Morgunblaðið - 05.03.1981, Blaðsíða 24

24
MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 5. MARZ 1981
MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 5. MARZ 1981
25

Útgefandi
Framkvæmdastjóri
Ritstjórar
Fulltrúar ritstjóra
Fréttastjórar
Auglýsingastjóri
hf. Árvakur, Reykjavík.
Haraldur Sveinsson.
Matthías Johannessen,
Styrmir Gunnarsson.
Þorbjörn Guömundsson,
Björn Jóhannsson.
Freysteinn Jóhannsson,
Magnús Finnsson,
Sigtryggur Sigtryggsson.
Baldvin Jónsson.
Ritstjórn og skrifstofur: Aöalstræti 6, sími 10100. Auglýsingar:
Aöalstræti 6, sími 22480. Afgreiösla: Skeifunnl 19, sími 83033.
Áskriftargjald 70 kr. á mánuöi innanlands. í lausasölu 4 kr. eintakið.
Starfsréttindi
aldraðra
Aukin verðmætasköpun í þjóðarbúskapnum, sem fylgt hefur í kjölfar
tæknivæðingar atvinnuveganna og aukinnar menntunar lands-
manna, hefur gjörbreytt öllum aðstæðum í þjóðfélaginu. Þetta kemur
ekki sízt fram í breyttum og betri húsakosti, betri vinnuaðstöðu, betra
viðurværi, aukinni almennri þekkingu og loks bættri heilsugæzlu, í stuttu
máli sagt stórbættri almennri aðbúð. Þetta er höfuðástæða þess að
meðalaldur landsmanna hefur hækkað og að allur þorri fólks varðveitir
heilsu og starfskrafta fram á mun hærri aldur en áður var. Það ákvæði í
lögum um réttindi og skyldur opinberra starfsmanna, sem gerir ráð fyrir
því, undantekningarlaust, að starfsmanni skuli veitt lausn frá störfum
þegar hann nær 70 ára aldri orkar því meira en tvímælis.
I marzmánuði 1979 fluttu borgarfulltrúar Sjálfstæðisflokksins tillögu
um endurskoðun á reglum borgarinnar um þessi mál. Þetta leiddi til
rýmri reglna hjá Reykjavíkurborg, varðandi störf fullorðins fólks, en nú
gilda hjá stærsta vinnuveitanda landsins, ríkinu. Þrír þingmenn
Sjálfstæðisflokksins, Birgir ísleifur Gunnarsson, Salome Þorkelsdóttir
og Albert Guðmundsson, hafa nú flutt þingsályktunartillögu, sem felur í
sér endurskoðun aldurshámarks ríkisstarfsmanna. Skal sú endurskoðun
unnin í samráði við samtök ríkisstarfsmanna og markmið hennar vera að
gera þessar reglur sveiganlegri, svo og að setja fastari reglur um
möguleika eldri starfsmanna til að gegna hlutastörfum, ýmist á sínum
gamla vinnustað eða í öðrum stofnunum.
Að sjálfsögðu skulu ríkisstarfsmenn eiga þann kost að setjast í helgan
stein þegar eftirlaunaaldri er náð, ef þeir vilja. En ef starfskraftar
viðkomenda leyfa og vilji þeirra stendur til áframhaldandi þátttöku í önn
hins daglega lífs, sem er hluti af lífshamingju flests heilbrigðs fólks, eiga
þeir ekki að knýja á lokaðar dyr. í þessu efni sem öðrum á valfrelsi að
ríkja. Þessvegna má Alþingi ekki svæfa þessa þörfu tillögu.
Samkeppnisstaða
sjávarafurða
Asíðari árum hefur útflutningur okkar á sjávarafurðum mætt
harðnandi samkeppni á mikilvægum mörkuðum. Framboð á fiski og
öðrum sjávarafurðum hefur vaxið í skjóli aukinnar verndarstefnu flestra
þjóða í formi beinna og óbeinna styrkja við sjávarútveg. Útfærsla
fiskveiðilandihelgi hefur og eflt veiðar og vinnslu ýmissa samkeppnis-
þjóða okkar um sölu sjófangs, eins og Kanadamanna, og Bandaríkin, sem
eru hagstæðasta sölusvæði okkar á frystum sjávarafurðum, munu og efla
útveg sinn í kjölfar eigin útfærslu.
