Morgunblaðið - 10.11.1978, Blaðsíða 16

16
MORGUNBLAÐIÐ, FÖSTUDAGUR 10. NÓVEMBER 1978

Utgefandi
Framkvæmdastjóri
Ritstjórar
Ritstjórnarfulltrúi
Fréttastjóri
Auglýsingastjóri
Ritstjórn og afgreiösla
Auglýsingar
hf. Árvakur, Reykjavík.
Haraldur Sveinsson.
Matthías Johannessen,
Styrmir Gunnarsson.
Þorbjörn Guðmundsson.
Björn Jóhannsson.
Baldvin Jónsson
Aöalstræti 6, sími 10100.
Aóalstræti 6, sími 22480.
Áskriftargjald 2200.00 kr. i mánuöi innanlands.
í lausasölu 110 kr. eintakið.
Litlu sjávarplássin
mega ekki gleymast
Það er eitt áf höfuðeinkennum þess fjárlagafrumvarps, sem
nú liggur fyrir Alþingi, að þrátt fyrir það að útgjöld aukast
yfir 60% frá síðasta ári, dragast framlög til framkvæmda
verulega saman eða minnka jafnvel í krónutölu. Þannig er það til
dæmis um framlög ríkisins til hafnarmannvirkja og lendingar-
bóta. Sá liður lækkar um 14 milljónir króna frá síðustu
fjárlögum. Morgunblaðið hefur lagt á það áherzlu, að aðhald í
ríkisumsvifum sé nauðsynlegt, eins og nú háttar til. En það
aðhald á ekki sízt að koma fram í minnkuðum beinum
rekstrarkostnaði eða eyðslu hins opinbera. Á hinn bóginn er það
mjög vafasamt og raunar óskiljanlegt, að nú skuli eiga að draga
hafnarframkvæmdir svo mjög saman, sem raun ber vitni, eða
meira en nemur öllum kostnaðarhækkunum frá síðasta ári.
Þegar fé til hafnarframkvæmda er svo naumt skammtað, er
Alþingi að sjálfsögðu mikill vandi á höndum um skiptingu þess.
Víða um land bíða hálfköruð hafnarmannvirki þess, að þeim
verði lokið til þess að hægt sé að taka þau í notkun, og liggja sum
þeirra undir skemmdum. Annars staðar háttar svo til, að
fiskiskipaflotinn hefur stækkað verulega, þannig að hafnarskil-
yrðin eru með öllu ónóg og stórtjón yfirvofandi.
I þessu sambandi er athyglisvert, að helmingur tjóna hjá
Samábyrgð Islands á fiskiskipum hefur undanfarin ár verið
innanhafnartjón, þegar alskaðar eru undanskildir. Á síðast liðnu
ári námu þessi tjón 110 millj. kr. og eru þó ekki öll kurl komin til
grafar, þar sem eitthvað mun enn vera um óuppgerð tjón. Á hinn
bóginn hefur alveg tekið fyrir tjón af þessu tagi, þar sem
hafnarmálunum hefur verið komið í gott horf eins og í Grindavík
og Þorlákshöfn, en þar var áður mjcg slæmt ástand í þessum
efnum.
Víða úti um land háttar svo til í smærri sjávarplássum, að
hafnaraðstaða er lítil sem engin eða úrelt orðin vegna stækkunar
bátaflotans, en nú má heita, að smíði fiskiskipa undir 100
tonnum heyri til undantekninga. Þvílík aðstaða hlýtur að standa
vexti slíkra staða fyrir þrifum og þess vegna er það mjög brýnt
nú, þegar fé til hafnarframkvæmda er svo naumt skorið, að
þessir staðir verði ekki látnir mæta afgangi. Undanfarin ár hefur
byggðin styrkzt í mörgum af þessum sjávarplássum, en að
sjálfsögðu hlýtur að vofa yfir, að unga fólkið hugsi sér til
hreyfings, ef það finnur, að engra breytinga er að vænta til hins
betra. Höfnin er lífæð þessa fólks. Frá henni fær mannlífið á
staðnum sína næringu.
Samkeppnin tryggir
lægra fóðurbætisverð
Það kemur ekki á óvart, að könnun, sem Morgunblaðið gerði
á fóðurbætisverði og birti sl. miðvikudag, skuU hafa leitt í
ljós, að það er lægst, þar sem samkeppnin er hörðust. Og
munurinn er umtalsverður. Þannig er hann allt að 38% á
svínafóðri, 25% á hænsnafóðri og 17% á kúafóðri, auk þess sem
fóðurbætirinn er í ýmsum tilvikum ódýrari hjá þeim, sem flytja
hann heim á hlað hjá viðskiptavinum sínum.
