Morgunblaðið - 12.06.1980, Qupperneq 21

MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 12. JÚNÍ1980
21
Ghotbzadeh fundar
með sósíalistum
Óaló, 11. iúní — AP.
UTANRIKISRÁÐHERRA írans,
Sadeq Ghotbzadeh, kom i dag til
Ósló, þar sem hann mun eiga
viðræður við ýmsa leiðtoga jafn-
aðarmanna, en Aljþjóðasamband
jafnaðarmanna mun halda þar
fund næstu tvo daga. Ghotbzadeh
gaf engar yfirlýsingar til
fréttamanna á flugvellinum en
honum var strax ekið inní borg-
ina með vopnuðu fylgdarliði.
Hópur mótmælenda var á flug-
vellinum þegar ráðherrann kom
og héldu þeir á spjöldum þar sem
á stóð: „Stöðvið ógnarstjórnina í
íran“.
Willy Brandt, forseti Alþjóða-
sambandsins, var spurður að því
hvort hann ætti von á að lausn
fengist á gíslamálinu þegar hann
hittir Ghotbzadeh í kvöld og hann
sagðist vera hóflega bjartsýnn á
það. Austurríski kanslarinn,
Bruno Kreisky, sagðist vona að
Ghotbzadeh kæmi ekki svo langt
að nema hann hefði eitthvað
mikilvægt að segja.
Eitri úðað á
skóla í Kabúl
Moskva, 10. iúni. AP.
MÓTÞRÓAÖFL úðuðu eit-
urgasi á fjörutíu nemend-
Símasamband
úr lofti
ChicaK<>. 11. júní — AP.
BANDARÍSKA flugfélagið, Unit-
ed Airlines, tilkynnti í dag að frá
og með morgundeginum yrði
boðið upp á simaþjónustu i einni
af DC-þotum félagsins.
Farþegar geta þá hringt í
ákveðið númer í flugvélinni og
fengið samband við næstu símstöð
á jörðu niðri. Þaðan má svo
hringja hvert sem óskað er.
Kostnaður við hverja hringingu
er 10 dollarar fyrir utan síma-
kostnað á jörðu niðri.
ur og kennara i skóla
einum í Kabúl fyrr í vik-
unni, segir í fregn sovésku
fréttastofunnar Tass frá
Afganistan.
Árásinni er ekki lýst í smáatrið-
um og er aðeins greint svo frá að
fórnarlömbunum hafi verið gefin
neyðaraðstoð á sjúkrahúsi. Segir
Tass að tilræðið hafi verið gert
aðeins degi eftir að eitur var sett í
drykkjarvatn sama skóla og „sex-
tíu nemendum og kennurum varð
meint af.“
Að sögn hinnar opinberu af-
gönsku fréttastofu, Bakhtar, var
markmiðið með árásinni, að „ógna
fólki og gera áróðursöflum heims-
valdasinna kleift að básúna yfir
heimsbyggðina „upplausnar-
ástand" í Kabúl."
Ghotbzadeh
Veður
Akursyri 10 þoka
Amsterdam 20 skýjaft
Aþena 31 léttskýjaft
Barcelona 21 skýjað
Berlín 25 rigning
BrUtsel 23 léttskýjað
Chtcago 14 léttskýjað
Feneyjar vantar
Frankfurt 22 léttskýjaft
Genf 21 léttskýjað
Heteinki 26 sólskin
Jerúsalem 34 sólskin
Jóhannesarborg 19 léttakýjaó
Kaupmannahöfn 27 léttskýjaft
Las Palmas 22 hélfskýjaft
Lissabon 23 sólskin
London 19 skýjaft
Los Angeles 26 léttskýjað
Madríd 25 léttskýjað
Malaga 19 þoka
Mallorca 26 skýjað
Miami 29 rigning
Moskva 30 léttskýjað
New York 19 skýjaft
Ósló 25 léttskýjað
París 21 skýjað
Reykjavík 8 þoka
Rio de Janeiro 31 léttskýjað
Rómaborg 21 léttskýjað
Stokkhólmur 25 léttskýjaft
Tel Aviv 28 sólskin
Tókýó 26 skýjað
Vancouver 18 sólskin
Vínarborg 23 skýjaft
Finnland:
Barátta gegn verðbólg-
unni aðalmarkmið
ríkisstjórnarinnar
Frá Harry Granberg
fréttaritara Mbl. í Finnlandi
FINNSKA ríkisstjórnin gerði sl.
fimmtudag grein fyrir aðalatriðum
i fjárhagsáætlun stjórnarinnar
fyrir næsta ár. Fyrirfram hafði
almennt verið búist við margra
daga umræðu um áætlunina en þær
stóðu aöeins i fáeina klukkutíma.
Athi Pekkala fjármálaráðherra
lagði í umræðunum aðaláhersiuna á
baráttuna gegri verðbólgunni.
„Ef okkur mistekst í þeirri bar-
áttu veikist samkeppnisaðstaða
okkar sem getur leitt til minnkandi
eftirspurnar eftir okkar helstu'út-
flutningsvörum," sagði Pekkala.
