Morgunblaðið - 21.08.1980, Blaðsíða 28

28
MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 21. ÁGÚST 1980
Vilhjálmur Gíslason, Keflavík:
Hugleiðingar um
bjór og fleira
Sumt virðist fólk ekki geta rætt
á málefnalegum grundvelli. Eitt
af því er bjórinn, þ.e hyort eigi að
selja áfengan bjór á Islandi eða
ekki. Öll skrif sem ég hef séð um
þetta á undanförnum mánuðum
hafa einkennst af óraunsæi í
málefninu, með eða móti.
Málið komst í brennidepil um
tíma eftir að „Davíð keypti ölið“
og Sighvatur Björgvinsson f.v.
ráðherra ákvað að láta eitt yfir
alla ganga varðandi kaup á bjór
við komu frá útlöndum. Það sýnir
kannski best fordómana gagnvart
þessu máli að Sighvatur skyldi
vera álasað fyrir að breyta reglu-
gerð sem ákvað forréttindi í þess-
um efnum til fólks í sumum
starfsgreinum. Aðalatriði þessa
svokallaða bjórmáls er auðvitað
það, að nú þegar drekka allir bjór
á Islandi, sem á því hafa áhuga.
Þessi staðreynd virðist vera
feimnismál sem enginn vill ræða í
alvöru, heldur er talað um að
banna eða leyfa bjórsölu eins og
landið sé enn bjórlaust. Sannleik-
urinn er auðvitað sá, að um leið og
gefið var leyfi til takmarkaðs
innflutnings á bjór og sala brugg-
efna gefin frjáls þá var þar með
opnuð leið fyrir þá, eins og áður
sagði, sem áhuga hafa, til að verða
sér úti um bjór að vild. Hitt er svo
annað að ég hef enga trú á því að
okkur íslendingum hefði tekist til
lengdar að hafa bjórlaust land
með þennan drykk allt í kringum
okkur og einmitt í þeim löndum
sem við höfum mest samskipti við.
Mér sýnist líka á viðbrögðum
almennings undanfarið að ekki sé
grundvöllur fyrir bjórbanni hér á
landi öllu lengur, enda heimurinn
alltaf að verða meira sem ein
heild. Má í þessu sambandi minna
á hversu utanlandsferðir almenn-
ings hafa aukist gífurlega á und-
anförnum árum. Er svo að sjá að
flestir sem utan fara kunni vel að
meta kaldan bjór á góðum veit-
ingastöðum.
Er ég þá kominn að öðrum þætti
þessa máls þ.e. hvernig og hvar
eigi að selja bjórinn þegar hann
verður viðurkenndur opinberlega.
Oft heyrast þau rök, gegn bjór að
drykkja á vinnustöðum muni
aukast og jafnvel verða stórt
vandamál. Ég álít að þarna sé enn
verið að tala um og miða við
rangar forsendur. Gjarnan er bent
á ýmis nágrannalönd og þá yfir-
leitt aldrei sagt frá því sölufyrir-
komulagi á bjór . sem gildir í
viðkomandi landi. Ég held að allir
ættu að geta verið sammála um að
ekki eigi að selja bjór í stökum
ÞÚ AUGLÝSIR UM
ALLT LAND ÞEGAR
ÞÚ AUGLÝSIR í
MORGUNBLAÐENU
\l GLVSINí, \-
SIMINN KR:
22480
flöskum í almennum verslunum.
Bjór á aðeins að selja í útsölum
Á.T.V.R. og þá í heilum kössum
t.d. 12 flöskur i kassa. Veitingahús
fengju sérstök bjórsöluleyfi sem
bundin væru vissum skilyrðum,
svo sem um húsnæði viðkomandi
veitingastaðar og eins mætti setja
reglur um hvenær dags mætti
hefja sölu bjórs.
