Morgunblaðið - 28.12.1980, Blaðsíða 27

MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 28. DESEMBER 1980
27
Lúkas segir frá fæðingu frelsar-
ans og tengir atburðinn mann-
tali sem framkvæmt var á ríkis-
stjórnarárum Ágústusar keis-
ara, en nefnir ekki hvenær
ársins.
Guðspjöllin veita hins vegar
vitneskju um hvenær krossfest-
ingin og upprisan áttu sér stað.
Og það er ljóst að allt frá fyrstu
tíð hefur hinn kristni söfnuður
haldið hátíð á páskum.
Um 300 hélt krikjan hátíð
bæði á páskum og hvítasunnu.en
ekki á jólum. Ástæðan er ekki
eingöngu sú að tími fyrri hátíð-
anna var kunnur, heldur hitt að
hugmyndin um jólahald virðist
hafa verið kirkjunni framandi
fyrstu 300 árin.
Predikun kirkjunnar og hugs-
un öll snerist um atburði kyrru-
viku og páskadags, en ekki um
fæðingu Krists. Að líkindum
hafa kristnir henn á fyrstu
öldum ekki haldið neina fæð-
ingardaga hátíðlega, hvorki sína
né annarra. Kirkjan minntist
dánardægurs píslarvottanna
með guðsþjónustu, en ekki fæð-
ingardags þeirra. Guðfræðingur-
inn Origenes, sem uppi var í
byrjun 3. aldar talar um afmæl-
isdagahald sem heiðinn sið.
En þegar til lengdar lét gat
kirkjan ekki látið sér í léttu
rúmi liggja fæðingardag frelsar-
ans. Hann var frelsari heimsins
og koma hans í þennan heim
hlaut því að marka tímamót í
sögu mannkyns.
Þörfin fyrir að halda fæð-
ingarhátíð frelsarans varð þá
fyrst áberandi, þegar kirkjan tók
að hugleiða fyrir alvöru spurn-
Saga jólahaldsins
kirkjan hafði haft frá upphafi og
afleiðingar hennar, þeim mun
mikilvægari varð sá dagur sem
hann hafði komið í þennan heim.
Þessi trú kirkjunnar frá önd-
verðu var fólgin í því að Jesú
væri Messías, sonur Guðs, ljómi
dýrðar hans og ímynd veru hans.
Hann sem „allir hlutir voru
gerðir fyrir", fæddist af gyðing-
legri móður og var lagður í jötu
austur í Gyðingalandi. Orðið
varð hold og bjó með oss. Því
meira sem menn hugleiddu
leyndardóm holdtekjunnar, sem
svo hefur verið nefnd, þeim mun
eðlilegra varð að halda hátíð
hennar.
Fæðingardagur Jesú var ekki
allt í einu uppgötvaður. Þvert á
móti. Kenning kirkjunnar og
játning er upphafið. Vegna þess
að Jesú er eingetinn sonur Guðs,
kominn í þennan heim sem
maður, og vegna þess að kirkjan
í predikun sinni leggur áherslu á
það, váknaði þörfin fyrir að
halda hátíð til minningar um
fæðingu hans. Og síðan varð
kirkjan að velja dagsetninguna.
Það er vitað með vissu að jól
voru haldin í Róm, sem fæð-
ingarhátíð frelsarans, 25. des-
ember 354. Líklegt er að þessi
dagur hafi verið haldinn allt frá
árinu 336.
Þegar Rómarbiskup tók
ákvörðun um 25. desember sem
fæðingarhátíð frelsarans, gerði
hann mikla heiðna hátíð að
kristinni hátíð. Samkvæmt júlí-
anska tímatalinu var 25. des.
sólhvarfadagurinn. Litið var á
hann sem fæðingardag sólarinn-
ar. Sólin var dýrkuð á tímum
Stefánsdagur
Jólahald hefur nú víðast hvar
náð hámarki. Jóladagarnir tveir
eru þeir dagar sem stemmning
jólanna er hvað mest og gleði
fjölskýldulífsins kemst í al-
gleyming.
