Morgunblaðið - 02.07.1978, Blaðsíða 7

MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 2. JÚLÍ 1978
39
VATNl
Arabar hyggja á ís-
töku á suðurskautinu
um þetta efni í Tækniháskólanum
í Massachusetts í fyrra. Forráða-
menn Alþjóðabankans höfðu oft
og lengi varað við því, að efnahag-
ur í heiminum mundi fara síversn-
andi ef ekki yrði gripið til
róttækra ráða við mannfjölgunar-
vandanum. En nú taldi McNamara
horfurnar hafa batnað nokkuð;
það væri n'efnilega komið fram
sem enginn hefði eiginlega þorað
að vænta, að það væri farið að
draga úr fjölguninni í þróunar-
löndunum. Hann bætti því þó við,
að hún þyrfti að verða enn hægari.
Menn hafa mjög deilt um það
hvað væri helzt til ráða við
offjölguninni. Margir hafa talið
auknar getnaðarvarnir fljótvirk-
asta ráðið, en því miður hefur
reynzt miklum erfiðleikum bundið
að útbreiða þær þar sem helzt
þyrfti. Aðrir hafa haldið því fram,
að haldbezt mundi að bæta lífskjör
þar sem fjölgun væri mest og
mundi þá fljótlega draga úr henni.
Alþjóðasambandið um takmörkun
fjölskyldustærðar, samtök slíkra
félaga í 90 ríkjum, telur sannað að
getnaðarvarnir eigi verulegan þátt
Fyrir stuttu oirtist í brezka
læknaritinu Lancet skýrsla um
rannsókn, sem tók til 190 karl-
manna um fertugt, — 107 Edin-
borgarbúa og 83 Stokkholmsbúa.
beir voru valdir af handahófi.
Þetta voru allt heilbrigðir menn.
En því voru þessir hópar teknir
til samanburðar, að í Edinborg
deyja þrefalt fleiri karlmenn um
fertugt af hjartaáföllum en jafn-
aldra menn í Stokkhólmi, og
skyldi nú reynt að komast að því
hvers vegna svo mikið ber á milli.
Niðurstöður urðu þær m.a., að
áfengisneyzla kynni að valda
einhverju, eins og áður var talið,
þar eð Skotarnir reyndust drekka
hálfri fiösku meira af áfengi á
viku en Svíarnir. Ennfremur kom
á daginn, að því hávaxnari sem
menn eru þeim mun minni hætta
er þeim búin af hjartaáföllum —
og Skotar eru yfirleitt nokkru
lægri vexti en Svíar. Merkilegast
þótti, að kólesterólmagn í blóði
reyndist svipað í hópunum báðum
— en önnur blóðfita mun meiri í
Skotunum. Drógu læknar þá
ályktun af þessu, að líkamsgerð
Svfa og Skota kynni að vera ólík
þannig, að likamar þeirra ynnu
ekki eins úr fæðunni, og mætti þá
ætla að efnaskiptakerfi Skota
hefði einhverra hluta vegna ekki
aðlagazt umhverfi og fæðu jafn-
vel og annarra þjóða, þótt furðu-
legt kynni að virðast. Enda fylgdi
það skýrslunni, að þetta yrði að
rannsaka á nýjan leik og rækileg /,
ar, niðurstöðurnar væru með
ólikindum. - JOHN
KERR.
í því, að dregið hefur úr nannfjölg-
un svo sem áður sagði. Leggur
sambandið áherzlu á það, að alls
ekki megi slaka á taumunum þótt
þetta hafi áunnizt heldur verði nú
enn að auka áróður fyrir getnaðar-
vörnum og takmörkun fjölskyldu-
stærðar. Að því er bandarískir
sérfræðingar um mannfjölgun
segja, fór það saman, að nærri öll
ríki þar sem fæðingartala lækkaði
um 20% eða meiya á árunum
1965—1977 höfðu tekið til ákveð-
inna ráða til takmörkunar fjöl-
skyldustæðar.
