Morgunblaðið - 21.08.1980, Side 21

MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 21. ÁGÚST 1980
21
Bandarikjamennirnir sem stóðu að skíðaleiöanKrinum yfir Grænlandsjökul. beir voru sextán alls, en þrjá þeirra vantar á myndina. þar
af einn leiðanKursmann. Lengst til hægri er foringi leiðangursins, Paul Grickson, og heldur hann á syni sínum.
«ð)*C OBC M
Á skíðum yíir
Grænlandsjökul
Viðtal við Paul Erickson, foringja bandaríska skíðaleiðangursins
TÍMI LANDKÖNNUNAR- og heimskautaleiðangra
er liðinn. Um seinan er að gera naín sitt ódauðlegt á
þeim vettvangi — jarðkringlan er fullkönnuð og
varla um þá leið að ræða, sem ekki hefur einhvern-
tíma verið farin — sé þess yfirleitt nokkur kostur. En
jafnvel þó að fetað sé í fótspor annarra, útheimta
erfið ferðalög manndóm og áræði sem áður — og
afrekið er það sama.
Leiðin sem Bandarikjamennirnir fóru, alls um 000 km.
í sumar var farinn bandarísk-
ur skíðaleiðangur yfir Græn-
landsjökul. Leiðangursmenn
lögðu af stað frá Johan Peter-
senfirði, sem er á austurströnd
Grænlands í grennd við Ang-
magssalik, fóru þaðan yfir jökul-
inn og enduðu ferðina í Sönder
Strömfirði á vesturströnd Græn-
lands. Alls er vegalengdin, sem
þeir fóru, um 600 km og tók
ferðin rúmlega 35 daga. I leið-
angrinum voru átta manns, fjór-
ar konur og fjórir karlar, ásamt
kvikmyndatökukonu frá Banda-
rísku sjónvarpsstöðinni ABC
sem fylgdi þeim alla leið. Banda-
ríkjamennirnir komu við hér á
Islandi á leið sinni til Grænlands
og urðu sér þá meðal annars úti
um fallhlíf hjá varnarliðinu á
Keflavíkurflugvelli. Þeir komu
svo aftur hingað að leiðangrin-
um loknum og dvöldust þá
nokkra daga á hóteli í Reykja-
vík. Blaðamaður Morgunblaðs-
ins hafði veður af ferðum þeirra
og óskaði eftir viðtali við for-
ingja leiðangursins, Paul Erick-
son, sem fúslega var veitt.
„Framanaf gekk ferðin eins og
við höfðum gert ráð fyrir en
síðustu 35 km voru miklu erfið-
ari en okkur hefði getað órað
fyrir,“ sagði Erickson. „Við lögð-
um af stað frá Johan Petersen-
firði á austurströnd Grænlands
þann 20. júní. Fyrstu 10 dagana
komumst við lítið áfram vegna
storma og þurftum að halda
kyrru fyrir í tjöldunum í fimm
sólarhringa. Eftir það fór að
ganga betur og urðu dagleiðirn-
ar 45 km þegar best lét — sem
kallast má dágott. Mestri hæð,
2133 m, náðum við í byrjun júlí.
Færðin þarna var svo góð að
við gátum um skeið notað fall-
hlífina til að draga okkur áfram.
Við vorum allan tímann með
segl á sleðunum til að létta undir
við dráttinn og munaði það
miklu. Fallhlífina notuðum við
þannig að við tengdum saman
alla fimm sleðana og gengu
fjórir menn fyrir en fallhlífin
dró svo allt saman. Annars var
hún fremur erfið viðfangs — ef
það komu snarpar vindhviður lá
við að allt tækist á loft en svo
vildi fallhlífin verða óklár og
falla saman þegar eitthvað dró
úr vindi. Við gáfumst fljótlega
upp á að nota hana.
En erfiðleikar okkar hófust
ekki að ráði fyrr en við leiðarlok
— einmitt þegar við héldum að
ferðin væri senn á enda. Þegar
um 35 km voru eftir, höfðum við
samband við félaga okkar í
Sönder Strömfirði og sögðum
þeim að við yrðum þar innan
þriggja daga — það virtist
skynsamlega áætlað en við viss-
um ekki hvað beið okkar.
Síðustu 35 km tóku ellefu
daga, — hvorki meira né minna.
Færðin fór sífellt versnandi,
jökulár og jökulvötn tálmuðu för
okkar og við þurftum að klöngr-
ast yfir jökulsprungur eða
krækja fyrir þær. Sumar jökul-
árnar voru svo straumharðar að
við þurftum að nota mann-
brodda til að renna ekki á
botninum og það var rétt með
naumindum að við komumst yfir
sumar. Samt voru það jökul-
hryggirnir sem ollu okkur mest-
um erfiðleikum. í fyrstu voru
þeir ósköp lágir og sakleysislegir
— en fóru sífellt hækkandi og
urðu loks hrein martröð. Þegar
maður var loksins búinn að
þræla sleðanum upp á hrygginn
rann hann jafnharðan niður
brattann hins vegar svo maður
átti fullt í fangi að halda við
hann. Þessir jökulhryggir voru
um fimm metra háir og snar-
brattir.
