Morgunblaðið - 02.04.1980, Blaðsíða 12

12
MORGUNBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR 2. APRIL 1980
„Við sluppum klakklaust
frá þessu, það er fyrir
öllu,“ sagði Kristján
Kristjánsson, einn af
íbúum verhúðar Hrað-
frystihússins Þórkötlu-
staða í Grindavík, er
blaðamaður og ljósmynd-
ari Mbl. heimsóttu ver-
húðina nú í vikunni, en
miklar deilur farand-
verkafólks og heima-
manna hafa átt sér þar
stað síðustu vikurnar.
Verbúðin er í gömlu hús-
næði ok úr sér genKnu og
auðséð að margt mætti
þar betur fara í aðbúnaði
og þá sérstaklega í vistar-
verum íbúanna.
Verðbúö Þórkötlu-
staða í Grindavík:
„Mest
um vert að vinnufriður er kominn á“
Aðkoman var að sojrn heima-
manna ekki fögur að morgni
„ólátanæturinnar". Ljósastæði
, > hrotin. svo ob rúður. Gggja-
taumar á veggjum og annað
eftir þvi.
v %
Á
Þeir Pétur, Jón Viðar og Ragnar voru ánægðir með aðbúnaðinn og
sogðu hann mun betri en í verbúð í Eyjum. en þaðan voru þeir
nýkomnir.
Guðrún matráðskona sagði blaðaskrif um matinn á staðnum ekki vera
rétt.
Kristján, sem var fyrsti viömael-
andi okkar í verbúðinni sagðist aldrei
hafa kynnst öðrum eins látum og
umgengni eins og fram að því að hið
svonefnda farandverkafólk yfirgaf
staðinn. „Þetta byrjaði allt með
tilkomu þessara sterku samtaka,
samtaka farandverkafólks."
Vil ekki kenna
mig við þau
— En tilheyrir þú ekki sjálfur hópi
farandverkafólks?
„Nei, ég tel mig verkamann, þó ég
búi í verbúð og sé ekki beint
heimilisfastur þess vegna. Ég geng
ekki í slík samtök á meðan vinnu-
brögðin hjá þeim eru slík. Ég hef séð
margar verbúðir, baeði verri og betri
en þessar hér og ég viðurkenni að hér
er ýmsu ábótavant, en þó hef ég
aldrei þurft persónulega að kvarta,
nema yfir ólátunum í þessu fólki.
Meðan þessir ólátaseggir eru í sam-
tökunum vil ég ekki láta kenna mig
við þau.“
Kristján lýsti síðan látum þeim,
sem urðu í verbúðinni aðfararnótt
laugardagsins 15. mars sl. og sagði.
„Ég var genginn til sængur, en
varð að fara fram aftur því enginn
svefnfriður gafst. Menn reyndu að
brjótast inn og var hvorki hurðum né
rúðum hlíft. Ég ætlaði að fara að
reyna að ná í lögregluna, þegar hún
birtist. Hér gilda umgengnisreglur,
eins og alls staðar þar sem margir
búa á sama stað, og auðvitað verða
menn að hlíta þeim,“ sagði Kristján.
Við gengum um húsnæðið og feng-
um að líta inn í herbergi íbúanna.
Herbergi þau er við sáum voru
fremur lítil, búin rúmum, einu borði
og óbyrgðu fatahengi og umgengni
mjög misjöfn inni í þeim. Við hittum
fyrir þrjá unga menn í einu herbergj-
anna, þá Pétur Reynisson, Jón Viðar
Viðarsson og Ragnar Antonsson og
spurðum þá hvernig þeim líkaði
vistin. Þeir sögðust hafa komið frá
Vestmannaeyjum sl. þriðjudag, þar
sem þeir bjuggu einnig í verbúð.
„Þetta er miklu betra hér en í
Eyjum," sagði einn þeirra. „Þar var
fæðið mun dýrara og maturinn er
einnig miklu betri hér. Okkur líst
bara vel á þetta. Húsnæðið er gamalt
en það stendur til að lagfæra það.“
Óánægður með
umgengnina
Karl Sigurjónsson verkstjóri og
húsvörður sagðist ekki geta gert sér
fyllilega grein fyrir orsökinni að
óánægjunni. „Fólkið vildi fá nætur-
vinnu, en síðan neitaði það að vinna.
Það hefur alltaf verið reynt að skipta
vinnunni réttlátlega niður á fólkið.
Það var aðeins vandamál í sambandi
við nýsjálenzku stúlkurnar. Þær
vildu fá vinnu í salthúsinu, en ég
taldi það of kalt fyrir þær, en þær
höfðu sitt fram og fengu síðar vinnu
þar.“
Karl var óánægður með umgengni
fólksins og sagðist t.a.m. hafa keypt
þrjá reykskynjara fyrr í vetur, en
þeir verið gerðir gagnslausir með því
að fjarlægja batterí úr þeim og rífa
þá í sundur. „Ég hef verið við þetta
síðan 1973 og aldrei kynnst neinu
svipuðu. Þó gekk um þverbak nóttina
frægu. Hér voru fimm rúður brotnar,
fimm innihurðir eyðilagðar, tveir
hurðarhúnar snúnir af, þrír ljósa-
kúplar brotnir, auk þess sem hráum
eggjum var grýtt á veggi, gólfin
notuð sem öskubakkar og síðan talar
þetta fólk um lélegan þrifnað.