Jafnvel jólaboðskapurinn um
fæðingu frelsarans nær ótrúlega
víða og fleiri en við getum
ímyndað okkur, hlusta á jóla-
guðspjallið og annað uppbyggi-
legt kristilegt efni.
26. des. er frá fornu fari
nefndur Stefánsdagur, eftir
Stefáni píslarvotti, sem sagt er
frá í Postulasögunni. Stefán
þessi var fyrsti kristni píslar-
votturinn og mætti dauða sínum
með ótrúlegri ró og styrkleika,
sem tekið var eftir.
Nú mætti segja að tal um
píslarvotta kristninnar sé ekki
beint jólaefni, eða hvað?
Þegar grannt er skoðað hæfir
mjög vel að hugsa um hina
stríðandi kristnu kirkju á helg-
um jólum. Kirkja Krists á jörð
hefur allt frá upphafi verið
ofsótt í einhverri mynd og svo er
enn. Á öllum tímum finnum við
lönd og ríki þar sem kristnir
menn eru ofsóttir fyrir trú sína
eina saman.
Nýjasta dæmið um ofsóknir á
hendur kristnum mönnum, sem
vissulega kemur okkur íslend-
ingum mikið við, er í Eþíópíu, en
þar hafa íslenskir kristniboðar
starfað allt frá 1954. Um þessi
jól er vitað um marga sem sitja í
fangelsum víða um Eþíópíu.
Þannig væri hægt að nefna
mörg ríki sem hafa á stefnuskrá
sinni leynt og ljóst að útrýma
kristindóminum. En það hefur
ekki tekist nú frekar en endra-
nær, enda veit sá sem reynt
hefur að í kristnum dómi er
kraftur sem mannlegur máttur
ræður ekki við.
Stefánsdagur er því á góðum
stað í kirkjuárinu að mati kirkj-
unnar manna og gefur okkur
öllum ástæðu til að hugsa um
trúbræður okkar, sem um þessi
jól líða pyntingar og fangelsanir
fyrir það eitt að hafa tekið á
móti fagnaðarerindi jólanna um
fæðingu Jesú Krists.
Stefán grýttur — þýsk koparstunga frá 1630 —
Jólin eru yngst hinna þriggja
stórhátíða kirkjuársins, — jóla,
páska og hvítasunnu.
Jólin eiga sér vissulega for-
sögu, langa forsögu. Hin kristna
jólahátíð hefur rutt úr vegi og
komið í staðinn fyrir forna,
heiðna miðsvetrarhátíð. Hin
heiðna forsaga jólanna er
áhugaverð í sjálfu sér, en hitt
má ekki gleymast, að jólin hafa
fengið nýtt innihald sem fæð-
ingarhátíð Jesú Krists.
Það er ljóst hverjum sem lesa,
að guðspjöllin gefa enga vitn-
eskju um fæðingardag Jesú. Jó-
hannesarguðspjall hefur alls
enga tímaviðmiðun, heldur segir
ofur einfaldlega: „Orðið varð
hold og hann bjó með oss“.
inguna um persónu Jesú Krists,
hver hann er, hvert samband sé
milli hans og föðurins og hvernig
varið sé mennsku hans. Það er
ekki tilviljun að þörfin fyrir að
halda hátíð til minningar um
fæðingu Jesú verður þá fyrst
brýn, þegar upp kemur í kirkj-
unni það sem nefnt hefur verið
„arianismi", sem afneitaði guð-
dómi Jesú Krists. Þessi deila
kom upp á þriðju öld. Að vísu er
ekkert þeint samband milli þess-
ara deilna um eðli Jesú Krists og
hins kristna jólahalds að því er
best verður séð. En hvort
tveggja er ávöxtur áhuga á því
sem einstakt er við persónu Jesú
Krists. Þeim mun meira sem
menn hugsuðu um þá trú sem
hinna síðustu heiðnu keisara í
Róm.