Hætt er við að styrkjastefna öflugra iðnríkja við sjávarútveg, sem í
flestum tilfellum er minni háttar atvinnugrein hjá viðkomandi þjóðum,
sé farin að valda okkur nokkrum vandkvæðum, enda sjávarútvegurinn
hér undirstöðuatvinnuvegur, sem verður að standa á eigin fótum og hefur
þar að auki verið stoð og stytta annarra atvinnugreina. Ef fer sem horfir
getur þessi styrkjastefna valdið okkur alvarlegum búsifjum og versnandi
lífskjörum, ef ekki verður rétt við brugðizt.
Guðmundur Karlsson, alþingismaður, sem er ötull talsmaður sjávar-
útvegs á Alþingi, hefur af þessu tilefni flutt tillögu til þingsályktunar,
sem felur það í sér, ef samþykkt verður, að ríkisstjórnin láti vinna
ítarlega athugun á samkeppnisstöðu Islendinga á hinum ýmsu
markaðssvæðum fyrir fisk og aðrar sjávarafurðir og á fyrirkomulagi
styrkja og aðstoðar við sjávarútveg helztu samkeppnisþjóða okkar. Þetta
er tímabær tillaga, sem ætti að fá óskabyr gegnum þingið.
Opinber iðnaðarkaup
Það er hinum almenna neytenda fyrst og fremst i hag að
vöruframboð sé mikið og að sölusamkeppni verði ætíð til staðar.
Engu að síður hlýtur hann að taka mið af aðstæðum í þjóðfélaginu er
hann gerir kaup sín. Sá, sem velur íslenzkt, styrkir ekki aðeins innlenda
atvinnuvegi, heldur leggur sitt lóð á vogarskál atvinnuöryggis í landinu.
Sama máli gegnir einnig og ekki síður um innkaup opinberra aðila, ríkis
og sveitarfélaga, sem ráðskast með skattpeninga almennings.
Eggert Haukdal, alþingismaður, hefur flutt tillögu til þingsályktunar,
þess efnis, að ríkisstjórnin kanni, í samstarfi við Samband íslenzkra
sveitarfélaga, hvern veg auka megi verulega innkaup hins opinbera, ríkis,
sveitarfélaga og opinberra stofnana og fyrirtækja á innlendri iðnaðar-
framleiðslu og þjónustu. Tillagan gerir ráð fyrir því að útboðum verði
beitt á markvissan hátt til að stuðla að iðn- og vöruþróun í landinu.
Þessi tillaga var fyrst flutt fyrir tveimur árum. Hún hefur þó enn ekki
hlotið afgreiðslu í þinginu, hvað sem veldur. Könnun af þessu tagi getur
þó aldrei leitt nema til góðs. Og víst er um það að stjórnvöld, bæði ríki og
sveitarfélög, geta ráðið miklu um iðnþróun í landinu með viðskiptum
sínum, þ.e. kaupum á rekstrarvörum, fjárfestingarvörum og þjónustu.
Verulegum fjárhæðum er ráðstafað á hverju ári á þessum vettvangi. Ef
verð og vörugæði eru sambærileg á íslenzkur iðnaður að njóta forgangs í
kaupnum opinberra aðila.
Allt er þegar þrennt er, segir máltækið. Sú þingsályktunartillaga, sem
Eggert Haukdal flytur nú í þriðja sinn á tímum vinstri ráðherra í
iðnaðarráðuneyti, finnur nú máske náð fyrir augum landsfeðranna.
Norðurlandaráðsþingið i Kaupmannahöfn
Snarpar deilur Palmes og
WiUochs lífguðu umræður
Frá Elínu Pálmadóttur. bladamanni
Mbl. í Kaupmannahöfn.
ALMENNU umræðunum hér á
þingi Norðurlandaráðs er um það
bil að Ijúka og hafa þingfulltrúar
notað þær til að koma margvís-
legum áhugamálum á framfæri.