Ýmsar reglur áþekkar þessum
eru t.d. í gildi á veitigastöðum í
London. Mér finnst þó ekki að
skilyrði til að öðlast bjórsöluleyfi
eigi að vera jafnströng og vínveit-
ingaleyfi eru nú. Með því móti
mundu aðeins sömu staðirnir
bjóða bæði vín og bjór, en í
mörgum ágætum blaðagreinum
undanfarin ár hefur verið bent á
þörfina til að auka fjölbreytni í
veitingahúsarekstri og þá sér-
staklega í sambandi við veitinga-
staði í lægri verðflokki en vínveit-
ingastaðir eru nú. Mun ég því ekki
fara frekar út í þá umræðu.
Mikið er talað um að áfengis-
neysla unglinga mundi aukast og
verða enn meira vandamál með
sölu bjórs. Ég held að þarna sé
enn og aftur verið að forðast að
tala um hið raunverulega vanda-
mál, en það er þáttur heimilanna í
uppeldi barnanna. Of margir
benda á skóla, tómstundaheimili
og aðra opinbera forsjá í þessum
málum. Nú er það fjarri mér að
gera lítið úr hlutverki þessara
aðila, en ég er sannfærður um að
engar slíkar stofnanir geta komið
í stað heimilanna og því aðhaldi
sem þau verða að veita í skemmt-
anamálum unglinganna. Það er
hlutverk foreldranna að sjá um að
börn og unglingar komi inn á
hæfilegum tíma á kvöldin, það er
hlutverk foreldranna að sjá til
þess að unglingar sæki aðeins þær
skemmtanir sem hæfa þeim, og
það er hlutverk foreldranna að sjá
til þess að börn og unglingar noti
ekki áfengi löngu fyrir aldur fram.
Því fyrr sem foreldrar fara að
líta á sig sem ábyrga uppalendur
og hætta að treysta opinberri
forsjá með afkvæmi sín því fyrr
náum við tökum á áfengisvanda-
málinu og öðrum vandamálum
barna okkar.
I þessu sambandi má benda á
þær furðulegu skoðanir sem sjást
öðru hvoru í blöðum, um hvernig
dagskrá sjónvarpsins skuli vera.
Þar er þvi stundum beinlínis
haldið fram að dagskráin öll eigi
að vera við hæfi barna, svo
foreldrar þurfi engin afskipti að
hafa af því hvað börn þeirra horfa
á. Eins og stundum er sagt að
sjónvarpið eigi að hætta það
snemma að kvöldinu að börn
komist nógu snemma í háttinn.
Þetta finnst mér lýsandi dæmi um
þær kröfur um opinbera 1 forsjá
sem eru að drepa niður alla
sjálfstæða hugsun hjá fólki og
deyfilyf á heilbrigða sjálfsbjarg-
arviðleitni. Það er ekki furða þó
þeir menn sem veljast til forsvars
í þjóðfélaginu hverju sinni finnist
þeir þurfa að hafa afskipti af
ólíklegustu málum sem ættu ein-
dregið að heyra undir ákvörðun
hvers einstaklings.
Ég læt þessum hugleiðingum
hér með lokið. Það er mín bjarg-
föst skoðun að þjóðfélagið þurfi
fyrst og fremst að byggjast upp á
framtaki og skynsemi hvers ein-
staklings. Opinber afskipti þurfa
svo að koma til í stærri þjóðfé-
lagsmálum sem varða heildina og
þegnarnir ráða ekki við á annan
hátt. Kröfugerðin á hendur þess
opinbera er í dag komin út í
algerar öfgar. Og svo kvartar fólk
um skattheimtu.
Vilhj. Gíslason.
HrinfíbrrVkíi
KixxJtlno réur
'Oshofét

