Morgunblaðið - 04.03.1980, Síða 29

MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 4. MARZ 1980
37
N or ðurlandar áð
og smáþjóðirnar
Dagana 25.-27. jan. sl.
gekkst Norræni lýðháskól-
inn í Snoghöj í Danmörku
fyrir ráðstefnu er fjallaði
um Norðurlandaráð og smá-
þjóðirnar.
Til ráðstefnunnar var
þingmönnum er sæti eiga í
Norðurlandaráði boðið auk
fulltrúa ýmissa félagasam-
taka og fulltrúaráðs skól-
ans.
Af íslands hálfu sóttu
ráðstefnuna Hjálmar Ól-
afsson formaður Norræna
félagsins og Stella Guð-
mundsdóttir kennari úr
fulltrúaráði skólans.
Ib Christensen þingmaður sem
sæti á í laganefnd Norðurlanda-
ráðs f.h. Dana gerði fyrst grein
fyrir stöðu smáþjóða og þjóðar-
brota í norrænni samvinnu. Hann
taldi að það myndi styrkja Norð-
urlandaráð að þessir aðilar fengju
aðild að ráðinu.
Færeyingar
Síðan gerðu Færeyingar, Græn-
lendingar, Samar og Álandsey-
ingar grein fyrir stöðu og kröfum
þjóða sinna til Norðurlandaráðs.
Fyrir hönd Færeyinga talaði Er-
lendur Patursson og Ingrid Sond-
um. Færeyingar hafa tvívegis lagt
fram beiðni um sjálfstæða þátt-
töku í Norðurlandaráði, en þeirri
beiðni verið synjað. Síðast þegar
slík beiðni kom til atkvæða-
greiðslu greiddu allir íslensku
fulltrúarnir henni atkvæði. Er-
lendur Patursson lagði áherslu á
þá skoðun sína að Færeyingar
myndu fyrr eða síðar fá fulla aðild
að Norðurlandaráði. Nú væru þeir
hluti af dönsku sendinefndinni.
Þessu fyrirkomulagi fylgdu þeir
annmarkar að þeim gæfist eigi
kostur á að taka þátt í störfum
hinna ýmsu stofnanna Norður-
landaráðs.
Grænlendingar
Fyrir hönd Grænlendinga var
Jonathan Motzfeldt aðal-fram-
sögumaðurinn. Grænlendingar
hafa ekki átt sæti í Norðurlanda-
ráði, en lögðu fram ósk um
sjálfstæða aðild í nóv. 1979. Jona-
than sagði að Grænlendingar
þyrftu að kynnast nánar lýðræð-
Erlendur Patursson
islegum vinnubrögðum sem hann
taldi einkenna Norðurlandaráð.
Auk þess taldi hann Grænlending-
um nauðsyn á nánari samvinnu í
menningar-, samgöngu- og tækni-
málum. Hann gat þess að Græn-
lendingar legðu einnig áherslu á
aukin tengsl við kynbræður sína í
Alaska og Norður-Kanada. Hann
var ánægður með þau samskipti
sem hafin væru milli íslendinga
og Grænlendinga.
Samar
hefur verið komið á fót Samaþingi
sem er stjórnvöldum landsins
ráðgefaridi aðili í málefnum Sama.
Segja má því, að almenningur sé
aðeins að vakna til skilnings á
aðstöðu Sama og rétti þeirra til að
lifa við þau kjör sem þeir kjósa og
hafa búið við frá fornu fari.
Hungurverkfall Sama fyrir fram-
an Stórþingið í Ósló á liðnu ári
hafði þau áhrif að norska ríkis-
stjórnin hefur slegið framkvæmd-
um við Altavirkjunina á fremst.
Mikil réttarhöld fara nú fram í
Svíþjóð um svonefnt Storfjallsmál
sem litið er á sem prófmál um
réttindi Sama.
Samar hafa farið fram á aðild
að Norðurlandaráði en fengið
synjum.