En það verður að taka fram í
lokin, sem fyrrnefnt Alþjóðasam-
band leggur áherzlu á, að varazt
skyldi að binda miklar vonir við
það að heldur hefur dregið úr
fjölgun mannkynsins í heild. Það
dregur nefnilega mest úr henni í
velmegandi iðnríkjum, en tiltölu-
lega lítið eða alls ekki í hinum
snauðari löndum. Og það er Ijóst,
hvort sem fjölgar hægar eða
hraðar héðan af, að það verður að
skipta gæðum jafnar á milli
manna framvegis en hingað til ef
allir eiga að fá að halda lífi. —
ROBERT STEPHENS
HELGIR DÓMARl
Flísar,
naglar
og fleiri
fágætir
hlutir
Líkklæðið helga í Tórínó verður
lagt fram til sýnis almenningi í
september í haust. Mikið er búið
að rannsaka þetta klæði, og er
meira eftir; rannsóknum verður
fram haldið á vetri komanda. Að
vísu verða aldrei færðar sönnur á
það, að þarna sé komið klæðið, sem
sveipað var um Krist í gröfinni
forðum. Aftur á móti er hugsan-
legt að sannist, að þetta sé
líkhjúpur manns er lézt um svipað
leyti og með þeim hætti sem frá
segir í guðspjöllunum. Ýmsar
niðurstöður rannsókna benda til
þess, og það er reyndar með
ólíljindum hve miklar líkurnar
virðast. Flestir kristnir menn eru
auðvitað mjög áfram um það, að
klæðið reynist líkhjúpur Frelsar-
ans; sumir þeirra telja það jafnvel
löngu sannað og þurftu. ekki
vísindalegar rannsóknir til. En
vísindamenn fyrir sitt leyti taka
rök trúarinnar ekki gild, og þeir
Tveir þriðju hlutar alls fersk-
vatns í heiminum eru saman
komnir í ísnum á suðurheimskaut-
inu„ og hafa menn lengi verið að
reyna að hugsa upp ráð til þess að
nýta þennan forða, og einkum í
löndum þar sem úrkoma er svo
lítil að stendur þjóðunum fyrir
,þrifum. Mönnum hafa komið í hug
ýmsar aðferðir til þess arna. Ein
er sú að taka borgarísjaka, sem
klofna frá meginísnum, í tog og
draga þá norður á bóginn. Nú
hyggjast Saudi-Arabar hrinda
þessu í framkvæmd.
Það voru bandarískir haffræð-
ingar sem stungu upp á þessu og
eru nú nærri tveir áratugir síðan.
Hugmyndin þótti fjarstæðukennd
þá, eh þykir ekki jafn-langsótt nú
orðið. Þáð er ljóst, að hún verður
geysidýr í framkvæmd. En aðrar
aðferðir eru enn dýrari, t.d. sú að
vinna ferskvatn úr sjó.
Um þessar mundir er Múhamm-
eð Al-Faisal prins í Saudi-Arabíu
á ferð um Bandaríkin að vinna
áætlun sinni um ísflutningana
fylgi þar í landi. Al-Faisal prins er
gamall áhugamaður um vatn: var
vatnsmálaráðherra Saudi-Arabíu í
tíu ár. Og nú hyggst hann sem sé
boða bandarískum vísindamönn-
um og yfirvöldum hugsjónir sínar
um vatnsöflun. Þær eru þeim
reyndar engin ný tíðindi: hug-
myndin um ístöku á suðurpólnum
er upprunnin í Bandaríkjunum
eins og fyrr sagði og Bandaríkja-
menn hafa um nokkurra ára skeið
unnið að því að leysa ýmsan
munu halda áfram að rannsaka
þar til öllum vafa verður eytt, ef
það er hægt. Hafa hinar sundur-
leitustu stofnanir, kenndar við
vísindi, verið kvaddar til, og
jafnvel Bandaríska geimferða-
stofnunin, NASA, hvað svo sem
hún hefur um málið að segja.
Sú virðing og helgi, sem menn
hafa löngum haft í menjum um
Stórviðburði í átrúnaði sínum er í
senn frumstæð og líklega eðlis-
bundin. Hún er ekki verri fyrir
það. Grikkir hinir fornu dýrkuðu
helga dóma. Sömuleiðis búddhist-
ar og múhammeðsmenn, og enn
þann dag í dag; að ekki séu nefndir
kommúnistar. Bandaríkjamenn
hafa mikla helgi á sprunginni
klukku, frelsistákni sínu. Frakkar
fýllast einlægri lotningu og taka
ofan fyrir búsmunum Napóleons,
og stríðsfáki hans var troðinn út
með hálmi svo að hann gæti risið
undir helginni sem á honum hvílir.