Karl sagði að þó hefði farand-
verkafólkið yfirleitt verið ágætis
fólk. Stór hluti þess væru ungir
strákar sem verið hefðu mjög kurt-
eisir í byrjun, en að hans áliti látið
leiða sig út í þessa vitleysu af
einstaklingum, sem virtust alls stað-
ar hafa verið til vandræða.
Flest ágætis fólk
Næstur á vegi okkar varð Atli Már
Kristjánsson. Hann sagðist hafa orð-
ið að flýja „ólátanóttina" eins og
hann kallaði hana. „Það var ekki um
annað að ræða, hávaðinn var það
mikill og þegar farið var að brjótast
inn á herbergin flúði ég. Annars var
þetta mest allt ágætt fólk. En ég
frétti það á fimmtudaginn, að nafnið
mitt var notað í leyfisleysi. Pantaður
var leigubíll með vínföng og ég
skrifaður fyrir því. Ég vil taka það
hér fram, að ég átti þar engan hlut
að máli og mér finnst það einum of
langt gengið að stela þannig nafni
manns.“
Guðrún Guðmundsdóttir er mat-
ráðskona staðarins. Hún sagði það
algjöra vitleysu, sem sagt hefði verið,
að önnur hver máltíð hefði verið
fiskmáltíð. „Það er aðeins fiskur í
matinn hér í fjórðu hverja máltíð, og
mér er bezt kunnugt um að maturinn
hefur aldrei verið borinn kaldur á
borð frá því að ég byrjaði hér.
Annars skil ég ekki hvernig nýsjá-
lenzku stúlkurnar gátu kvartað yfir
matnum hjá mér, þar sem þær voru
allar hættar að borða í mötuneytinu
þegar ég byrjaði.
Guðrún sagði matinn kosta kr.
3.000 á dag, innifalið væri morgun-
matur, tvær heitar máltíðir og kaffi
þrívegis yfir daginn.
Tóku sjálfar
að sér þrifin
Guðrún sagðist sjálf sjá um þrifin
á eldhúsi og barðsal en sér hefði
komið spánskt fyrir sjónir að lesa í
blöðunum, haft eftir nýsjálenzku
stúlkunum, að sóðaskapurinn hefði
verið mikill, þar sem þær hefðu
sjálfar tekið að sér að þrífa sameig-
inlegar vistaverur og fengið aukalega
borgað fyrir það. „Fólkið gekk mjög
illa um og var sóðalegt að mínu mati.
Aðstæður hér eru ekki nægilega
góðar — það er satt — en það bætir
ekki úr þegar illa er um gengið.
Verkafólkið, sem sagði upp störf-
um var allt flutt frá Grindavik,
þannig að ekki var hægt að ræða við
það til að fá sjónarmið þess. Við
hittum að máli Jón Björnsson for-
mann Verkalýðsfélags Grindavíkur
og spurðum hann álits á máli þessu.
Hann sagði Verkalýðsfélagið hafa
verið langt komið með samninga-við
eigendur frystihússins um bættan
aðbúnað í verbúðinni. Síðan hefðu
þessir forystumenn svonefndra far-
andverkamanna farið að skipta sér
„Grindavíkurmálið ekki sér-
stakt baráttumál samtakanna“
Jósep Kristjánsson
hjá samtökum farand-
verkafólks:
MORGUNBLAÐIÐ hafði sam-
band við forsvarsmann samtaka
farandverkafólks, Jósep Kris-
tjánsson í Reykjavík og spurði
hann hver tildrög hefðu verið að
máli þessu.
„Samtökin könnuðu aðstæður í
verbúðum landsins og þar á meðal í
Grindavík og þá komumst við í kynni
við nýsjálenzku sfulkurnar og sögð-
ust þær hafa fengið allan annan
aðbúnað þarna en þeim hefði verið
lofað og einnig sögðu *þær, að þær
hefðu ekki fengið fulla vinnuviku og
fórum við því í að skoða það mál
þeirra sérstaklega."
Jósep sagði, að samtökin hefðu
m.a. boðið stúlkunum til Reykjavíkur
og komið þeim í samband við Arn-
mund Backman lögfræðing, sem er
launaður lögfræðingur verkalýðs-
hreyfingarinnar.
— Hélduð þið vinnustaðafundi
þarna og hver voru sambönd ykkar
við verkalýðsfélagið á staðnum?