Það var þarna sem sleðarnir
byrjuðu að brotna. Þeir voru úr
trefjaplasti og höfðu staðið sig
vel en þoldu ekki álagið þarna í
ófærðinni. Skíðin komu ekki að
gagni lengur þegar hér var
komið og við boltuðum þau undir
sleðana til að styrkja þá. Þannig
komumst við á leiðarenda, þann
25. júlí, og fengum hlýjar viðtök-
ur hjá félögum okkar sem biðu í
Sönder Strömftrði."
Ykkur hefur aldrei komið í
hug að gefast upp?
„Nei — en við örvæntum
stundum um að við kæmumst
iengra — að við gengjum fram á
ófæra jökulá eða stöðvuðumst
alveg í jökulhryggjunum. — Það
var drepandi erfitt að jaskast
svona áfram dag eftir dag, renn-
andi blautur í fæturna, en kom-
ast þó ekki spönn frá rassi þrátt
fyrir allt púlið. Verst var að
vakna upp á morgnana — eða
réttara sagt á kvöldin því við
ferðuðumst alltaf á nóttinni, og
eiga eftir að juða áfram í tólf
tíma til að komast nokkur hænu-
fet. Því er ekki að neita að
nokkurrar óþolinmæði var farið
að gæta hjá sumum — það getur
ekki hjá því farið við svona
erfiðar aðstæður. Félagsandinn
var orðinn dálítið bágborinn á
tímabili en það horfði þó aldrei
til vandræða."
Hvernig stóð kvenfólkið sig í
leiðangrinum?
„Vel — mér fannst stundum
að konurnar hefðu jákvæðara
viðhorf — karlmennirnir hugs-
uðu fyrst og fremst um að
komast áfram en þær gáfu meiri
gaum að líðandi stund. Annars
held ég að konur og karlar séu
alveg jafn fær í svona ferðum —
og það hefur áreiðanlega mjög
góð áhrif á félagsandann að
konur og karlar séu saman í
svona hópi — ég held að það
komi betur út en ef hópurinn er
eingöngu aFöðru kyninu."
Alítur þú að það hafi verið
auðveldara fyrir ykkur að fara
yfir Grænlandsjökul en Friðþjóf
Nansen og félaga hans árið
1888?
„Það er ábyggilega auðveldara
nú á tímum. Reyndar fórum við
norðar en Nansen og er sú leið
töluvert lengri. Þetta er þó ekki í
fyrsta sinn sem þessi leið er
farin. Finnskur hundasleðaleið-
angur, fjórir karlmenn og ein
kona, fóru þessa sömu leið 1966.
— Nansen vissi hins vegar ekki
hvernig háttaði til á jöklinum
eða hversu löng leiðin yrði —
hann tók miklu meiri áhættu.
Við höfðum líka miklu betri
útbúnað, betri matvæli, sem
voru í lofttæmdum umbúðum, og
svo var mikið öryggi af talstöð-
inni. — Nansen var með trésleða
eh við höfðum létta sleða úr
trefjaplasti — þeir reyndust að
vísu ekki vel og hefðu trésleðar
e.t.v. ekki verið síðri. — Annars
fannst mér undirbúningurinn að
leiðangrinum erfiðari en leið-
angurinn sjálfur og þannig er
það sjálfsagt með flesta leið-
angra. Bandaríska sjónvarps-
stöðin ABC greiddi 10% af
kostnaði við leiðangurinn en
afganginn urðum við sjálf að
leggja fram — það voru um 3000
dollarar (um 1.500.000 kr.) á
mann en við erum sextán sem að
leiðangrinum stóðum.“
Hver var tilgangurinn með
þessum leiðangri?
„Tilgangurinn var sá að verða
fyrstu Ameríkumennirnir til að
fara þessa leið og einnig að
kanna lífeðlisleg viðbrögð við
svona álagi. Flest okkar sextán,
sem að leiðangrinum stóðu, eru
af norrænu bergi brotin. Skíða-
mennska er hluti af norrænni
hefð sem við viljum halda í
heiðri.
— í Moorhead, heimabæ
okkar mun á næsta ári fara af
stað áætlun um að bæta kjör og
aðstæður fatlaðra. Við, sem að
þessum leiðangri stöndum,
störfum öll á einn eða annan
hátt í sambandi við fatlaða — og
við vildum með þessum leiðangri
vekja athygli fólks á 'þessari
áætlun.“
Að lokum sagði Erickson: „Við
komum hingað til Islands á
leiðinni til Grænlands og ætluð-
um upphaflega að fara beint
heim þaðan að leiðangrinum
loknum. En við urðum svo heill-
uð af íslandi að við ákváðum að
koma hingað aftur í bakaleið-
inni. ísland er í okkar huga
hreint ævintýraland — loftið er
hér svo tært og náttúran ósnort-
in. — Við eigum áreiðanlega
eftir að heimsækja landið ykkar
aftur.“
Bragi óskarsson.