Um Bretland er það að segja, að
þar er hvergi lengra en þing-
mannaleið á milli helgra eða
hálfhelgra dóma. Hvarvetna er
nokkuð fyrir alla, allt eftir mennt-
un þeirra og stjórnmálaskoðun:
hús genginna skálda, stórra sem
smárra, og eftirlátnir munir
þeirra í slíkri röð og reglu að
nægja mundi til að kæfa hvaða
skáldgáfu sem væri; aftökustaðir;
stígvél, sængurföt og mataráhöld
konunga, sem þóttu sérstaklega
góðir, herskáir, kvensamir eða
geðbilaðir; grasblettur þar sem
heimalið vann frægan sigur í
framkvæmdavanda sem henni
fylgir. T.a.m. er nú unnið að því að
smíða hverfil og skrúfur sem koma
mætti fyrir á borgarísjökum
þannig að þeim mætti sigla fyrir
eigin afli...
Ekki verður enn séð hvernig
hentugast muni að koma jökunum
norður eftir — sigla þeim fyrir
eigin vélarafli ellegar beita fyrir
þá dráttarbátum. Hitt er víst, að
það verður löng og hæg sigling,
talið að hún muni taka eina 10
mánuði, á eins hnúts hraða — þ.e.
tæpir tveir kílómetrar á klukku-
stund. Verði farið öllu hraðar
bráðna jakarnir mun fljótar. Þeir
hljóta vitanlega að rýrna nokkuð
á leiðinni. En talið er, að þeir þurfi
ekki að rýrna nema svo sem um
fótbolta og síðan aldrei meir; og
svo má telja endalaust.
Engir hafa þó gengið jafnlangt
í dýrkun helgra dóma og kaþólska
kirkjan. Hún hefur haft helgi á
líkamsleifum píslarvotta frá því á
annarri öld að minnsta kosti. Var
þar af nógu að taka; katakomburn-
ar, grafhvelfingarnar, undir
Rómaborg eru margir kílómetrar
að lengd og voru jörðuð þar mörg
þúsund kristinna manna. Sumt
sannanlega píslarvottar, en vafa-
samara um aðra. Það skipti þó
ekki höfuðmáli, það nægði að
maður væri talinn hafa dáið
Ein helgasta katakomban í Róm
er kennd við sankti Calixtus. Þar
eiga að hvíla jarðríeskar leifar
nokkurra páfa meðal annars, sem
liðu píslarvœtti á þriðju ðld.
10%, og jafnvel ekki svo mikið, ef
þeir verða sveipaðir plasti.
Ekki er allur vandi úr sögunni
þótt takist að koma jökunum
norður til Saudi-Arabíu eða Kali-
forníu. Þá er eftir að vinna ísinn.
Og það er feikilegt fyrirtæki, og
óséð enn hvernig bezt muni vera
að fara að því. Mönnum hefur
komið í hug að nota kolanámsvél-
ar. En það þyrfti nokkur þúsund
slíkar — af stærstu gerð — til að
brjóta niður einn borgarisjaka.
Þeir geta orðið svo sem 15
kílómetrar á lengdina og 300
metrar á hæð ...
Það verður sem sé ekki hlaupið
að þessu. En mikil hagsbót yrði að
því ef framkvæmdin tækist: Mönn-
Framhald á bls. 54.
píslarvættisdauða, og hefur
áhugamönnum um dýrlingabein
orðið þar gott til fanga gegnum
aldirnar. Er mikið búið að hirða af
þeim beinum og verðmætum öðr-
um, sem að varð komizt með góðu
móti, en samt mun nóg eftir. En
bein úr þessum gröfum eru í
ölturum í kaþólskum kirkjum víða
um jarðir.
Það er fljótséð, að slíkri hluta-
dýrkun muni fylgja ýmisleg hætta.
Það er líka freistandi trúlitlum að
henda gaman að þessu ellegar
hneykslast. En dýrkun helgra
dóma er sprottin af einlægri trú á
samfélag heilagra, á það að látnir
geti hjálpað lifendum, og á það að
menn geti orðið náðar guðs
aðnjótandi gegnum hluti nátengda
honum eða dýrlingunum.
Ekki eru allir helgir dómar
jafnhátt metnir. Helgastar þykja
menjar um krossfestingu Krists.
Að vísu eru gildar ástæður til að
draga meintan uppruna flestra
þeirra mjög í efa. En hvað um það;
helgastur þykir að sjálfsögðu
krossinn. Honum fylgir sú sögn, að
heilög Helena, móðir Konstantíns
keisara sem gerði kristni að
ríkistrú í Rómaveldi, hafi fundið
hann í Jerúsalem árið 318 eða um
það bil. Hún fann reyndar þrjá
krossa. Þótti henni einsýnt, að
einn þeirra væri sá sem Kristur lét
lífið á. Hún prófaði þá þannig, að
hú» lét sjúkan mann taka á þeim
öllum, og sjá: maðurinn varðþegar
heill er hann tók á einum þeirra.
Framhald á bls. 54.