Efnahagsmál hafa verið ofarlega
á haugi á þinginu. Þingfulltrúum
hefur orðið tíðrætt um efna-
hagsmálin og þörf sameiginlegs
átaks vegna versnandi ástands
þeirra. Þá hefur atvinnuleysið
verið ofariega á haugi. svo og
tölvunotkun og upplýsingasöfnun
i tengslum við dagskráriiðinn
„tæknin og framtíðin". Norræna
módelið svokallaða. sem upp kom
nýlega á fundi í Osló í viðræðum
Ritt Bjerragaard og Gro Hariem
Brundtlands. hefur verið til um-
ræðu.
Viðkvæmasta málið í umræðum
hér hafa utanríkismálin þó verið
og hugmyndir, sem fram hafa
komið um kjarnorkuvopnalaust
svæði á Norðurlöndum. Nokkur
skoðanamunur hefur komið fram í
þessum umræðum. Þegar Finnar
fengu aðild að Norðurlandaráði
fyrir 25 árum, þá fylgdi það
skilyrði, að utanríkismál yrðu ekki
til umræðu. En þrátt fyrir það
hafa utanríkismál verið til um-
ræðu og hafa þessar umræður
orðið til þess, að tefja störf
þingsins. Hér í Kaupmannahöfn
hefur þetta verið sérlega áberandi
og hugmyndum um lausn á þessu
vandamáli hefur verið varpað
fram. Mauro Koivisto, forsætis-
ráðherra Finna, gerði það að
tillögu sinni, að úr því stjórnmála-
menn sæju sig knúa til að ræða
utanríkismál, þá væri eðlilegt að
verja heilum degi, en ekkert um-
fram það, í umræður um þau.
Anker Jörgensen, forsætisráð-
herra Danmerkur sagði í ræðu, að
tími væri ef til vill kominn til þess,
að slaka örlítið á höftum, sem
verið hafa í umræðum um utanrík-
Unglið-
ar þinga
Frá EHnu Pálmadóttur, blaóamanni
Mbl. I Kaupmannahúfn.
FYRIR tveimur árum hófu
ungmennahreyfingar nor-
rænu félaganna ráðstefnu-
hald fyrir þing Norðurlanda-
ráðs. Að þessu sinni fundaði
unga fólkið frá föstudegi i
siðustu viku og fram á sunnu-
dag en síðan eru ungmennin
áheyrnarfulltrúar á þingi
Norðurlandaráðs. en hafa
jafnhliða sýrstaka dagskrá.
Frá Islandi eru sex fulltrúar.
Fjórir fulltrúar sækja þingið
frá pólitísku flokkunum. Frá
SUF er Kjartan Jónasson, frá
SUJ Sæmundur Tétursson, frá
SUS Ólafur Helgi Kjartansson
og Sölvi Ólafsson er frá Abl.
Auk þeirra eru hér Karl Jeppe-
sen og Gylfi Kristinsson. Á
ráðstefnunni var gerð sérstök
ályktun um, að æskilegt væri,
að engin kjarnorkuvopn væru
á Norðurlöndum. Sérstaklega
var bent á sérstöðu íslands og
því lýst yfir, að engin kjarn-
orkuvopn væru á íslandi. I dag
hefur unga fólkið rætt um
myndsegulbönd með tilliti til
þess, hve auðvelt er að dreifa
klámmyndum, en þetta mál
hefur einnig komið til umræðu
á þingi Norðurlandaráðs.
ismál. En hann lagði áherzlu á, að
breyta ekki umgjörð þingsins. Þá
ræddi Anker Jörgensen um hug-
myndir um kjarnorkuvopnalaust
svæði á Norðurlöndum. Hann lýsti
þeirri skoðun sinni, að þrátt fyrir
mismunandi utanríkisstefnu Norð-
urlanda, þá væri það jákvætt ef
engin kjarnorkuvopn væru á Norð-
urlöndum. Hann sagði, að gott
væri ef fleiri þjóðir fylgdu í
kjölfarið. Fleiri hafa gert kjarn-
orkuvopnalaust svæði á Norður-
löndum að umræðu en einkum þó
sósíalistar.
