka forystuna í mínar hendur.
„Napoleon var hershöfðingi og
leiðtogi 27 ára — hvað ert þú
gamall“ sagði hann við mig.
„Tuttugu og tveggja“ sagði ég.
„Gott, vinnið þá saman, standið
einhuga að öllu og það ræður
úrslitum. Þið verðið að gera
fleira en einblína á framkvæmd-
ir, þið verðið líka að rækta huga
ykkar. Lesið mikið. Og þið
verðið einnig að sýna varúð og
gæta þess að samtök ykkar séu
svo traust að engir ókunnugir
komist inn í raðir ykkar og komi
upp um ykkur.“
Sumarið 1942 höfðu Þjóðverj-
ar og Italir undir stjórn Romm-
els komizt til E1 Alamein aðeins
43 km frá Alexandríu. Bretar
byrjuðu að brenna opinber skjöl
og flytja brezka þegna og
stuðningsmenn sína til Súdans.
Ekki virtist leika á því vafi að
sjgurganga Rommels héldi
áfram, hann næði Alexandríu og
síðan Kairó. Hér var að flestra
dómi aðeins tímaspursmál að
ræða. Sá orðrómur fékk byr
Sjá næstu siðu