Morgunblaðið - 26.10.1980, Blaðsíða 30

30
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 26. OKTÓBER 1980
VER^LD
SKALMOLD
CALLAS
Raunirnar
bak við
brosið
Maria Callas, sú mikilhæfa og
tilfinningaríka óperusöngkona,
gekkst á sínum tíma undir fóstur-
eyðingu eftir að Aristoteles Onass-
is, sem var elskhugi hennar um
langt skeið, sagði henni að hann
kærði sig ekkert um barnið. Þetta
kemur fram í bók um söngkonuna,
sem nú er nýkomin út.
í bókinni „Maria Callas.
CALLAS
fórnin dugði
ekki
Tveimur árum eftir fóstureyðing-
una lauk ástarævintýri Callas og
skipakóngsins, sem lést árið 1975,
vegna þess hve hann var farinn að
gera sér títt um Jacqueline, ekkju
Kennedys heitins Bandaríkjafor-
seta. Daginn sem Onassis kvæntist
Jacqueline var Callas að skemmta
sér hjá Maxim í París, „sem var
einhver mesti leiksigur lífs henn-
ar“, að því er segir í bókinni, vegna
þess að undir niðri var hún niður-
brotin manneskja.
Ekki liðu þó margar vikur frá
brúðkaupinu þar til Onassis var
farinn að banka upp á hjá Callas, og
í bókinni er því haldið fram, að
hann hafi verið búinn að ákveða að
skilja við Jackie og taka aftur
saman við Mariu Callas.
Hún lét ekki eftir sig neina
erfðaskrá þegar hún lést. Italskur
eiginmaður hennar fyrrverandi,
Giovanni Meneghini, og móðir
hennar, sem lítið samband hafði við
dóttur sína, skiptu á milli sín
reitunum, sem talið er að hafi
numið 12 milljónum dollara. Á
síðustu árum sínum í París um-
gekkst Callas fáa og var einmana.
Bókin um Mariu Callas fjallar
annars að mestu leyti um ákaflyndi
Skyggnst á bak við þjóðsöguna",
sem kom út 16. þessa mánaðar,
segir höfundurinn, Arianna Stass-
inopoulos, að það hafi verið árið
1966 sem Callas varð ófrísk eftir
Onassis en þá var hún 43ja ára
gömul. „Allt hennar innsta eðli, öll
ást hennar á lifinu, bað um barnið.
Onassis vildi það ekki,“ segir Stass-
inopoulos. „Það var vissulega nógu
sárt, að maðurinn, sem hún elskaði,
skyldi hafna en ekki gleðjast yfir
ávexti ástar þeirra, en hann gekk
lengra: hann varaði hana við því að
láta barnið líta dagsins Ijós og
sagði, að þá væri öllu lokið þeirra á
milli.“
Árangurinn af því varð sá að
Callas lét eyða fóstrinu.
Höfundur bókarinnar segist hafa
heimildir sínar frá vinum og um-
boðsmönnum prímadonnunnar
heitinnar, óbirtum bréfum frá Call-
as til guðföður síns, Leonidas
Lantzounis í New York, og af
segulbandsspólum með nokkurs
konar drögum að sjálfsævisögu
Mariu Callas, sem hún hafði sjálf
talað inn á.
Innsiðu-
efni
Hið hversdags-
lega blóðbað í
E1 Salvador
La Prense Gráfica, eitt helzta
dagblaðið í Mið-Ameríku, greinir
reglulega frá pólitískum morðum
í E1 Salvador, og fréttirnar bera
með sér hve grimmilegt blóðbaðið
er sem geisar í landinu og sér ekki
fyrir endann á.
Þessi morð eru orðin svo hvers-
dagsleg, að blaðið skýrir ekki
lengur frá þeim á forsíðu.
Snemma í þessum mánuði var
greint frá 45 morðum á innsíðu
blaðsins og öll höfðu þau verið
framin á einum degi. Frásagnir af
18 morðum öðrum á sama sólar-
hring höfðu verið látnar aftarlega
í blaðið og lent við hliðina á
stjörnuspá dagsins.
Ekki er þó hægt að segja, að
ritstjórar Prense Grafica hafi
rangt fréttamat. Sannleikurinn er
sá, að pólitísk morð öfgahópa í
landinu eru orðin svo algeng, að
þau teljast ekki til tíðinda lengur.