Jyllandsposten gerði þessar hug-
myndir að umræðuefni og sagði
þar m.a.: „Norðurlönd þurfa ekki,
eins og danski sósíalistinn Ebba
Strange vill, að byrja baráttuna á
heimaslóðum. Gera verður kröfur
til Sovétríkjanna. Norðurlöndin
eru kjarnorkuvopnaiaus en einu
kjarnorkuvopnin í norðri eru sov-
ésk og þeim er beint gegn Norður-
löndum. Norðurlönd eiga, eins og
K.B. Andersen, fyrrum utanríkis-
ráðherra, hefur lagt tii, að hefja
viðræður við Sovétmenn um að
draga úr vígbúnaði á Norðurslóð-
um. Á Kolaskaga, við landamæri
Norðurlanda, hafa Sovétmenn
mikinn vígbúnað og kjarnorku-
vopn. Sovétmenn hafa alfarið
K&re Willoch
hafnað umræðum um þessi mál.“
K.B. Andersen hefur í ræðu
einnig rætt um nauðsyn þess, að
Sovétmenn fjariægi kjarnorku-
vopn sín á Eystrasalti.
Líflegar umræður hafa orðið um
verzlun milli landanna og áttu þeir
Olof Palme, leiðtogi stjórnarand-
stöðunnar í Svíþjóð og Kare Will-
och, frá Noregi snörp orðaskipti.
Willoch varaði við höftum í við-
Olof Palme
skiptum landanna, en Palme hafði
áður flutt tillögu um haftastefnu í
Svíþjóð. Palme varði tillögur sína
með því að ráðast harkalega á
stjórn borgaraflokkanna í Svíþjóð.
Hann sagði að stjórn þeirra hefði
skapað mikil efnahagsleg vanda-
mál í Svíþjóð og því væru höft
nauðsynleg þegar í ár vegna verð-
bólgu og halla á fjárlögum. Will-
och kvað þetta merkilega vörn
Matthias Á. Mathiesen
fyrir haftastefnu, þar sem verð-
bólgan myndi einmitt aukast ef
innflutningur væri takmarkaður.
Stefna sænskra stjórnvalda í þess-
um málum kæmi öllum íbúum
Norðurlanda við.
Palme taldi hins vegar, að
gróskumikið atvinnulíf í Svíþjóð
væri Norðurlöndum til góða og
bezta leiðin til þess, væri að grípa í
taumana.
Matthías Á Mathiesen, sem sat í
forsetastóli, gaf þeim orðið á víxl
til stuttra athugasemda. Orða-
senna þeirra varð sífellt hvassari
og var greinilegt, að báðir fengu
kapparnir notið sín. Palme sagði,
að því fyrr sem Svíar losnuðu
undan stjórn borgaraflokkanna,
því fyrr gæti hann komið stefnu-
málum sínum til skila, og hann
varaði Willoch, sem er í Hægri
flokknum, við að halda fast við
skoðanir sínar, því þá mundi þeirri
skoðun vaxa fylgi, að betra væri að
hafa Gro Brundtland við völd. Eða
eins og Palme orðaði það: „Den
tanke vil gro, at det er bedra med
Gro“. Willoch átti síðasta orðið í
umræðunum og hann kvaðst
gjarna vilja fá umræðum þessum
sjónvarpað til Noregs, gjarnan um
Nordsat ef Svíum tækist ekki að
eyðileggja það mál. Hann sagði
það góðs viti þrátt fyrir allt, að
sænskir kratar hefðu ekki í ár
endurtekið haftatillögur sínar og
vonaðist hann til, að þeir gerðu
það ekki þó þeir kæmust í stjórn í
Svíþjóð.
Menn höfðu gaman af orðasenn-
um þeirra kumpána, því báðir eru
snjallir ræðumenn en almennt séð
hafa umræður á þingi Norður-
landaráðs verið fremur daufar.
Nordsatmálið kemur tii um-
ræðna í dag. Þá hefur samvinna
Norðurlanda á sviði iðnaðar verið
mikið til umræðu og Norðmenn
hafa verið þess fýsandi að auka
hana. Norðmenn vinna nú olíu
fyrir um 46 milljarða norskra
króna á ári og á milli 30 og 40
þúsund manns vinna við olíuiðnað-
inn í Noregi. Þeir vilja hins vegar
leggja áherzlu á aðrar iðngreinar,
svo þeir verði ekki um of háðir
oliunni.
Friðjón Þórðarson:
Viljum af fremsta megni
efla samvinnu Norðm*landa
FJÓRIR íslenskir ráðherrar tóku
til máls á þingi Norðurlandaráðs i
Kaupmannahöfn i fyrradag og
þegar hefur verið sagt frá ræðu dr.