SkiiuxKÁJ'iiKii

Sijðstosújr
Vmmi

BurffU»KóLs

A leið yfir Leggjabrjót
„Blindi glæpamaðurinn sem
setið hafði þegjandi utan við
hópinn, gaf nú orð í einsog
fyrrum: Okkar glæpur er sá að
vera ekki menn, þó við heitum
svo. Eða hvað segir Jón Hregg-
viðsson? Ekki annað en ég ætla
að ganga yfir Leggjabrjót í
dag, heim, segir hann ... "
Þessi tilvitnun er úr loka-
kafla íslandsklukkunnar, eftir
Halldór Laxness. Jón Hregg-
viðsson er staddur á Þingvöll-
um og ætlar heim að Reyn á
Akranesi. En hvar er Leggja-
brjótur? Honum skulum við
kynnast í dag. En ferðin tekur
allan daginn. Þvi verðum við að
hafa ríflegt nesti meðferðis,
góða skó og regnfatnað, því
skjótt skipast veður í lofti.
Við hefjum gönguferðina fyrir
neðan túnið að Stórabotni í
Botnsdal í Hvalfirði. Botnsá
rennur meðfram túnjaðrinum að
sunnanverðu, og verðum við því
að fara yfir ána. Þar við túnið er
göngubrú yfir hana og að sjálf-
sögðu notfærum við okkur
brúna. Handan við ána komum
við á jeppafæran götuslóða, sem
liggur skáhallt austur brekkurn-
ar og upp á Hríshálsinn. Þetta
léttir gönguna og við röltum
eftir götunni í rólegheitum.
Neðst eru brekkurnar vaxnar
skógarkjarri, en eftir því sem
hærra dregur minnkar kjarrið
og hverfur svo að lokum. En þá
fríkkar og víkkar útsýnið.
Gljúfrið mikla, sem fossinn
Glymur fellur í, er í norðurátt og
við getum greint efsta hluta
fossins, þar sem hann steypist
fram af bergbrúninni nærri 200
m lóðrétt niður „gljúfrin himin-
háu“. En í austurátt opnast
Hvalskarðið milli Hvalfellsins
og Botnssúlna, en þær gnæfa við
loft framundan á vinstri hönd og
verða okkar aðalleiðarvísir til
gönguloka.
Þegar upp á Hríshálsinn er
komið liggur Brynjudalurinn
fyrir fótum okkar og Hvalfjörð-
urinn allt til Akrafjalls blasir
við til hægri, en nú hefur Búrfell
risið upp við sjóndeildarhring og
við tökum stefnu á skarðið milli
þess og Botnssúlna. Brátt endar
jeppaslóðin, en það kemur ekki
að sök, því gatan sem hestahófar
hafa troðið í þúsund ár er ekki
afmáð enn, þótt náttúruöflin
hafi gert sitt til þess, og vörður,
sem hlaðnar voru til leiðbein-
ingar áður fyrr, koma enn að
gagni, þótt tímans tönn hafi
unnið á mörgum þeirra.
Nú fer gangan að léttast. Við
höfum náð um 400 m hæð, og
framundan er greiðfær leið með-
fram Sandvatnshlíðunum. Götu-
slóðarnir liggja eftir bökkum
Sandvatnsins. Þar er tilvalið að
hvílast um stund og jafnvel að
skreppa niður að Brynjudals-
ánni, en hún fellur úr vatninu og
skoða Skorhagafossinn sem þar
er. Austur af vatninu er Súlna-
dalurinn. Þar á Súlá upptök sín
og sameinast Öxará fyrir sunn-
an Leggjabrjót. Við komum að
henni síðar.
Lágar hæðir eru fyrir sunnan
Sandvatnið. Leiðin liggur þar
upp, það sést á vörðunum. Þetta
er Leggjabrjóturinn. Þegar við
komum þangað, sjáum við, að
hann ber nafn með rentu, því
þetta er samfelld grjóturð og
vekur furðu, að hestum skuli
hafa verið ætlað að fara þar um.
En íslenska hestinum er ekki
fisjað saman. Hér er leiðin hæst
yfir sjó, 467 m. í kvos sem liggur
um hálsinn er mýrarfen. Um það
rennur kelda, er heitir Biskups-
kelda. Ekki er vitað um ástæð-
una fyrir þessari nafngift, en
keldan reyndist mörgum hestin-
um erfið yfirferðar eins og
eftirfarandi sögn ber með sér:
Eitt sinn var sr. Jón Þorláksson
frá Bægisá (f. 1744 d. 1819) á leið
til Alþingis. Hryssa ein er Tunna
hét, var þar með undir reiðingi.
Hryssan lá í Biskupskeldu. í
átökunum við að losna, sleit hún
öll bönd, nema brjóstgjörð og
afturgjörð. Þá kvað Jón þessa
alkunnu vísu:
Tunna valt «k úr henni allt
ofan í djúpa keldu.
Skulfu lönd. en brustu bönd,
botnKjaröirnar héldu.
Á fyrstu áratugum síðustu
aldar var unnið nokkuð að vega-
bótum á fjallvegum landsins.
Var Bjarni Thorarensen skáld
einn aðalhvatamaðurinn að þeim
málum. Hestagatan yfir Leggja-
brjót hefur verið rudd og eins
gerð grjótbrú yfir Biskupskeldu,
líklega fyrir tilverknað þessara
manna. Sú framkvæmd hefur
verið mikil og þörf samgöngubót.
Af Leggjabrjót hallar undan
fæti og okkur ber brátt að Súlá.
Rennur hún fram í fallegu
gljúfri og fellur skömmu seinna í
Öxará. Öxará kemur úr Myrka-
vatni en það er vestan undir
Leggjabrjóti. Rétt fyrir ofan
ármótin er fallegur foss í ánni,
sem sjálfsagt er að skoða. Súlá
verðum við að vaða, en það ætti
ekki að valda miklum töfum.
Jeppaslóð liggur þangað upp
með Öxará, og þeirri slóð fylgj-
um við á leiðarenda, en við
Svartagil í Þingvallasveit endar
gönguferðin. Þar bíður bíllinn
eftir okkur.
Að sjálfsögðu er erfiðara að
ganga frá Botnsdal að Svartagili
vegna meiri hæðarmunar, held-
ur en feta í fótspor Jóns Hregg-
viðssonar, en mér finnst leiðin
fallegri þegar hún er gengin í
þessa átt, einkum þegar komið
er suður fyrir Leggjabrjót og
þjóðgarðurinn, Þingvallavatn og
hinn fallegi fjallahringur blasir
við.
Hvað tekur þessi ganga lang-
an tíma? Því er erfitt að svara,
vegna þess að þar ræður göngu-
hraði hvers og eins. Samkvæmt
mælingu á korti er leiðin um 15
km, en verður auðvitað allmiklu
lengri í raun. En trúlega má
ætla 5—7 klst. til göngunnar. Sá
hraði er engum fullfrískum
göngumanni ofraun.