Morgunblaðið - 22.06.1980, Síða 1

Sunnudagur
22. júní
Bls. 33—64
í SKÁLHOLTI hefur Þjóðkirkjan staðið fyrir miklu
uppbyKKÍnKarstarfi síðustu árin og er þar nú auk
kirkjunnar Skálholtsskóli, lýðháskólinn, sumarbúðir
hafa verið reknar í allmörK ár ok auk þessa stundaður
myndarbúskapur. Allt fram undir lok átjándu aldar var
Skálholt helzta menninjíar- og fra'ðasetur íslands og
kirkjumiðstöð, en þar kom. að öll kirkjuleg starfsemi
þar leið undir lok. Ekki var hafið þar uppbys>íin>far-
starf að nýju fyrr en á sjötta áratug þessarar aldar.
Til að fræðast nokkuð um
starfsemi og uppbyggingu kirkj-
unnar í Skálholti síðustu árin
ræddi Mbl. við hr. Sigurbjörn
Einarsson biskup og Sveinbjörn
Finnsson, sem verið hefur ráðs-
maður staðarins og höfðu þeir
m.a. þetta að segja:
— Skálholtsfélagið var stofnað
veturinn 1948 til 1949 og var
fyrsta Skálholtshátíðin haldin ár-
ið 1949, en tilgangur félagsins var
að vinna að endurreisn Skálholts
og koma þar af stað kirkjulegu
starfi og skólastarfi. Árið 1954 var
að frumkvæði félagsins gerð ítar-
leg fornleifarannsókn. Henni
stýrði þáverandi þjóðminjavörður,
dr. Kristján Eldjárn. Lagði ríkis-
valdið fram talsverða fjármuni til
þessa verks og tók síðar að veita
allríflegt fjármagn til byggingar
kirkju og íbúðarhúss. En forn-
leifarannsóknirnar, sem voru
mjög umfangsmiklar, sviptu hul-
unni af fortíð staðarins, og kom
t.d. í ljós hve dómkirkjan hafði
verið mikið hús og var greinilegt
af útlínum grunns kirkjunnar, að
reisn og vegsemd Skálholts hafði
verið mikil fyrr á öldum.
Hvenær lauk síðan kirkjubygg-
ingunni?
Skálholt eign
kirkjunnar
— Henni var lokið sumarið
1963 og kirkjan vígð hinn 21. júlí
það ár. Með lögum frá 1963 er
Þjóðkirkjunni afhentur staðurinn
með tilheyrandi mannvirkjum og
árlegu framlagi, sem þá nam einni
milljón króna. Þá taldist kirkjan
fullbyggð, íbúðarhús var hálf-
byggt og íbúðar- og útihús bónd-
ans fullgert. Kirkjuráð fer með
yfirráð staðarins fyrir hönd Þjóð-
kirkjunnar og var fyrsta verk þess
að láta ljúka smíði íbúðarhússins,
snyrta umhverfið og síðan voru
reistar sumarbúðir. I framhaldi af
því var svo hafist handa um að
reisa lýðháskóla. Hófst bygging
hans árið 1971 og það ár var
einnig lögð hitaveita um staðinn,
en Seðlabankinn gaf á því ári eina
milljón króna til þeirra fram-
kvæmda. Var Þorlákshver, sem er
í Skálholtstungu, virkjaður og
hitaveitan lögð í öll hús á staðnum
og lauk því verki á rúmu hálfu ári,
í desember 1971. Komst við það
skriður á smíði skólahússins. Átti
kirkjan 10 milljón króna söfnun-
arfé frá vinum Skálholtsstaðar á
Norðurlöndunum, en þeir fylgdust
með framgangi mála og söfnuðu
fé. Fyrir þessar 10 milljónir var
ráðgert að tækist að gera skóla-
húsið fokhelt, sem talið var 50%
byggingarkostnaðar. Þessi tala
átti þó eftir að hækka mikið og
þegar skólinn var tekinn í notkun
höfðu verið lagðar í bygginguna
kringum 50 milljónir króna. Þá
var og byggður nýr prestsbústaður
og fyrra íbúðarhús tekið undir
íbúð rektors og kennara Skál-
holtsskóla, en fram til 1963 hafði
sóknarpresturinn í Skálholti setið
á Torfastöðum.
Þá voru þeir spurðir hvernig
gengið hefði áframhaldandi upp-
bygging staðarins:

Skálholtskirkja þéttsetin og sitja kirkju>?estir á gólfinu
krin)?um altarið. Biskup er í ræðustól, en myndin er
tekin er þátttakendur í norrænu kristilesu stúdenta-
móti heimsóttu Skálholt sumarið 1975.
Milljónin ekki
verðbætt
— Þessi árlega milljón, sem
Skálholti var skömmtuð í upphafi,
hefur ekki verið verðbætt sem
neinu nemur og fjárframlög til
staðarins eru allsendis ófullnægj-
andi með tilliti til eðlilegs við-
halds mannvirkja og áframhaldi
uppbyggingar. Milljónin stóð í
stað fyrstu árin og erum við nú í
fullkomnum vandræðum og rekum
staðinn með halla frá ári til árs,
og það gefur auga leið hvar þetta
endar. Svo þaulrædd sem verð-
bólgan er, fáum við ekki séð, að
fjárveitingavaldið vilji viðurkenna
hana.
Árin 1964 til 1969 var framlagið
frá ríkinu ein milljón á ári, næstu
5 ár var framlagið 1,2 m.kr., árin
1975 og 1976 2 milljónir, 1977 3
milljónir, 1978 3,8 milljónir og
árin 1979 og 1980 sama upphæð,
5,4 milljónir hvort ár.
Sífelldur halli
— Af þessum tölum sést hvern-
ig búið hefur verið að staðnum
varðandi fjárveitingar, en það sem
skiptir máli er, að miðað við árið
1963 ætti framlagið á þessu ári að
vera kringum 52 milljónir, sé það í
nokkru samræmi við verðgildi
peninganna. I lögunum frá 1963
segir í annarri grein, að ríkissjóð-
ur leggi fram eina milljón tii
áframhaldandi reksturs og upp-
byggingar mannvirkja, en þetta
ákvæði hefur í raun verið afmáð
af embættismönnum. Utgjöldin
eru 12 milljónir og má nefna að
rekstrarútgjöld eru 4 milljónir,
rekstur kirkjunnar kostar 4 millj-
ónir og eru þar innifalin laun
organista, kirkjuvarðar og þannig
mætti áfram telja. Fyrst í stað var
vandræðalaust að láta enda ná
saman miðað við eðlilegan rekstur
og uppb.vggingu og hefur skólinn
nú þokast inn á fjárlög, með
lögum er samþykkt voru árið 1977.
SJÁ NÆSTU SÍÐU