Gunnars Thoroddsens forsætisráð-
herra. Vegna þrengsla komst frá-
sögn af rseðum annarra ráðherra.
þeirra Friðjóns Þórðarsonar.
Iljörleifs Guttormssonar og Svav-
ars Gestssonar, ekki fyrir. Fer sú
frásögn hér á cftir:
Dóms- og kirkjumálaráðherra Is-
lands, Friðjón Þórðarson, sem er
samstarfsráðherra fyrir hönd ís-
lands, talaði hér í dag á Norður-
landaráðsþinginu. Hann sagði m.a.
að enda þótt á ýmsu hafi gengið sl.
30 ár, væru þó engin ellimörk á
samstarfinu milli norrænna þjóða,
og síðar: „í stjórnarsáttmála ríkis-
stjórnar Gunnars Thoroddsens seg-
ir svo í kaflanum um utanríkismál:
„Ríkisstjórnin leggur áherslu á að
framfylgja sjálfstæðri utanríkis-
stefnu. I því sambandi verði þátt-
taka íslendinga í starfi Sameinuðu
þjóðanna og Norðurlandaráðs sér-
lega styrkt." Við vonum að okkur
takist að láta verða af þessu
tvíþætta meginmarkmiði í utanrík-
isstefnu íslendinga. ísland er vörð-
ur Norðurlanda í þjóðarbraut milli
Evrópu og Ameríku.
Við höfum átt vinsamleg sam-
skipti við þjóðir vesturheims og
sérstakar skyldur hvíla á okkur við
að rækta vináttu með frændsemi
við íslendingabyggðir í Kanada. Við
erum að sjálfsögðu djúpt snortin af
grundvallarhugsjónum hinna Sam-
einuðu þjóða um alheimsfrið og
viljum styðja þau háleitu markmið
af heilum hug. Á sama hátt viljum
við efla samvinnu Norðurlanda af
fremsta megni, eins og ég vona að
sést hafi af þátttöku íslendinga í
norrænu samstarfi um 30 árá
skeið.“
Áhrif á póli-
tísk stórveldi
Þá talaði Hjörleifur Guttorms-
son, og sagði: „Norðurlönd geta
haft mikil áhrif á pólitík stórveld-
anna, sem nú í seinni tíð einkennist
af ógnunum og afskiptum jafnt í
Afganistan sem í E1 Salvador, en
það krefst þess, að þjóðir okkar nái
að sameinast um boðskapinn um
frið og detente í alþjóðamálum.
Þær mörgu raddir, sem nú hljóma
um atómvopnalaust svæði á norð-
urslóðum, geta umsvifalaust vaxið
til áhrifa, ekki aðeins til gagns fyrir
öryggi Norðurlanda, heldur engu
síður reiknað á alþjóðlega mæli-
stiku.
Það er lýsandi dæmi að ísland
hefur í þessu máli samfélag við hin
Norðurlöndin, því þrátt fyrir her-
stöðina á Keflavíkurflugvelli hafa
íslensk yfirvöld hvað eftir annað
Friðjón Þórðarson
staðhæft að atómvopn séu ekki og
verði ekki til staðar á íslandi.
Öryggi Norðurlanda, bæði í friði og
í stríði, er mál, sem þjóðir heimsins
varðar, og það er eðlilegt að við
finnum okkur samnorrænt málþing
til að ræða öryggispólitík innan eða
við hlið Norðurlandaráðs. Hins veg-
ar má Norðurlandaráð ekki verða
málþing fyrir hártogun í stórvelda-
pólitík og hernaðarbandalögum, en
aftur á móti verður þar að vera rúm
fyrir umræður um öll mikilvægustu
mál þjóða okkar og á vegum ráðsins
ætti að styðja friðarrannsóknir og
aðra gagnlega starfsemi til ágóða
fyrir almennt öryggi."
Þá ræddi Hjörleifur um orkumál,
skynsamlega notkun og nýtingu
orku á hverju Norðurlanda og í
þeim öllum sem heild, sem hann
kvað eitt af mikitvægustu viðfangs-
efnum, sem ætti að reyna að leysa
landa í milli í heilbrigðri samvinnu.