Fyrri aðgerðir ríkisstjórnarinnar
gegn verðbólgunni voru gagnrýndar
í þinginu. Jafnaðarmenn og Alþýðu-
demókratar létu á ný í ljós óánægju
sína með tvö prósent gengishækkun
sem að þeirra mati er allt of lítil
hækkun. Stjórnarandstaðan gagn-
rýndi stjórnina einnig fyrir að beita
ekki meiri hörku í baráttunni við
verðbólguna.
Stjórnin mun ætla að miða fjár-
hagsáætlun sína við að stemma
stigu við versnandi viðskiptajöfnuði.
Ekki mun þó vera nauðsynlegt að
grípa til róttækra aðgerða fyrr en á
næsta ári.
Þá hefur ríkisstjórnin lofað að
hækka ekki söluskattinn, að iðnað-
urinn fái í eitt ár í viðbót að kaupa
tæki án þess að greiða af þeim
söluskatt og að hækka ekki aðra
skatta „að verulegu leyti".
Reagan:
Lofar að víkja
ef ellin ágerist
New York, ll.júni, AP.
RONALD Reagan, sem yrði elzti
forseti i sögu Bandarikjanna
næði hann kjöri, hefur látið hafa
eftir sér að fari svo að hann
hreppi hnossið muni hann gang-
ast undir læknisathugun reglu-
lega og segja samstundis af sér
embætti láti ellimörkin til sin
segja.Fréttin kom fram í New
York Times í dag.
Ríkisstjórinn fyrrverandi skýrði
blaðinu frá að hann væri eins
sprækur og fyrir tuttugu árum og
hefði í rauninni „aldrei liðið bet-
ur.“ Sex læknar hafa gefið Reagan
vottorð um það að hann sé stál-
hraustur, en geta þess að heyrn
hans hafi lítillega hrakað.
■ ■■
ERLENT
20 ára afmælis EFTA minnst í Stokkhólmi:
Útflutningur Islendinga til
EFTA-ogEBE-landa hefur auk-
ist um 417% frá inngöngunni
UM þessar mundir stendur yfir i
Saltsjöbaden, rétt utan við Stokk-
hólm i Svíþjóð, afmælisfundur
EFTA, Friverzlunarsamtaka
Evrópu, en 20 ár voru liðin frá
stofnun þeirra 3. mai s.l., en þann
dag 1960 var Stokkhólmssamn-
ingurinn svokallaði undirritað-
ur. íslendingar gengu síðan i
samtökin tíu árum eftir stofnun
þeirra og lauk aðlögunartiman-
um um síðustu áramót, þ.e. nú
eiga íslenzkir framleiðendur að
keppa á jafnréttisgrundvelli við
erlenda starfsfélaga sina eins og
alkunna er. Aðalmarkmið sam-
takanna hefur ætið verið að
greiða fyrir frjálsum viðskiptum
þjóða i milli og þvi hlýtur sú
spurning að vakna á þessum
timamótum, hvernig til hafi tek-
ist, bæði hvað varðar samtökin
sjálf og þátt tslendinga þar að.
Aðild íslands
mjög jákvæð
Varðandi okkur íslendinga er
óhætt að svara því til, að aðild
okkar hefur verið jákvæð. Margt
hefur áunnist, en þyngst vegur
sjálfsagt sú staðreynd, að með
aðildinni að EFTA og síðar meir
fríverzlunarsamningum við EBE,
Efnahagsbandalag Evrópu, hefur
opnast einn stærsti og auðugasti
markaður heimsins fyrir útflutn-
ingsvörur okkar, því í ríkjum
EFTA og EBE búa um 300 millj-
ónir manna. Þessi markaður hefur
að vísu ekki verið nýttur til hlýtar.
en möguleikarnir eru fyllilega
fyrir hendi.
Stofnun EFTA
happadrjúgt spor
Hvað varðar samtökin sjálf
virðist það vera mál manna frá
öllum aðildarríkjunum að vel hafi
til tekist og stofnun samtakanna
hafi verið happadrjúgt spor. í
samtölum, sem undirritaður hefur
átt við marga fulltrúa aðildarríkja
samtakanna og starfsmenn þeirra,
hefur komið fram það álit, að
væru samtökin ekki til, myndi
ríkja upplausnarástand í viðskipt-
um ríkja í milli í Evrópu.
Þjóðartekjur hafa aukist
um 6% á ári
frá inngöngu
Ef litið er nánar á ástand mála
hér á landi þennan síðasta áratug,
þ.e. aðlögunartímann að EFTA,
kemur í ljós, að þjóðartekjur hafa
að meðaltali aukist um 6% á ári,
sem er vel fyrir ofan meðallag
hinna norrænu landa. Þá er ísland
nánast einasta landið í Vestur-
Evrópu, sem hefur sloppið í gegn-
um þennan áratug, sem hefur
verið mjög erfiður fyrir flestar
þjóðir frá efnahagslegu sjónar-
miði, án þess að til kæmi stórfellt
atvinnuleysi. Heildartekjur á
hvern landsmann námu á árinu
1978 um 9.100 Bandarkjadollurum,
en á þessu sama ári voru aðeins
þrjú EFTA-lönd með betri
frammistöðu, þ.e. Sviss, Noregur
og Svíþjóð.