Álendingar
Álendingar kynntu land sitt og
stöðu innan Finnska ríkisins. Þar
kom fram að þeir eiga tvo fulltrúa
á þingi Norðurlandaráðs í sveit
Finna.
Sænski minnihlutinn í Finn-
landi, finnski minnihlutinn í
Svíþjóð, Frísir, þýski minnihlut-
inn á S-Jótlandi og danski minni-
hlutinn í Schlesvig kynntu sjón-
armið sín. Þessir aðilar töldu ekki
ástæðu til að þeir ættu séraðild að
Norðurlandaráði.
Umræður voru mjög málefna-
Jonathan Motzfeld
legar og fróðlegar. Rétt er að
benda á að menn töldu einkum
mjög óráðlegt að vísa Grænlend-
ingum frá Norðurlandaráði þar
sem viðbúið væri að þeir myndu
þá alfarið snúa sér að kynbræðr-
um sínum í Norður Ameríku.
Eftirfarandi ályktun til Norður-
landaráðs var samþykkt. „Þátt-
takendur á ráðstefnu um Norður-
landaráð og smáþjóðirnar sem
staðið hefur á Snoghej, Norræn-
um lýðháskóla, dagana 25.-27.
janúar 1980 ályktar:
Á þingi Norðurlandaráðs 1975
kom fram þingsályktunartillaga
um aðils Samaþjóðarinnar að
Norðurlandaráði, Tillagan var
felld árið 1976.
Á þingum norðurlandaráðs 1976
og 1978 voru lagðar fram tillögur
um sjálfstæða aðild Færeyinga.
Tillögurnar voru felldar, sú fyrri
1978 og sú síðari 1979.,
Grænlenska landsstjórnin hefur
lagt fram ósk um sjálfstæða aðild
Grænlendinga að Norðurlanda-
ráði.
Varðandi þessar tillögur og
synjun þeirra fram til þessa vilj-
um við benda á, að á Norðurlönd-
um hafa ekki verið tækifæri til
almennra umræðna um þessi mál,
en að okkar áliti eru þær forsenda
þess, að ákvörðunaraðilar geti af
réttsýni gert upp hug sinn í
samræmi við norræna hefð. Aðild
smáþjóðanna að Norðurlandaráði
er í grundvallaratriðum próf-
steinninn á, hvernig okkur tekst
sambúðin hér í Norðurlöndum og
er háð þeim skilyrðum, sem hver
einstök þjóð býr við til þess að
móta norrænt samstarf. Þess
vegna viljum við vekja athygli á
þeirri miklu ábyrgð, sem hvilir á
fulltrúum hverrar þjóðar og
starfsfólki þeirra, hvað varðar
öflun nauðsynlegra upplýsinga til
þess að skilja aðstæður þeirra
þjóða sem hér um ræðir.
Við skorum ennfremur á full-
trúa í Norðurlandaráði að veita
Grænlendingum, Færeyingum og
Sömum beinan stuðning í viðleitni
þeirra til þess að fá sjálfstæða og
beina aðild að Norðurlandaráði.
Þá var og send ályktun sama
efnis til Norrænu félaganna og
Sambands norrænu félaganna.
Niðurlag þeirrar ályktunar var á
þessa leið:
„Þess vegna skorum við á Nor-
rænu félögin að stuðla að og
styðja þá fræðslustarfsemi sem er
forsenda þess, að umræður um
þessi mál nái til alls almennings.
Við skorum ennfremur á Nor-
rænufélögin að styðja ákveðið þá
viðleitni sem uppi er höfð til þess
að Grænlendingar, Færeyingar og
Samar fái sjálfstæða og beina
aðild að Norðnrlandaráði."
Fyrir hönd Sama talaði Lars
Anders Baer frá Samaráði.
Vandamál Sama eru geypileg. Þeir
búa í þremur Norðurlöndum og
tala 10 mismunandi tungumál.