Með því að velja þennan dag
til að minnast fæðingar Jesú,
vildi kirkjan svipta hann heiðnu
innihaldi og gefa honum kristið
innihald. í Gamla testamentinu
er Kristur nefndur „réttlætis
sólin", og í lofgjörð Sakaría í Lk.
1. er talað um „ljós af hæðum
mun vitja vor“ og í lofgjörð
Simeons (Lk. 2) er talað um „ljós
til opinberunar heiðingjum“. I
predikunum sínum segja kirkju-
feðurnir gjarnan: Við tilbiðjum
ekki sólina, heldur þann sem
skóp hana; við tilbiðjum ekki
himinhnött, heldur þann sem er
sól réttlætisins".
Signuð skín réttlætis sólin
frá ísraels fjöllum,
sólstafir kærleikans
ljóma frá Betlehems völlum.
Blessuð um jól
börnunum Guðs þessi sól
flytur ljós frelsisins öllum.
Jens Pálsson.
Leið
oss
ekki
/
i
freistni
Oft hefur þessi bæn verið misskilin, og þá á þann veg að Guð
leggi freistingar fyrir okkur mennina. Luther tekur mjög sterkt til
orða í fræðunum sínum „hinum minni", er hann fjallar um þessa
bæn. Hann segir: „Guð freistar að sönnu einskis manns.“
Það sem átt er við með þessari bæn er, að Guð forði okkur frá að
lenda í þeim aðstæðuni að víð freistumst um megn fram.
Freistingar verða margar á vegi okkar, en þær eru þess eðlis aö
þær leiða okkur afvega, við mætum löngunum til að framkvæma
hiuti sem samviska okkar veit að eru rangir.
Allir muna freistingarnar frá æsku sinni, þegar við sáum
eitthvað sem okkur langaði svo rnikið í. Allir falla fyrir einhverjum
freistingum á þessu æviskeiði, að vísu misalvarlegum, og bregðast
við þeim misjafnlega, og fer það bæði eftir upplagi og uppeldi.
En freistingarnar eldast ekki af okkur, hið synduga eðli er hið
sama. Fullorðinn rnaður freistast alla jafna ekki til að stela
súkkulaði úr búð, þó að honum þyki það gott, eins og barnið mundi
ef til vill gera. F'reistingarnar verða á öðrum sviðum, t.d. á
kynferðissviðinu og á sjálfsbjargarsviðinu, ef við getum kallað það
þvt nafni.
Flestir geta orðið hrifnir af öðrum en maka sínurn, svo eitthvað
sé nefnt, slíkt er eðli okkar. Og ekkert er hægt að segja við því, ef
við föllum ekki fyrir freistingunni og látum undan. Að vísu þ.vkir
það vart orðið tiitökumál að lifa í frjálsum ástum, eins og það er
kallað. En slíkt líferni stríðir gegn kristinni siðgæðisvitund, enda
sýnir reynslan svo eigi verður um villst, að framhjáhald veldur
alltaf árekstrum og vandræðum fyrr eða siðar.
Einnig mætti nefna skattsvikin, sem fyrir mörgum er mikil
freisting. Nú fer í hönd áramótauppgjörið, svo nú verður sú
freisting sterkari en ella. Ekki verður jæssi freisting minni nú en
áður vegna þeirrar staðreyndar að fjárhagsstaða fólks er verri nú
en undanfarin ár. En allir vita hvað það hefur í för með sér fyrir
þjóðarheildina, ef skattsvik eru algeng.
Það er því augljóst að bænin: Leið oss ekki í freistni er bæn sem
vert er að biðja af hjarta og le.vfa umhugsuninni um vilja Guðs og
leiðsögn hans að móta hugsanir okkar og gjörðir.
A
Umsjón: Séra Jón Dulbií Hróbjartsson
Séra Kart Siyurbjörnsson
Sigu rdvr Pólsson
DROTTINSDEGI