Á þessu eru þó undantekningar
við og við, og ein var nú fyrir
skömmu. Það taldist sem sé til
tíðinda, að kona nokkur, meðlim-
ur mannréttindahreyfingarinnar
í landinu, fannst myrt rétt við
þjóðveginn til San Salvador. Fjór-
um dögum áður hafði henni verið
rænt, og lík hennar var allt
sundurskotið, er það fannst. Fé-
lagar hennar gerðu af þessu
tilefni harða hríð að lögreglu og
her og báru þeim á brýn grimmd
og skepnuskap. Má af þessum
ásökunum marka, að öfgasinnar
hafi ráðið konuna af dögum.
Það er hins vegar einkum
venjulegt fólk, sem látið hefur
lífið í þessu blóðbaði í E1 Salvador
— landbúnaðarverkamenn, kenn-
arar, skrifstofufólk, hermenn og
lögreglumenn. Á listanum yfir
hina 18 myrtu í Prense Grafica
var m.a. skýrt frá kennara, er
skotinn hafði verið til bana á
heimili sínu. Einnig var skýrt frá
liðsforingja úr hernum, sem gerð
hafði verið fyrirsát um hábjartan
dag og hann skotinn til bana. Þar
sagði einnig frá því, að átta lík
hefðu fundizt í San Miguel-héraði
og að 14 sveitamenn hefðu fundizt
myrtir í Cabanas. Og öll báru
líkin merki um pyndingar.
Og mannfallið heldur áfram.
Samkvæmt upplýsingum mann-
réttindahreyfingarinnar hafa
rúmlega 7000 manns verið myrtir
á þessu ári. Herinn fullyrðir, að
þessar tölur séu fjarri lagi, en kýs
á hinn bóginn að nefna engar
tölur sjálfur.
- PETER DEELEY.
ORLAGAÞRÆÐIR
ONASSIS hafði
í hótunum
hennar og ofsafengið skap og sagði
höfundur hennar, Arianna Stass-
inopoulos, sem er kona þrítug að
aldri og býr í London, að segja
mætti að bókin snerist um „barátt-
una milli Callas og Mariu, milli
þjóðsögunnar og konunnar, milli
þeirrar myndar, sem við höfum af
henni og raunveruleikans".
Fimmtugasti og
þriðji gíslinn
Einhvers staðar innan við múra
Evin-fangelsisins í Teheran hírist
miðaldra, bandarísk kona í klefa
sínum, einmana manneskja, sem
flestum hefur gleymst í upplausn-
inni og óöldinni, sem ríkir í Iran.
„Mér líður vel, er hrein og fæ nóg
að borða," sagði hún í fyrsta bréf-
inu, sem nú nýlega barst fjölskyldu
hennar. í því fullvissar hún fjöl-
skylduna um að hún sé hress og láti
engan bilbug á sér finna þrátt fyrir
raunir sínar. Cynthia Dwyer, sem er
49 ára gömul, er að ýmsu leyti „53.
bandaríski gíslinn" í íran. í dag er
175 dagur fangavistar hennar.
10. apríl sl. fimm mánuðum eftir
að hinir Bandaríkjamennirnir voru
teknir í gíslingu, lagði Cynthia, sem
er lausráðinn blaðamaður, upp frá
heimili sínu í New York og hélt til
Iran til að skrifa greinar um
framvindu mála þar í landi, að því
er maður hennar skýrði seinna frá.
Aðfaranótt 5. maí komu bylt-
ingarverðir, drógu hana út úr her-
bergi hennar á Hilton:hótelinu og
fóru á brott með hana. í dagblöðum
Teheran-borgar var svo sagt frá því,
að hún væri sökuð um að vera
njósnari á vegum CIA, bandarísku
leyniþjónustunnar. Á þeim mánuð-
um sem síðan eru liðnir hefur
svissneska sendiráðið, sem gætir
hagsmuna Bandarikjamanna í Íran,
margsinnis beðið um upplýsingar
um Dwyer og um leyfi til að
heimsækja hana. íranir hafa stað-
fest, að hún sé höfð í haldi, en hafa
þó ekki svarað neinu um þær sakir,
sem á hana eru bornar, að því er
haft er eftir bandaríska innanríkis-
ráðuneytinu.