Þar af eru þrjú sem verulegur
hluti þeirra talar. Hætta er á að
menning þeirra þurrkist út ef
þeirra málum er ekki sinnt. Norð-
urlandaráð styður nú Samaráð,
stofnun sem vinnur að hagsmun-
um Sama í Noregi, Svíþjóð og
Finnlandi. I ráðinu eiga sæti 5
Samar frá Noregi, 4 frá Svíþjóð og
3 frá Finnlandi. Ennfremur var
Samastofnuninni komið á laggirn-
ar í Kautokeíno í Norður-Noregi
fyrir tilstuðlan Norðurlandaráðs.
Menntamenn Sama hafa seinni
árin endurvakið kröfur sem g/rð-
ar voru á síðustu öld um að réttur
þeirra til afnota á landinu sé
virtur og þeim sé gert kleift að
viðhalda tungu sinni. Viðhorf til
Sama og aðstaða þeirra er mjög
mismunandi í hinum þremur
Norðurlöndum. í Finnlandi er
réttur Sama helst virtur, þar
rafeinda íhlutira
raff einda íhlutír
Display
Perur
Spennar
Leiðslur
Prentplötur
Gaumljós
Skiftarar
Öryggjahöldur
Kassar
Plöggar
Relay
Loftnetstengi
Öryggi
heimilistæki hf
SÆTÚNI8.SÍMI 24000.
Verður fiskeldi þýð- VCrkSlllld] IIS313
ingarmikil atvinnu- ~
grein í Færeyjum?
FÆREYINGAR hafa mikinn
áhuga á að hefja fiskeldi i
stórum stíl og telja, að ef rétt
verður að málum staðið, geti
þeir að nokkrum árum liðn-
um framleitt 10 þúsund tonn
af eldisfiski og áætla útflutn-
ingsverðmætið um 500 millj-
ónir danskra króna eða sem
nemur um 3,7 milljörðum
islenzkra króna. Á siðasta ári
nam útflutningur Færeyinga
á sjávarafurðum rúmlega 760
milljónum danskra króna.
I blaðinu Sósíalurinn var nýlega
fjallað um þessi mál og segir þar
m.a., að sjávarútvegurinn, sem
Færeyingar hafi að mestu byggt
tilveru sína á, hafi tekið miklum
breytingum síðustu ár. Sókn á
fjarlæg mið hafi minnkað og það
sé vafasamt að Færeyingar geti
notið sömu lífsgæða og á síðustu
árum ef þeir verða að treysta
eingöngu á heimamið.
Bendir blaðið á, að fiskeldi hafi
gengið vel í Noregi og í Danmörku
og að tilraunir með fiskeldi í
Færeyjum hafi gefið góða raun,
auk þess sem sérfræðingar álíti að
aðstaða til fiskeldis í Færeyjum sé
sérlega góð. Blaðið varar við því
að flanað sé að neinu í þessum
efnum og vill að stjórnmálamenn
sjái til þess að fiskeldi fái fjár-
hagslegan stuðning, meðan þessi
atvinnuvegur er að komast á legg.
Fyrirtækið Fiskaling hefur gert
tilraunir með silungsræktun allt
frá 1970 og keypti á sínum tíma
regnbogasilungshrogn frá fiskeld-
isstöðinni Laxalóni við Reykjavík.
Árið 1971 voru flutt út um 8 tonn
af regnbogasilungi frá Fiskaling,
en síðustu árin hefur útflutning-
uinn verið um 100 tonn og er stór
hluti silungsins seldur danska
verzlunarhringnum IRMA,
Buxur
denim, flaueli, kakí og flannel.
Góö efni, fjölbreytt sniö, fallegir litir, gott verö.
Margar stæröir og geröir.
Gott verö.
Ulpur
Geriö góö kaup í úrvalsvöru.
Opið virka daga kl. 9—18. Föstudaga kl. 9—22.
Laugardaga kl. 9—12.
Skipholti 7.
Sími 28720.