Það þýðir hins vegar ekki að líta
framhjá hinni hlið málsins. Verð-
bólgan hefur ruðst áfram hér á
landi allan áratuginn frá árinu
1971, þegar hún var aðeins í
kringum 3%, en á síðasta ári náði
hún algjöru hámarki, fór vel yfir
50%. Ástæður þessa er m.a. að
finna í síhækkandi eldsneytis-
verði, sem hefur gert landsmönn-
um erfitt um vik. Þá hafa við-
skiptakjör íslands sífellt verið að
versna á undanförnum árum. Ekki
er heldur hægt að líta framhjá
þeirri staðreynd að þjóðarfram-
leiðsla minnkaði nokkuð á síðasta
ári og spáð er enn frekari minnk-
un á þessu ári.
Samningarnir
EBE happ
Eins og getið hefur verið um
hafa skapast ákveðin tengsl milli
EFTA og EBE. Árið 1972 undirrit-
uðu samtökin gagnkvæman frí-
verzlunarsamning sín á milli og
verður að telja það happ á þessum
tíma. Árið eftir varð mikill efna-
hagslegur samdráttur í heiminum,
eða 1973 þegar olíuverð fjórfaldað-
ist á heimsmarkaði. Hefði þá verið
mun erfiðara að ná þessum samn-
ingum. Allt frá þessum tíma hefur
fríverzlunin átt í vök að verjast
vegna efnahagsvandræða, en eigi
að síður haldið velli. Alþjóðasam-
starf hefrir komið þar verulega til
hjálpar. Samstarf á vegum EBE,
EFTA, OECD, GATT og Alþjóða-
gjaldeyrissjóðsins hefur átt veiga-
mikinn þátt í því að koma í veg
fyrir, að nýjar og frekari hömlur
hafi verið settar á alþjóðavið-
skipti, sem hefði aukið enn á þann
mikla efnahagsvanda, sem er við
að glíma.
í sambandi við samningana
milli EFTA og EBE á sínum tíma,
en hvert ríki EFTA gerði sér-
samning við EBE, er rétt að taka
fram, að þar var ekki einungis
unnið að hagsmunum íslenzks
iðnaðar, þ.e. fríverzlun með iðnað-
arvörur, heldur var þar ennfremur
fjallað um fríverzlun á sjávaraf-
urðum. Þess ber þó að geta, að
þessi góði markaður hefur engan
veginn verið nýttur til fulls.
A síðasta áratug, þ.e. aðlögun-
artímanum að EFTÁ, hefur út-
flutningur íslendinga til landa í
EFTA og EBE aukist gífurlega.
1969, árið áður en íslendingar
gengu í EFTA, nam heildarút-
flutningurinn til þessara landa 57
milljónum Bandaríkjadollara, en
árið 1978 nam hann um 238
milljónum Bandaríkjadollara, eða
hafði aukist um 417%. Innflutn-
ingurinn var árið 1969 að verð-
mæti um 74 milljónir Bandaríkja-
dollara, en árið 1978 var verðmæti
hans um 469 milljónir Bandaríkja-
dollara, eða hafði aukist um 532%.
Þessar tölur sýna svo ekki verður
um villzt hversu viðskiptin við
löndin í EFTA og EBE eru okkur
mikilvæg.
Skiptar skoðanir
i upphafi
Þegar umræður stóðu sem hæst
hér á landi 1969, um hvort rétt
væri fyrir íslendinga að óska eftir
aðild, voru skoðanir mjög skiptar.
Sérstaklega voru iðnrekendur á
báðum áttum, töldu reyndar
margir úr þeirra röðum einsýnt,
að fjölmargar iðngreinar myndu
hreinlega leggjast niður. í kjölfar
þess kæmi svo auðvitað illræmt
atvinnuleysi. Þetta gerðist ekki.
Nokkrar viðræður fóru fram milli
stjórnvalda og Félags íslenzkra
iðnrekenda og varð niðurstaðan
sú, að iðnrekendur samþykktu
aðildina, eftir að þeim voru gefin
EFTA-loforðin svonefndu.
Hafa sneitt hjá
Parkinsonslögmálinu
Til gamans má svo geta þess, að
það er álit manna, að EFTA hafi
blessunarlega tekist að sneiða hjá
áhrifum Parkinsonslögmálsins,
þ.e. starfsfólk samtakanna er í
lágmarki, sömuleiðis skriffinnsk-
an. Charles Miiller, framkvæmda-
stjóri EFTA, sagði m.a. í samtali
við Mbl., er það var á ferð í Genf
8.1. vetur, að gæfa EFTA væri sú,
að þar réði pólitíkin ekki ríkjum,
stjórnendur samtakanna gætu
einfaldlega valið starfsmenn sína
eftir verðleikum, en þyrftu ekki að
fara eftir einhverjum pólitískum
geðþótta misviturra stjórnmála-
manna.
Innan EFTA starfa í dag auk
íslendinga, Austurríkismenn,
Finnar, Norðmenn, Portúgalir,
Svíar og Svisslendingar. — sb.