Morgunblaðið - 07.06.1981, Blaðsíða 16

16
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 7. JÚNÍ1981
fltovgtiiililfifrife
Utgefandi
Framkvæmdastjóri
Ritstjórar
Fulltrúar ritstjóra
Fréttastjórar
Auglýsingastjóri
hf. Árvakur, Reykjavík.
Haraldur Sveinsson.
Matthías Johannessen,
Styrmir Gunnarsson.
Þorbjörn Guömundsson,
Björn Jóhannsson.
Freysteinn Jóhannsson,
Magnús Finnsson,
Sigtryggur Sigtryggsson.
Baldvin Jónsson.
Ritstjórn og skrifstofur: Aöalstræti 6, sími 10100. Auglýsingar:
Aðalstræti 6, sími 22480. Afgreiösla: Skeifunni 19, sími 83033.
Áskriftargjald 70 kr. á mánuöi innanlands. í lausasölu 4 kr. eintakið.
Niðurstöður voru birtar í
tveimur skoðanakönnun-
um á föstudaginn, í þeim
báðum kemur fram vantraust
á meirihluta vinstri manna í
borgarstjórn Reykjavíkur.
Vísir spurði Reykvíkinga að
því, hvaða flokk þeir myndu
kjósa, ef nú væri gengið til
borgarstjórnakosninga. Sé.
mið tekið af þeim, sem tóku
afstöðu til stjórnmálaflokk-
anna fengi Alþýðuflokkurinn
6,6% atkvæða, Framsóknar-
flokkurinn 5,3%, Sjálfstæðis-
flokkurinn 71% og Alþýðu-
bandalagið 17,1%. Vinstri
meirihlutinn væri kolfallinn
samkvæmt þessu. Dagblaðið
spurði Reykvíkinga að því,
hvort þeir teldu að næst bæri
að færa byggð í Reykjavík út
til Rauðavatnssvæðisins eða
Keldnalands. Sé aðeins tekið
mið af svörum þeirra borgar-
búa, sem tóku afstöðu til
þessarar spurningar, eru
niðurstöðurnar þær, að 55%
telja Keldnaland, sem sjálf-
stæðismenn mæla með,
heppilegri kost en Rauða-
vatnssvæðið, sem er kjörland
vinstri meirihlutans.
Skipulagshugmyndir
vinstri manna eru einu veiga-
miklu tillögurnar, sem þeir
hafa kynnt á stjórnarferli
sínum í Reykjavík. Þær hug-
myndir njóta ekki stuðnings
meirihluta borgarbúa, ef
marka má könnun Dagblaðs-
ins. Raunar þarf engan að
Reykjavíkurborgar og nær
dregur kosningum.
Nú er tæpt ár til sveitar-
stjórnakosninga og er sú and-
úð, sem Reykvíkingar hafa á
meirihluta vinstri manna
með ólíkindum. Sjálfstæðis-
menn hafa ræktað tengsl sín
við borgarbúa, til dæmis
efndi Davíð Oddsson oddviti
þeirra í borgarstjórn til
hverfafunda á liðnum vetri og
ræddi við menn á vinnustöð-
um þeirra. Vinstri menn hafa
hins vegar látið sem svo, að
þeir einir viti. Þeir þurfi ekki
að ræða neitt við hinn al-
menna borgara, heldur sé nóg
fyrir menn að bíða eftir
fyrirmælum að ofan. Ibúa-
samtök hafa verið virt að
vettugi. Forseti borgarstjórn-
ar, Sigurjón Pétursson, neit-
aði að skrifa undir beiðni til
stuðnings Viktor Kortsnoj.
Björgvin Guðmundsson for-
nefnda er svokallað punkta-
kerfi, sem vinstri menn fundu
upp og á að vera eins konar
sjálfvirk sía við lóðaúthlutan-
ir í borginni. Auðvitað var
fljótlega gripið til þess ráðs
að mismuna borgarbúum með
því að búa til undantekn-
ingar, ekki þurfa allir að fara
í gegnum sjálfvirku síuna.
Hinum er síðan svarað á þann
veg, að punktakerfið útiloki
þá. Því miður geti enginn
hróflað við niðurstöðum þess,
allir borgarbúar séu með því
dregnir í dilka og verði að
dúsa í þeim. Punktakerfið er
dæmigert afsprengi glund-
roðakenningarinnar. Til að
komast hjá togstreitu sín á
milli ákváðu vinstri flokkarn-
ir að verðmerkja borgarbúa,
ef þannig má að orði komast.
Undir stjórn vinstri meiri-
hlutans hefur borgin staðnað.
Hvergi hafa komið fram
Vantraust á
vinstri menn
undra það, því að hér er um
skipulagsslys að ræða. Veiga-
mikil rök mæla gegn því að
byggð rísi á Rauðavatnssvæð-
inu, eins og sjálfstæðismenn
hafa rækilega haldið á loft.
Við frekari kynningu á hug-
myndum vinstri manna í
skipulagsmálum mun fylgi
borgarbúa við þær minnka en
alls ekki aukast. Þetta mál á
því enn eftir að draga úr fylgi
vinstri flokkanna, þegar hiti
færist í umræður um málefni
ystumaður Alþýðuflokksins í
borgarstjórn, beitti valdi sínu
til að komast í forstjórastöðu
hjá Bæjarútgerð Reykjavík-
ur. Framsóknarflokkurinn,
litli bróðir í meirihlutanum,
hefur dinglað með og reynt að
skara eld að sinni köku eftir
bestu getu.