Einnig ræddi hann um umhverf-
Svavar Gestsson
ismál og náttúruvernd, sem ættu að
ná yfir landamæri.
Tökum sjálfir ákvarð-
anir um utanríkismál
Fjórði ráðherrann íslenski. sem
talaði hér i fyrradag, er Svavar
Gestsson: Svavar minntist í ræðu
sinni á landhelgismálin og að til-
gangurinn hefði verið að vernda
fiskistofnana. Ákvörðun um frið-
lýsingu kvað hann mundu vera
rökrétt framhald af árangrinum
sem náðst hefur um víkkaða lög-
sögu hjá þjóðunum við Atlantshafið
norðanvert. Verndun lífríkisins í
hafinu sé samt ekki aðeins í þágu
fiskveiðiþjóðanna — slík verndun-
arstefna sé í þágu alls mannkyns,
þar sem enn séu fyrir hendi mögu-
Íeikar á að auka hlut hafsins í
eggjahvítuefnaframleiðslu heims-
ins. „Það er mín skoðun," sagði
ráðherrann að „friðlýsing Norður-
Hjörleifur Guttormsson
Atlantshafsins mundi vera mikil-
vægt framlag frá Norðurlöndum til
að draga úr spennu í heiminum: Til
að tryggja frið í heiminum. Önnur
hugmynd sem ég vil nefna hér er
atómvopnalaust svæði á Norður-
löndum: Hugmyndin um slíkt atóm-
vopnalaust svæði hefur hvað eftir
annað komið fram á Norðurlanda-
ráði. Forsendurnar fyrir víðtækum
kröfum sem nú eru á lofti um
atómvopnalaust svæði á Norður-
löndum hafa margar hliðar. Þar er
um að ræða sameiginlegt mat allra
norrænu landanna og þar sýnast
mér hugmyndir Lars Werners um
ráðstefnu á þingræðisgrundvelli
góðar. Allir hér viðurkenna nauð-
syn þess að ræða öryggismál og ég
sé ekkert á móti því að slíkar
umræður verði formlegar hér í
Norðurlandaráði.
Þetta er ekki mál þar sem maður
getur skilið að hinar norrænu
þjóðir. í blöðunum hefi ég séð
hugmyndir um að ísland yrði að
standa utan við mál eins og atóm-
vopnalaust svæði, þar sem banda-
rísk herstöð er á íslandi. Ég vil
mótmæla þessu harðlega. íslend-
ingar munu sjálfir og burtséð frá
herstöð í landinu taka ákvarðanir
um utanríkismál. Það gera Banda-
ríkjamenn ekki fyrir okkur og það
mundi verða mikill þrýstingur á
Island ef það lægi utan við annars
atómvopnalaust svæði. Það er mik-
ill misskilningur að maður eigi ekki
að ræða þessi mál á norrænum
vettvangi því með því vanmetur
maður trú fólks á Norðurlandaráði
og möguleikum þess til að eiga
sjálfstæða tilveru. Kalda stríðið
setti vissulega sín spor á Norður-
landaráð á sínum tíma, en Norður-
landaráð verður að sýna víðsýni og
sveigjanleika til að brjóta niður
ísbrynju kalda stríðsins.
Slegið í tunnuna á Lækjartorgi.
Öskudagurinn í Reykjavik:
Kötturinn sleg-
inn úr tunnunni
á Lækjartorgi
ÓVÆNT samkunda átti sér stað á Lækjartorgi í gærmorgun, en þá
hópuðust börn og fullorðnir þangað til að slá köttinn úr tunnunni. Fram til
þessa mun það einkum hafa verið gert á Akureyri en nú var siður þessi sem
sagt tekinn upp syðra og í tilefni öskudagsins voru menn málaðir og
skreyttir, enda frí í skólum og tilvalið að ærslast svolítið.
Menn voru misjafnlega skreyttir og málaðir.
Þrátt fyrir að vetur minnti á tilveru sina var glatt á hjalla.
Á öskudag er ýmislegt leyfilegt. sem ekki gerist aðra daga ársins og
trúlega verða allar slíkar skreytingar á bak og burt í dag.
LJtanyndir Kristinn ólnlæon og Emilla B. BJörnsdóttir.