Morgunblaðið - 08.05.1981, Blaðsíða 12

12
MORGUNBLAÐIÐ, FÖSTUDAGUR 8. MAÍ1981
Stríðið sára við Suðurgötu
Pétur Pétursson safnar upplýsingum
um tíðindi þau sem urðu útaf komu
rússneska drengsins.
Allir muna eftir rússneska
drentnum. Nathan Friedmann,
sem Olafur Friðriksson hafði með
sér fjórtán ára gamlan úr Rúss-
landsför haustið 1921. Dreniíur-
inn hafði misst föður sinn i
borgarastyrjöldinni í Rússlandi.
(>K var ætlan ðiafs að taka dreng-
inn með sér og ala hann upp hér á
landi. En Nathan litli var með
auKnsjúkdóm sem trachoma heit-
ir. <>k er smitandi. ok hafði ekki
áður orðið vart við hann hérlend-
is. Lagði landlæknir til, að
drenKnum yrði visað úr landi ok
úrskurðaði landstjórnin svo. að
pilturinn skyldi fara strax utan.
Eftirleikinn þekkja allir, Suður-
KötuhardaKann. liðssafnað <>k
handtökur. hernaðarástand <>k
utanför piltsins.
Mál þetta allt, svo merkilegt sem
það er, hefur ekki fengið teljandi
umfjöllun hjá sagnvísinda-
mönnum. Það er því áhugamaður
um sagnfræðileg efni, sem hefur
safnað ógrynni af frumheimildum,
talað við næstum 100 manns um
málið, staðið í bréfaskriftum við
ótal manna og hyggur jafnvel á
grúsk í erlendum söfnum.
Þessi maður er Pétur Pétursson
þulur í hljóðvarpi.
— Það byrjaði með því, segir
Pétur, að ég vann að útvarpsþætti
um þá stórmerku götu, Suðurgötu,
en staðnæmdist æ ofan í æ við
húsið númer 14. Það er svo mikil
saga tengd því húsi, en þar bjó
Ólafur er atburðir þessir gerðust.
Svo kom nú þetta af sjálfu sér. Það
er til gífurlega mikið af skjölum,
skeytum, fundargerðum, bréfum og
í þessu hef ég verið að grúska.
En það er furðulegt hvað mikið
af alls konar gögnum er núorðið
týnt og tröllum gefið. Jafnvel
fundargerðarbækur verkalýðsfé-
laganna eru týndar eða í einka-
vörslu, og ég vil beina því til
ráðamanna í verkalýðsfélögum, að
halda vel utan um sín skjöl og
bækur, og ljósrita þetta svo það sé
aðgengilegt þessum fáu fuglum
sem vilja grúska.
í þessari söfnun minni hef ég
lagt áherslu á að safna frumheim-
ildum, öllum staðreyndum í mál-
inu. Eg hef enga afstöðu aðra en
safna frumgögnunum, og reyna að
setja mig inn í tíðarandann.
Það hefur farið mikill tími í
þetta, en honum hefur verið vel
varið. Drengurinn var sendur utan
með Gullfossi, og þeir Eimskipafé-
lagsmenn könnuðust aðeins við tvo
núlifandi menn, sem fóru þá ferð,
en ég fór í skipshafnarskrána, og
fann þar 18 ára gamlan skipsþjón
og fletti svo upp í þjóðskránni og
mikið rétt, hann var í fullu fjöri og
hefur sagt mér margt. Og seinna
fann ég annan mann, sem hafði
farið til Danmerkur í einkaerind-
um þessa ferð.
Eins og kunnugt er kom strákur
seinna til landsins í heimsókn, þá
orðinn 25 ára gamall. Það var
haustið 1931 og er hann skráður þá
í manntali í Reykjavík, og bjó i
Austurstræti 1 hjá frú Friðriks-
son. Þá voru þau skilin hún og
Ólafur. Hann bjó víst einnig að
Pétur Pétursson ásamt fjórum
mönnum Ólafs í Suðurgötubar-
daganum. þeim Hjalta Gunn-
laugssyni, Kristmanni Guð-
mundssyni, Jafet Ottóssyni og
Valdimar Stefánssyni. Þeir voru
handteknir, en alls sátu 28 inni.
Myndin er tekin 1. maí á heimili
Péturs, en þá bauð Pétur þeim
fjórmenningum til sin i kaffi.
Ólafur Friðriksson
Laugavegi 36, þar sem Hljóðfæra-
húsið var. Ég væri þakklátur fyrir
allar upplýsingar um veru hans
þar.
Eins væri ég þakklátur fyrir
allar upplýsingar, sem fólk getur
veitt mér um málið, hvort sem það
er lítil saga, bréf þar sem minnst
er á atburðinn eða myndir. Semsé
allar upplýsingar og skiptir engu
máli í hvorri fylkingunni menn
stóðu, og heldur ekki hvort þeir
hafi átt heimili útá landi þetta ár,
því atburðurinn var á allra vörum.
— Það er ekki langt síðan, segir
Pétur, sem ég brá mér inní Borg að
kaupa mér sviðakjamma og sé þá
einn á líklegum aldri, vík mér að
honum og segi: Þú ert maðurinn
sem mig vantar! Hvað getur þú
sagt mér af Ólafi Friðrikssyni. —
Ja, segir maðurinn, ég var nú
útsölumaður Morgunblaðsins á
EKKl BARA ÓDÝRARI
HELDUR LÍKA BETRI
GREffiSWKJÖR Á
litsjórwarpstœkjum
ITT Litsjónvarpstæki eru þekkt fyrir gæði og góða endingu. Ekkert hefur breyst,
nema að nú geturðu fengið eitt af bestu litsjónvörpunum frá Vestur-Þýska-
landi, á sérstöku gjafverði, og á sérstökum greiðslukjörum sem allir ráða við.
Komdu í heimsókn á Bræðraborgarstíg 1, og kynntu þér hvort tveggja.