Hér er að sjálfsögðu aðeins um emn þátt verzlunar að ræða, en
engan veginn þýðingarlítinn. Þannig vegur fóðurbætirinn mjög
þungt í rekstrarútgjöldum bænda eða rúmlega 20%, þegar laun
bóndans eru undanskilin, og er nú 958 þús. kr. í verðlagsgrund-
velli landbúnaðarins. I hliðargreinum, eins og alifugla- og
svínarækt,' vegur kjarnfóðrið mun þyngra og þar er
verðmunurinn líka mun meiri.
Eins og af þessu sést er það ekki lítið atriði, bæði fyrir bændur
og neytendur, að verð á kjarnfóðri sé sem lægst, auk þess sem
vægi þess í vísitölunni er tiltölulega mikið.
Dæmið af kjarnfóðrinu talar skýru máli um kosti hinnar
frjálsu samkeppni. Samvinnufélögin hafa vissulega þýðingar-
miklu hlutverki að gegna í þjóðfélaginu og þau hafa verið
byggðarlögunum ómetanlegur styrkur. En þennan styrk hafa
þau sótt í einkaframtakið. Og reynslan hefur sýnt, að þessi tvö
rekstrarform dafna vel hlið við hlið. Þau eru hvort öðru
nauðsynlegt aðhald til bættrar þjónustu og lægra vöruverðs.
Sænskir iðnrekendur
fá allt að 35% heildar-
veltu í styrki
Staðfestir aðeins það
sem við höfum alltaf sagt
— segir Haukur Björnsson, frkvstj. FÍI
Forráðamenn dansks
iðnaðar lýsa yfir mikilli
gremju sinni og óánægju
með þær óhóflegu styrktar-
aðgerðir sem sænsk stjórn-
völd viðhafa við þarlendan
iðnað vegna samkeppni við
aðra, í síðasta tölublaði
Dansk industri sem
Morgunblaðinu barst
nýlega.
I blaðinu er vísað á bug sem
firru ummælum Gösta Bohman,
fjármálaráðherra Svíþjóðar, sem
hann viðhafði nýverið á fundi
danskra iðnrekenda, þess efnis að
Svíar væru hættir öllum meiri-
háttar styrktaraðgerðum við þar-
lendan iðnað og væru ekki í hópi
„vandræðalanda" lengur.
Sem dæmi um hinar miklu
styrktaraðgerðir sem viðhafðar
eru, nefnir blaðið að fyrirtæki eitt
með 125 manna starfslið fái greitt
25 sænskar krónur fyrir hverja
unna klukkustund hvers starfs-
manns, eða sem nemur liðlega 7
milljónum sænskra króna árlega.
Þetta gerir um 500 milljónir
íslenzkra króna sem mörgum
dönskum iðnfyrirtækjum þætti
dágóð búbót í hinni erfiðu sam-
keppni sem ríkir.
Þetta sama fyrirtæki fær svo í
greiðslur með öldruðum starfs-
mönnum samtals um 4 milljónir
sænskra króna eða tæplega 300
milljónir íslenzkra króna, en það
er regla sænskra yfirvalda að
„niðurgreiða“ slíkan starfskraft.
— Fyrirtækið fær síðan 9,6 milljón
sænskra króna lán til að endur-
nýja vélakost árlega, sem er
vaxtalaust og það afskrifast af
ríkinu við hver áramót, eða 700
milljónir íslenzkra króna.
Þá fá fyrirtæki í spunavefnaði
allt að 75% „afskrivingingslaan“
og fyrirtæki í vefjariðnaði allt að
50%. Slík lán eru afskrifuð af
ríkinu þegar við veitingu, þannig
að segja má að um beinan styrk sé
að ræða. Fyrirtækið fékk á síðasta
ári í uppbyggingarlán 25 milljónir
sænskra króna, eða tæplega 2
milljarða íslenzkra króna. Þá fékk
umrætt fyrirtæki 7 milljónir
sænskra króna í svokallað lager-
lán, eða um 500 milljónir íslenzkra
króna.
Alls fékk fyrirtækið 68 milljónir
sænskra króna eða um 5 milljarða
íslenzkra króna, í ýmiss konar
styrki sem jafngildir því að
fyrirtækið fái greidda 35 aura
sænska fyrir hverja seldu krónu,
þ.e. 35% af veltu fyrirtækisins.