Eiginmaður Cynthiu, John Dwy-
er, segir, að þær séu beinlínis
Ef annað risaveldanna gerði
allsherjarárás á hitt með
kjarnorkuvopnum, yrði eyðing-
in svo algjör að líf hinna fáu,
er kynnu að lifa hana af, yrði
„félagslega óþekkjanlegt".
Ennfremur kynni svo að fara
að allt mannkyn dæi út vegna
hungursneyðar, er breiðast
myndi út óðfluga, vegna sjúk-
dóma og erfðaskemmda.
var samdóma álit
hóps fremstu vísinda-
manna og lækna í
Bandaríkjunum, en
drógu upp nap-
urlega mynd af því,
kynni að
verða um heim-
inn um næstu
aldamót á
nýstárlegri
ráðstefnu
sem efnt
var til í New York fyrir skömmu.
Sumir af aðalræðumönnunum
voru meðal þeirra er unnu að
þróun kjarnaklofnunar fyrir rúm-
um 35 árum, og þeir óttast nú
mjög þá margföldun sem orðið
hefur á kjarnorkuvopnabirgðum
stórveldanna.
„Ég tel miklar líkur á kjarn-
orkustyrjöld fyrir eða um næstu
aldamót. Kannski verður hún ekki
meðan ég lifi, því að ég er orðinn
áttræður, en hugsanlega lendið þið
öll í henni.“ Þannig fórust Goerg
Kistiekowsky, prófessor við Harv-
ard-háskóla, orð við hljóða áheyr-
endur sína úr hópi leikmanna.
Doktor Kistiekowsky, sem er
kjarnorkuefnafræðingur, var á
tímabili yfirmaður sprengiefna-
deildar Manhattan-áætlunarinnar
(en það var dulnefni Banda-
ríkjamanna fyrir hópinn sem þró-
aði fyrstu kjarnorkusprengjuna).
Þetta tímabil kallar hann nú
„stríðsæsingaárin" sín. Nú er
hann forystumaður nýstofnaðrar
hreyfingar bandarískra lækna og
menntamanna, sem helga sig
upplýsingastarfsemi meðal al-
mennings um læknisfræðilegar og
þjóðfélagslegar afleiðingar
kjarnorkustyrjaldar. Þeir stað-
hæfa að þetta séu þær hliðar
vígbúnaðarkapphlaupsins sem
stjórnmálamenn hafi hvergi sinnt
og leikmenn hafi mjög takmarkað-
ar upplýsingar um.
Samkoman í New York var
fyrsta meiri háttar ráðstefnan um
þessi málefni, en áætlað er að
halda fleiri í nokkrum borgum
hins vestræna heims.
„Við erum ekki að reyna að
skjóta fólki skelk í bringu. Við
erum að reyna að fræða það,“
sagði dr. H. Jack Geiger prófessor,
í samfélagslækningum við City
College í New York og mælti fyrir
munn nokkur hundruð lækna inn-
an hreyfingarinnar. „Sú hugmynd,
að kjarnorkustríð geti orðið tak-
markað, er fráleit, hvort sem hún
er hugleidd frá sjónarmiðum líf-
fræðinnar, mannlegra
stjórnmála eða raunsæis."
Hann bætti við að kjarnorku-
styrjöld yrði einnig án nokkurs
fordæmis í sögunni, þar sem
kjarnorkusprengjur nútímans
væru frá eitt hundrað til tvö
þúsund sinnum öflugri en sprengj-
urnar sem varpað var á Hiros-
hima. Ennfremur hefði verið kost-
ur á skjótri aðstoð utan frá í
Hiroshima og Nagasaki. „Ég bið
ykkur að ímynda ykkur 2000
Hiroshima-sprengjur, sem allar
springa samtímis, og kannski aðra
árás nokkrum klukkustundum síð-
ar. Það yrði ekki neitt, sem héti
utanaðkomandi aðstoð," sagði dr.
Geiger.
Á hljóðlátan hátt og án tilfinn-
ingasemi lýsti hann í smáatriðum
framtíðarhorfum í vestrænum
samfélögum, ef ein eða tvær öflug-
ar kjarnorkusprengjur féllu á New
York. Að erindinu loknu sagði
Geiger að vinnan við undirbúning
þessara upplýsinga um „það sem
ekki er hægt að gera sér í
i