Morgunblaðið - 02.04.1980, Síða 18

18
MORGUNBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR 2. APRÍL 1980
Áhrif skattalagabreytinganna á atvinnureksturinn í landinu
Margir velta því fyrir sér , hvaða áhrif skattalagabreytingarnar koma til með að hafa á atvinnureksturinn í landinu. Mbl.
ræddi við forystumenn þriggja höfuðatvinnuvega landsins, þ.e. sjávarútvegsins, verzlunar og iðnaðar, og spurði þá hvert álit
þeirra væri á áhrifum breytinganna á rekstur atvinnufyrirtækja í þeirra starfsgreinum. Fara svör þeirra hér á eftir:
„Skattstigar
mjög háir og gefa
litið svigrúm44
Kristján Ragnarsson formaður L.Í.Ú.:
„Dregur úr áhuga fólks
á tekjuöflun“
VALUR Valsson, framkvæmda-
stjóri Félags ísl. iðnrekenda,
sagði eftirfarandi álit Félags
íslenzkra iðnrekenda á skatta-
lagabreytingunum:
„Árið 1980 verður tekjuskatt-
ur og eignarskattur lagður á
tekjur ársins 1979 og eignir í
árslok eftir nýjum skattalögum,
þ.e. lögum nr. 40 18. maí 1978 um
tekjuskatt og eignaskatt ásamt
breytingum á þeim lögum, sem
samþykktar voru á Alþingi 20.
febr. s.l. Nýju skattalögin hafa
stórfelldar breytingar í för með
sér á skattlagningu atvinnu-
rekstrar. Megininntak breyt-
inganna miðast við að aðlaga
skattalögin að verðbólgunni, en
það verður að telja að helsti
ókostur skattlagningar fram til
þessa hafi verið sá, að skattalög-
in hafa að óverulegu leyti tekið
tillit til verðþróunar. Þessi galli
hefur komið þannig fram, að
fyrirtæki hafa borið skatta, sem
hafa verið verulega í ósamræmi
við raunverulega stöðu þeirra.
Það var því mjög knýjandi að
breyta skattalögunum og færa
þau í það horf, að skattbyrði
fyrirtækja færi eftir raunveru-
legri stöðu þeirra. Of snemmt er
að meta hvernig til hefur tekist,
enda er mjög erfitt að áætla
raunveruleg áhrif þeirra.
Aðdragandinn að núgildandi
skattalögum hefur verið mjög
langur og mikil vinna liggur þar
að baki. Það hefur samt ekki
komið í veg fyrir að menn líktu
þessari lagabreytingu við „helj-
arstökk út í náttmyrkrið", enda
eru breytingarnar óvenju rót-
tækar og hafa mikla óvissu í för
með sér. Á meðan unnið var að
skattalagabreytingunum hafði
F.Í.I og önnur samtök atvinnu-
veganna fyrirhugaðar breyt-
ingar til gaumgæfilegrar athug-
unar. Sú athugun leiddi til þess,
að samtök atvinnuveganna lögðu
sameiginlega fram ítarlegar til-
lögur til breytinga á fyrirhuguð-
um skattalögum. Auk þess lagði
F.Í.I sérstaklega fram breyt-
ingartillögur í samræmi við
skattakaflann í stefnuskrá sinni.
Ýmsar tillögur um breytingar
náðu fram að ganga, en þó eru í
skattalögunum ýmis ákvæði,
sem kunna að valda atvinnulíf-
inu verulegum erfiðleikum. Ber
þar hæst tekjufærsluna vegna
verðbreytinga, en samfara henni
er veruleg hætta á að greiðslu-
geta fyrirtækisins falli ekki
saman við álagningu og greiðslu
skattanna. Jafnframt er ljóst, að
fyrirhugaðir skattstigar samkv.
fyrirliggjandi frumvarpi eru
mjög háir og gefa lítið svigrúm
fyrir vöxt og viðgang atvinnu-
starfseminnar. Af hreinum tekj-
um félaga er áætlað að taka 65%
til þarfa ríkissjóðs og fá fyrir-
tækin þannig einungis 35% til
eigin uppbyggingar. Fyrir-
hugaður eignaskattur er 1.2% af
eignaskattsstofni og óhætt að
fullyrða, að það er með því
hæsta sem þekkist í nálægum
löndum.
Félag íslenzkra iðnrekenda er
hlynnt skattalögum sem taka
mið af verðbólgunni, og að þann-
ig verði stuðlað að heilbrigðu og
sterku atvinnulífi. Hins vegar er
ljóst, að stórhækkun skatta er
ekki lausnarorðið fyrir atvinnu-
starfsemi landsmanna, og sú
hækkun, sem er boðuð, getur
haft alvarlegar afleiðingar í för
með sér fyrir þróun atvinnulífs-
ins.“
Kristján Ragnarsson, for-
maður Landssambands ísl. út-
gerðarmanna, hafði eftirfar-
andi að segja um áhrif skatta-
lagabreytinganna á útgerð-
ina að hans mati:
„Skattalagabreytingar, sem
gerðar hafa verið að undan-
förnu, eru margbreytilegar
fyrir útgerðina. Afskriftahlut-
fall hefur verið lækkað úr 15 í
8. Felldar hafa verið niður
flýtifyrningar, sem námu allt
að 30% á sex árum og verð-
stuðulsfyrning. í stað þessa
kemur endurmat á skip, sem
afskriftir verða miðaðar við.