Sannar aðeins það sem
við höfum alltaf sagt.
Morgunblaðið innti Hauk
Björnsson, framkvæmdastjóra
Félags íslenzkra iðnrekenda eftir
hans áliti á þessu dæmi. — „Mér
finnst ákaflega fróðlegt að sjá
þessa grein, sem er alger staðfest-
ing á því sem við höfum verið að
tala um í marga mánuði og haldið
fram í sambandi við stuðning og
— segja danskir
iðnrekendur
styrktaraðgerðir yfirvalda í lönd-
um sem við erum í samkeppni við.
Þessar aðgerðir eru sérstaklega
miklar og áberandi í fata- og
vefjariðnaði, stáliðnaði go skipa-
smíðaiðnaði. í þessu umrædda
dæmi nema styrkir 35% af veltu
og ég veit til þess að þeir nema allt
að 30% í skipaiðnaðinum," sagði
Haukur.
Ennfremur sagði H Haukur að
um mikið og greinilegt alþjóðlegt
vandamál væri að ræða í þessum
fyrrnefndu þremur greinum iðnað-
ar. Danir eru í mjög svipaðri
aðstöðu og við. Það er lítið land,
hefur ekki hráefni, þeir byggja allt
sitt á kunnáttu og framleiðnigetu
og standa berskjaldaðir fyrir
svona aðgerðum granna sinna,
Svía og Norðmanna.
Að síðustu sagði Haukur að ekki
væri mögulegt fyrir okkur að
keppa við slík fyrirtæki því engir
sjóðir væru til í því sambandi hér
á landi. Grundvallarskilyrði iðn-
rekstrar í okkar landi eru almenn-
ar stuðningsaðgerðir sem felast í
réttri gengisskráningu, sama kost-
naði og aðgangi að lánsfé eins og
aðrir undirstöðuatvinnuvegir í
landinu búa við. Hér verður að
styðja af öllu afli framleiðnisauk-
andi aðgerðir og markaðsaðgerðir,
þ.e. markaðsaflandi aðgerðir. —
„Ef þessum málum verður snar-
lega kippt í lag mun margt fara á
betri veg í okkar iðnaði," sagði
Haukur Björnsson, framkvæmda-
stjóri Félags íslenzkra iðnrekenda
að síðustu.
Þá reyndi Mbl. árangurslaust að
ná sambandi við Þórhall Ásgeirs-
son ráðuneytísstjóra í viðskipta-
ráðuneytinu og fá hans álit á
þessu.
„A lltafheimþrá tilíslands”
Samsýning 3ja fínnskra Ustamanna í Borgarspítalanum
„MÉR finnst meiri almennur
áhugi á listum meðal íslend-
inga en Finna,“ varð Elinu
Sandström að orði, er Morgun-
blaðið hafði samband við hana
á málverkasýningu þriggja
finnskra listamanna. sem nú
stendur yfir í anddyri Borgar-
spítalans. „íslendingar hugsa
ekki um það, hvort það sé lúxus
að kaupa málverk, en fá sér
það umyrðalaust, lítist þeim vel
á verkið. Viðhorf Finna er hins
vegar, að þeir fara yfirleitt
ekki á sýningar og kaupa ekki
verk nema þeir þurfi á því að
halda.“
„Við Liisa Urholin kona mín
9g Elina áttum heima hér á
íslandi í níu ár, en síðastliðin
fimm ár höfum við verið búsett í
Finnlandi. Samt fáum við alltaf
heimþrá hingað," sagði Juhani
Taivaljárvi, er hann var inntur
eftir dvöl þeirra listamanna
hérlendis. „Við Elina Sandström
höfum sýnt verk okkar hér
nokkrum sinnum áður, en þetta
er í þriðja sinn, sem Liisa
Urholin sýnir hér.“
Listamennirnir sýna hér í
boði Starfsmannaráðs Borgar-
spítalans, sem nokkrum sinnunr
áður hefur boðið þeim að halda
sýningu á verkum sínum í
spítalanum.
Um 80 verk eru á sýningunni,
flest olíumálverk, máluð í Finn-
landi og á Islandi. Einnig eru
smámyndir og „relief“-verk.
Flestar myndirnar eru unnar
síðastliðið ár, 1977 og 1978.
Sýningin stendur til 19. nóv-
ember og er opin frá kl. 12.00 á
hádegi til kl. 20.00 alla daga.