Morgunblaðið - 26.10.1980, Blaðsíða 20

20
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 26. OKTÓBER 1980
Engir frasar —
engir krómlistar
John Abercrombie Quartet í MH
Bandariski jazzgítaristinn John
Abercrombie er mcðal þekktustu
Kitarista innan þeirrar greinar
nýjazzins, sem ekki byggist á þvi
að setja tónlistarlega krómlista á
hakkavélarfönk. eins og t.d. kollegi
hans, Al DiMeola. Tónlist sú, sem
kvartett Abercrombies flutti i
Menntaskólanum við Hamrahlið sl.
miðvikudagskvöld, var vissulega
mun riþmiskari en „sá gamli jazz".
en þó blessunarlega fjarri þeirri
svonefndu fusion-tónlist, sem hvað
efst hefur verið á baugi i amerisku
jazzlifi að undanförnu. grandalaus-
um jazzunnendum til hrellingar.
Sennilega mætti telja tónlist
kvartettsins til þess sem stundum er
nefnt ECM-línan og kennt við
útgáfufyrirtæki það, sem m.a. hefur
gefið út plötur með John Aber-
crombie, Jan Garbarek, Pat Met-
heny, Jack DeJohnette, Art
Emsemble of Chicago o.fl., en eins
og þessi upptalning gefur til kynna,
er töluverð fjölbreytni ráðandi inn-
an þessarar „stefnu". Þó eru viss
einkenni sameiginleg þeim plötum,
sem fyrirtækið hefur gefið út. Fus-
ion- og funkleysið, tölvunotkun í
lágmarki, fjarska spakviturleg um-
slög (einatt eins og abstrakt ávísan-
ir á Nirvana), svo nokkuð sé nefnt.
Alla vega var ekki laust við, að
■ónleikarnir í MH minntu mig á
tónleika Pat Metheny Group í Mont-
martre í Kaupmannahöfn í sumar
og er það báðum þessum aðilum síst
til hnjóðs. Þeir kollegarnir, Aber-
crombie og Metheny, virðast eiga
ýmislegt sameiginlegt, enda þótt
aldursmunur sé nokkur (Aber-
crombie er eldri).
John Abercrombie hóf að leika á
gítar á unglingsárunum og að
menntaskólanámi loknu hélt hann
til náms við Berklee-tónlistarskól-
ann í Boston. Að loknu námi þar lék
hann um tíma með Brecker-bræðr-
um, Billy Cobham og Barry Rogers,
í hljómsveitinni „Dreams" en í lok
sjöunda áratugarins hætti sveitin
og Abercrombie fór að leika með
hljómsveit trommarans Chico Ham-
Hátíðar-
samkomur
í Hall-
grímskirkju
FJÖRTÍI ára afmælis Hall-
grímssafnaðar verður minnst i
Ilallgrimskirkju á morgun,
sunnudag. og mánudag. 26. og
27. þ.m.
Á morgun verður afmælissam-
koma sem hefst kl. 14. Þar flytur
séra Jakob Jónsson ræðu en ávörp
flytja þeir Friðjón Þórðarson
kirkjumálaráðherra og séra Ólaf-
ur Skúlason dómprófastur. Hall-
dór Vilhelmsson syngur einsöng
og kvartett úr Lúðrasveitinni
Svani leikur undir stjórn Sæ-
björns Jónssonar. Að samkomunni
lokinni býður kvenfélag kirkjunn-
ar upp á hátíðarkaffi. Allur ágóði
af kaffisölunni fer til kirkjubygg-
ingarinnar.
Á mánudaginn 27. október kl.
20.30 verður hátíðarguðsþjónusta
á 306. ártíð séra Hallgríms Pét-
urssonar. Séra Eiríkur J. Eiríks-
son prédikar og Ágústa Ágústs-
dóttir syngur einsöng. Organleik-
ari kirkjunnar, Antonio Corveiras,
leikur á orgel kirkjunnar í hálf-
tíma á undan messunni.
í frétt um 40 ára afmæli
Hallgrímssafnaðar, sem birtist í
Mbl., stóð að afmælissamkoman
yrði á mánudag. Er það ekki rétt
eins og fram kernur hér. Afmæl-
issamkoman er í dag, sunnudag.
Eru hlutaðeigendur beðnir vel-
virðingar á mistökunum.
Árið 1978 var fyrst vart við
þennan eitursjúkdóm. Hann ein-
kennist af mjög háum hita,
niðurgangi, uppköstum og út-
brotum, ekki ólíkum sólbruna.
Stundum veldur hið mikla
vökvatap líkamans mjög hægri
blóðrás sem getur orsakað lost.
Frá því í janúar á þessu ári er
vitað um 344 tilfelli þessa sjúk-
dóms í Bandaríkjunum og hafa
29 látist af hans völdum.
í júní sl. birtu læknar í
Bandaríkjunum skýrslu rann-
sóknarnefndar sem skipuð var
vegna þessa máls. Þar kemur
það fram að yfirgnæfandi meiri-
hluti þeirra kvenna sem hafa
fengið sjúkdóminn nota tappa á
tíðatímabilinu. Samkvæmt því
sem læknarnir komust næst
veldur sjúkdómnum sýkill sem
heitir Staphylococcus aureus og
er mjög algengur. En hvaða
áhrif tapparnir hafa á bakterí-
una er ekki fyllilega ljóst ennþá.