Skattlagningu einstaklinga í
atvinnurekstri verður breytt
og skattlagningu þeirra verður
hagað þannig, að miðað verður
við tekjur í sambærilegu starfi
hjá öðrum. Á öll þessi atriði
hefur L. í. Ú. fallist með tilliti
til þess að skattlagning verði
sanngjarnari.
Ennfremur hefur verið
ákveðið að reikna til tekna
hlutfall af skuldum vegna
verðbólgu og skattleggja þá
tekjufærslu. Ekki býr slík
tekjufærsla til tekjur nema á
blaði og verða því ekki til
peningar til skattgreiðslu í því
tilfelli. Lagt hefur verið til að
tekjuskattshlutfall verði
hækkað úr 45 í 65% og eign-
askattar stórhækkaðir vegna
uppfærslu eigna. Þessi skatt-
lagning er úr hófi og rýrir alla
möguleika til eðlilegrar end-
urnýjunar og hagræðingar í
rekstri.
Sérstaka athygli vekur, að
ríkisstjórnin ætlar að auka
enn á skattlagningu einstakl-
inga og rýra þannig ráðstöfun-
artekjur, sem leiðir til krafna
um hækkað kaup og aukna
verðbólgu. Þessi skattlagning
dregur úr áhuga fólks á tekj-
uöflun og rýrir þjóðarframl-
eiðsluna. Þessi áhrif munu
koma sérstaklega fram hjá
fólki sem vinnur við fiskveiðar
og fiskvinnslu.
„45% af tekjum þjóðarinnar
til ríkis og sveitarfélaga“
Árni Árnason, framkvæmda-
stjóri Verzlunarráðs íslands,
svaraði spurningu Mbl. þannig:
I nýjum lögum um tekju- og
eignarskatt felst gjörbreyting á
skattlagningu tekna og eigna í
atvinnurekstri. Ástæðan er sú,
að nú er í fyrsta sinn leiddar í
lög reglur um heildarendurmat
eigna og tekna í atvinnurekstri
vegna áhrifa verðlagsbreytinga.
Með þessum reglum er reynt að
eyða skekkingaráhrifum verð-
bólgunnar í rekstraruppgjörum
fyrirtækja, þannig að rauntekj-
ur fyrirtækja myndi grundvöll
til álagningar tekjuskatts.
Sömuleiðis verður nú eignar-
skattsstofn fyrirtækja allur
annar, því að fyrnanlegar eignir
í atvinnurekstri hafa verið end-
urmetnar til gildandi verðlags.
Með þessum breytingum er
fundinn mun réttlátari grund-
völlur til álagningar tekjuskatts,
þótt það sama verði ekki sagt um
eignarskattinn, því að sá skattur
er í eðli sínu óréttlátur skattur
sem ætti ekki að vera til, enda
þekkist slíkur skattur á félög
yfirleitt ekki í grannríkjum okk-
ar. Þessar breytingar gerast
hins vegar tíu árum of seint.
Allan þennan áratug hefur efna-
hagsstefnan og aðgerðir stjórn-
valda stuðlað að því, að atvinnu-
reksturinn væri í vaxandi mæli
fjármagnaður með lánsfé.
Víðtækt fjárfestingarsjóðakerfi
fyrir atvinnureksturinn hefur
verið byggt upp með skattlagn-
ingu á fyrirtæki og framlögum
úr ríkissjóði. Þá má nefna
Byggðasjóð, vaxandi erlendar
lántökur og aukna ásókn at-
vinnulífsins í lánsfé úr banka-
kerfinu. í reynd hefur atvinnu-
lífinu verið sagt að bæta sér upp
rýrnandi eiginfjárstöðu með
óverðtryggðum lánum. Nú er
hins vegar nær fyrirvaralaust
gjörbreytt um stefnu og allt
hagræði fyrirtækja af notkun
lánsfjár fært þeim til tekna,
áður en útreikningur tekjuskatts
fer fram.