„Það er rugl, að við höfum haldið
vinnustaðafundi við ræddum við
fólkið í verbúðinni en aðalmálið var,
að okkur fannst að ekki væri forsvar-
anlegt að útlenzku stelpunum væri
haldið heima kauplaust, á sama tíma
og aðrir voru í vinnu.“
— Nú segja yfirmenn á staðnum
að vinnu hafi ætíð verið skipt niður á
fólkið.
„Þar stendur fullyrðing gegn full-
yrðingu, en það er auðvitað hægt að
bera saman launamiða fólks til að fá
sannleikann á blað. Fljótlega eftir að
við förum að hafa afskipti af málinu
boðum við til fundar í Festi og
bjóðum þangað atvinnurekendum og
formanni verkalýðsfélagsins. Þar
ræddum við málefni farandverka-
fólksins í heild. Atvinnurekendur
tóku þar vel undir þau sjónarmið að
gera þyrfti átak í málefnum þeirra.
Þar kom tvisvar í ræðustól formaður
verkalýðsfélagsins og í seinna skiptið
aðeins til að þakka okkur komuna og
sagðist hann vonast til að sjá okkur
hið fyrsta aftur.
— Nú segir hann í viðtali í Suður-
nesjatíðindum, að þið hafið sniðgeng-
ið verkalýðsfélagið og hafið gert illt
verra með afskiptum ykkar.
„Þetta er ekki rétt hjá honum. Við
höfum ekki farið fram á að gera
neina samninga. Lögfræðingurinn
skrifaði atvinnurekanda Þorkötlu-
staða bréf og spurði hann af hverju
útlenzku stelpurnar fengju ekki
kauptryggingu og svör hans voru
þau, að það væri málefni verkalýðs-
félagsins, en verkalýðsfélagið gerir
ekkert í málinu, þrátt fyrir fundar-
setu formannsins í Festi og þær
upplýsingar sem hann fékk þar um
þetta mál.
Jósep sagði að síðan hefði það
gerst að maður var rekinn úr starfi.
Hann hefði haft samband við sam-
tökin og Jósep farið með honum til
Grindavíkur vegna þess að hann
upplýsti, að mikill hiti væri í
mönnum á staðnum út af brott-
rekstrinum. Jósep sagðist hafa haft
samband við formann verkalýðsfé-
lagsins og tjáð honum að hann væri á
leið til Grindavíkur og hann þá ekki
fundið neitt að því.
— Var að ykkar mati staðið ólög-
lega að brottrekstri þessa manns?
Hann mætir ekki til vinnu, það er
rétt. En hann svaf yfir sig og það
hafa náttúrlega margir fleiri gert, án
þe§s að vera reknir, en spurningin
var ekki um uppsögnina, heldur fór
ég á staðinn vegna þess að hiti var í
mönnum. Ég ráðlagði þeim að taka
engar örlagaríkar ákvarðanir, heldur
setja deiluatriðin á blað og reyna að
vinna að úrlausn.
Þá mælast nýsjálenzku stúlkurnar
til þess að við útvegum þeim vinnu
annars staðar og eru þær þá orðnar
vonlausar um úrlausn sinna mála.
Við yfirgefum síðan staðinn, finn-
um vinnu fyrir erlendu farand-
verkakonurnar á Suðureyri við Súg-
andafjörð þar sem þær eru núna. Þá
gerist það viku síðar að annar maður
er rekinn og þá springur endanlega
allt í loft upp og hinir Islendingarnir
ákveða að hætta.
— Þá komum við að hinni svo-
nefndu ólátanótt. Hvert er þitt álit á
því sem þarna gerðist — og var þetta
liður í baráttu samtakanna?
Samkvæmt skýrslum fólksins sem
þarna hættir störfum gekk lögreglan
þarna nokkuð langt og ég veit t.d. að
útlenzku stúlkurnar voru margar
hverjar niðurbrotnar, höfðu aldrei
kynnst neinu slíku. En að þetta hafi
verið liður í baráttu samtakanna er
fjarstæða. Þetta var eingöngu fólkið
sjálft á staðnum sem þarna kom við
sögu.
Það sem mér finnst skipta máli í
því sem þarna gerðist og við höfum
sérstaklega til athugunar í samtök-
unum er réttindaleysi þess fólks sem
býr í verbúðum. Verbúðir hljóta að
teljast til heimila fólks og það ætti
að njóta sömu réttinda þar sem
annað fólk gerir skv. lögum á sínum
heimilum.
, — Það kemur fram, að rúður voru
þarna brotnar og ljósastæði, eggjum
grýtt upp um veggi o.fl.
Mér er ljóst, að eftir að lögreglan
réðst þarna inn fór allt úr böndun-
um. En mér er ekki persónulega
kunnugt um allt sem þarna gerðist
og það hlýtur að skrifast á þá sem
þarna voru en ekki á samtökin.
Jósep sagði í lokin, að þetta
Grindavíkurmál væri alls ekki sér-
stakt baráttumál samtakanna. „Til-