Læknahópur rannsakaði 50
þeirra sem fengið höfðu sjúk-
dóminn og 150 konur sem ekki
höfðu veikst. í ljós kom að 71%
þeirra kvenna sem höfðu veikst
höfðu notað sérstaka tegund
tappa sem heitir Rely. Var sú
tegund tekin af markaðnum
samkvæmt ósk heilbrigðisyfir-
valda í Bandaríkjunum og fram-
leiðendur hennar gáfu strax út
viðvörun til kaupenda.
Aðeins 26% heilbrigðu kvenn-
anna höfðu notað þessa tegund
tappa.
Rannsóknirnar sýndu einnig
að 98% þeirra kvenna sem feng-
ið höfðu sjúkdóminn báru sýkil-
inn Staphylococcus aureus í leg-
göngunum en aðeins 10% heil-
brigðu kvennanna. Er það mat
læknanna að um 17% allra
kvenna beri þennan sýkil í leg-
göngunum. En ekkert er hægt að
verið
segja til um það hverjar séu í
mestri hættu þar sem það eru
ekki eingöngu konur sem nota
tappa sem hafa fengið þennan
sjúkdóm og nokkrir karlmenn
hafa einnig sýkst. Um 5% þeirra
344 sem fengið hafa eitursjúk-
dóminn eru konur sem aldrei
hafa notað tappa og önnur 5%
eru karlmenn.
Samt sem áður álíta læknar að
áðurnefndur sýkill Staphylo-
coccus aureus valdi sjúkdómnum
og virðist í flestum tilfellum
fjölga sér í leggöngunum. Þar
Heilbrigðisyfirvöld í Bandaríkjunum hafa gefið út
viðvörun til þeirra kvenna sem nota þá tegund af
dömubindum sem kölluð eru tappar eða stautar.
Virðist þeim konum hættara við að fá einhvers konar
eitursjúkdóm, Toxic Shock Syndrome, sem getur verið
banvænn í sumum tilfellum.
Meðal annars hafa framleiðend-
ur Tampax tappanna, sem eru
mikið notaðir hér á landi, hafið
auglýsingaherferð. Þeir segja að
ef konur skipti um tappa minnst
3—4 sinnum á dag, noti þá ekki á
nóttunni og ekki heldur þegar
blóðstreymi er lítið séu þeir
hættulausir.
Talið er að um 50 milljónir
kvenna í Bandaríkjunum noti
tappa á tíðartímabilinu. Ekki
búast heilbrigðisyfirvöld við því
að þær muni allar hætta notkun
tappanna. Þvi hafa þau krafist
þess að viðvaranir verði settar á
umbúðir allra tappa sem seldir
eru þar í landi.
Ekki vitað um
tilfelli sjúkdóms-
ins hérlendis
Þeir Ólafur Ólafsson land-
læknir og Gunnlaugur Snædal
kvensjúkdómalæknir höfðu
hvorugur heyrt nokkuð um þetta
mál og töldu það nokkuð öruggt
að þessi eitursjúkdómur hefði
ekki komið upp hér á landi.
Hins vegar sagðist Ólafur
hafa heyrt um það að ef ekki
væri skipt nógu oft um þessa
tappa þá gætu safnast fyrir
bakteríur í leggöngunum og
valdið sýkingu. Þegar notuð eru
venjuleg dömubindi lekur blóðið
út en tapparnir loka fyrir.
Ólafur sagði að bakterían
Staphylococcus aureus væri
mjög algeng, sérstaklega í hálsi.
Vildi hann benda á það að ekki
væri tekið fram hvaða fólk það
væri sem hefði sýkst. Það hefði
Geta dömubindi
lífshættuleg ?
framleiðir hann eitrið sem fer út
í blóðrásina og veldur þeim
sjúkdómseinkennum sem áður er
getið um.
Ekki er enn vitað til fulls
hvers vegna og hvernig tapparn-
ir virðast koma sjúkdómnum af
stað. Sumir framleiðendur hafa
kennt því um að þeir hafi sett
tréni í þá sem sýgur í sig vökva.
Telja þeir að trénið geti átt þátt
í þvi að sýkillinn þrífst vel.
Önnur kenningin er sú að tapp-
arnir erti húðina í leggöngunum
og myndi sár þar sem sýkillinn
getur auðveldlega komist inn í
blóðrásina.
Auglýsingaherferð
Heilbigðisyfirvöld í Banda-
ríkjunum og framleiðendur
tappanna hafa hafið mikla aug-
lýsingaherferð vegna niður-
staðna rannsóknanna. Eins og
áður er getið var tegundin Rely
tekin af markaðnum og fram-
leiðendur ýmissa annarra teg-
unda tappa hafa látið prenta
viðvaranir á umbúðir sínar.
sýnt sig í svipuðum tilfellum að
sýking kæmi einungis upp hjá
því fólki sem býr í fátækrahverf-
um og gætir ekki hreinlætis sem
skyldi. Taldi hann orsök þess að
sjúkdómurinn hefði ekki komið
upp hér vera annað hvort það að
of mikið væri gert úr málinu í
Bandaríkjunum eða það að hann
einfaldlega þrifist ekki hér sök-
um almenns hreinlætis. Einnig
kæmi það til greina að þeir
tappar sem aðallega yllu sýking-
unni væru ekki á markaðnum
hér á landi. rmn.
Rannsóknir í Bandaríkjunum benda til þess að viss teg-
und dömubinda, tappar, valdi einkennilegum eitursjúkdómi