I þessu felst svo veigamikil
breyting, að það hlýtur að vera
ábyrgðarhluti að innleiða hana
án nokkurrar aðlögunar, sér-
staklega þegar áhrif hennar eru
mjög óljós. Verzlunarráðið lagði
því til við alþingi, að áhættufé í
atvinnurekstri yrði ekki lengur
mismunað í skattalegu tilliti
gagnvart öðru sparifé, fyrir-
tækjum yrði heimilað að auka
eigið fé sitt á árinu í ár og teldist
sú aukning með eiginfjárstöð-
unni í ársbyrjun, en jafnframt
kæmi tekjufærsla vegna verð-
breytinga einungis til fram-
kvæmda í áföngum. Þannig
mætti skapa atvinnulífinu að-
lögunarmöguleika að þessum
gjörbreyttu aðstæðum, treysta
eiginfjárstöðu þess og ná því
fram, sem reyndar virðist vera
tilgangur laganna, að atvinnulíf-
ið sé í auknum mæli fjármagnað
með eigin fé. Því miður var ekki
tekið tillit til þessara ábendinga
Verzlunarráðsins og því erum
við uggandi um áhrif þessara
breytinga á tekjuskattlagningu
fyrirtækja á þessu ári og sér-
staklega á næstu árum. Hér er
fullrar varúðar þörf, því að
fjármögnun fyrirtækja með
lánsfé geta nú fylgt verulegir
greiðsluerfiðleikar og hagur al-
mennings af því að leggja at-
vinnurekstrinum til áhættufé er
engu meiri, en verið hefur. Þess-
ar breytingar geta því hæglega
leitt til samdráttar í atvinnulíf-
inu og færri atvinnutækifæra, ef
fyrirtæki draga úr notkun láns-
fjár, en auka ekki eigið fé sitt að
sama skapi, vegna ákvæða
skattalaganna, sem gera spari-
fjáreigendum það mun hag-
kvæmara að fjárfesta í spari-
skírteinum ríkissjóðs í stað þess
að leggja sparifé sitt í atvinnu-
reksturinn. Það eykur heldur
ekki á bjartsýnina, að skatthlut-
fall félaga skuli nú ráðgert 65%
í stað 53% eins og verið hefur á
undanförnum árum, þar til hlut-
fallið var hækkað í 65% á
síðasta ári.
Þótt margt sé óvíst um tekju-
skatt fyrirtækja í ár, er hins
vegar ljóst hvert stefnir með
eignarskattinn. Víðtækt end-
urmat eigna stórhækkar að
sjálfsögðu eignarskattsstofn
fyrirtækja. Sú óeðlilega breyting
er einnig gerð, að eignarskattur
verður ekki lengur frádráttar-
bær til tekjuskatts hjá félögum
eins og verið hefur. Vegna þess-
ara breytinga hefði verið eðliegt,
að eignarskattshlutfall félaga
hefði verið lækkað frá því, sem
er í gildandi lögum. Því er ekki
að heilsa, heldur er lagt til að
hækka hlutfallið um 50%, úr
0,8% í 1,2%. Það er því ljóst að
eignarskattur fyrirtækja marg-
faldast á þessu ári. Hér er farið
inn á óheillabraut, að gera þenn-
an skatt, sem ætti ekki að vera
til, að svo mikilvægum tekju-
stofni fyrir ríkissjóð. Þegar þess
er einnig gætt að ráðgert er að
framlengja sérstakan skatt á
verzlunar- og skrifstofuhúsnæði
og gera hann víðtækari á sama
tíma og sveitarfélag, eins og t.d.
Reykjavík, hefur hækkað fast-
eignagjöld af atvinnuhúsnæði í
löglegu hámarki, er þessi skatt-
heimta komin út fyrir öll eðlileg
mörk. Þessir þrír skattar sam-
anlagðir nema 3,85% af fast-
eignamati þessa húsnæðis,
þannig að á 26 árum er andvirði
þess greitt í skatta til ríkis- og
sveitarfélaga.
Þegar svo er komið er von að
menn spyrji, hvaða hald er í 67.
gr. Stjórnarskrárinnar, sem seg-
ir, að eignarréttur sé friðhelgur.
Ljóst er, að stefnt er að
verulegri aukningu skattheimt-
unnar á þessu ári. Ráðgert er að
hækka fjölda skatta og innleiða
enn nýja. Svo langt er gengið, að
ætla einstaklingum að greiða
65% af tekjum sínum á síðast
liðnu ári, sem voru umfram 6
millj. í skatta til ríkis- og
sveitarfélaga. Samkvæmt áætl-
unum Verzlunarráðsins bendir
allt til þess, að 45% af tekjum
íslenzku þjóðarinnar renni til að
fjármagna rekstur ríkis- og
sveitarfélaga í ár. Þegar skatt-
heimtan er komin á það stig, að
við þurfum að vinna hálft árið
til að fjármagna rekstur ríkis-
og sveitarfélaga eru við komin út
í ógöngur. Það hefur sýnt sig að
óhófleg skattheimta dregur úr
vinnuvilja og lamar framfarir.
Hún leiðir til skattsvika, hún
rýrir lífskjör þjóðarinnar til
lengri tíma litið og vinnur gegn
búsetu í landinu."