Einkenni á stjórnarháttum
vinstri manna í borgarstjórn
hefur verið tillitsleysi við
borgarbúa og tilhneiging til
að skjóta sér undan ábyrgð.
Skýrasta dæmið um hið síðar-
ferskar og skynsamlegar hug-
myndir. Helsta ástríða meiri-
hlutans hefur verið sú að
hækka skatta. Rúmt ár er
síðan Sigurjón Pétursson
gekk með betlistaf í hendi á
fund samflokksmanna sinna,
þeirra Svavars Gestssonar fé-
lagsmálaráðherra og Ragnars
Arnalds fjármálaráðherra, til
að fá þá til að beita sér fyrir
því, að heimildir sveitar-
stjórna til að leggja á útsvar
yrðu rýmkaðar. Meirihluti
ríkisstjórnarinnar á Alþingi
varð auðvitað við þessum til-
mælum.
Sé niðurstaðan í skoðana-
könnun Vísis metin frá póli-
tískum sjónarhóli, sést að
með öllu eru ástæðulausar
furðukenningar stjórnarmál-
gagnsins Dagblaðsins um að
nauðsynlegt sé að kljúfa
Sjálfstæðisflokkinn í Reykja-
vík til að hann endurheimti
aftur meirihluta sinn. Þær
vangaveltur sýnast settar
fram til að skaða Sjálfstæðis-
flokkinn en ekki efla. Stjórn-
arsinnar á Dagblaðinu og
annars staðar verða auðvitað
að gera það upp við sig fyrr
en seinna, hvort þeir ætla að
eiga samleið með hinum
mikla fjölda, sem fylkir sér
um Sjálfstæðisflokkinn eða
róa á sömu mið og vinstri
menn. Þá hljóta vinstri menn
einnig að hugsa sinn gang.
Hafa framsóknarmenn og
kratar áttað sig á því, hve
alvarleg áhrif samstarfið við
kommúnista í borgarstjórn
Reykjavíkur hefur haft á
stöðu flokka þeirra? Ætla
oddvitar þessara flokka í
borgarstjórn að láta eins og
allt leiki í lyndi? Æskilegt
væri að fá sem fyrst að vita,
hvort vinstri flokkarnir ætla
að ganga til kosninga með þá
stefnu að vinna saman að
þeim loknum. Kommúnistar
eru auðvitað talsmenn
óbreytts ástands á þessu sviði
sem öðrum — en ráða þeir
einnig kosningastefnu hinna
flokkanna í borgarmálum?
Miðað við niðurstöðuna í
könnun Vísis hlytu sjálfstæð-
ismenn að fagna því, ef
vinstri menn gengu samein-
aðir til næstu borgarstjórn-
arkosninga.
Rey kj aví kurbréf
Laugardagur 6. júní
Almenna bóka-
félagiö
Aðalfundur Almenna bókafé:
lagsins var haldinn fyrir nokkru. I
skýrslu stjórnarformanns félags-
ins, Baldvins Tryggvasonar, kom
fram, að á liðnu ári gaf félagið út
samtals 41 nýja bók og að auki 61
bók, sem ýmist hafði verið endur-
prentuð eða endurunnin á árinu.
Það voru því 102 bækur, sem AB
gaf út á árinu 1980. Baldvin
Tryggvason lýsti auknum umsvif-
um með þessum orðum: „Er hér
um verulega aukningu að ræða frá
fyrra ári, sem sést kannske best á
því, að árið 1980 voru bundin inn
164.659 bindi nýrra og eldri bóka,
en árið 1979 voru bindin 115.135 að
tölu. Aukningin er rúmlega 43%.“
Árið 1974 stofnaði Almenna
bókafélagið fyrsta raunverulega
bókaklúbbinn hér á landi, þar sem
félagsmönnum gefst færi á að
kaupa bækur á tiltölulega lágu
verði, sem yfirleitt eru ekki fáan-
legar á almennum markaði. Félag-
ar í klúbbnum eru nú orðnir yfir
10 þúsund og þar hafa margar
góðar bækur verið gefnar út. Má
þar sérstaklega nefna íslenskt
Ijóðasafn, úrval íslenskra ljóða og
þýddra ljóða undir ritstjórn
Kristjáns Karlssonar, bókmennta-
fræðings. Á aðalfundi AB á dög-
unum skýrði Baldvin Tryggvason
frá því, að á þessu hausti kæmi út
fyrsta bindi í nýju safnriti á
vegum bókaklúbbsins, íslensku
smásagnasafni, einnig undir rit-
stjórn Kristjáns Karlssonar.
Af stórútgáfum Almenna bóka-
félagsins á þessu ári má nefna, að
væntanlegt er ritsafn Tómasar
Guðmundssonar skálds í 10 bind-
um. í ritsafninu verða verk þjóð-
skáldsins bæði í bundnu og
óbundnu máli. Þá hlýtur það að
teljast til merkra tíðinda, að í
haust koma út hjá AB tvö fyrstu
bindin af hinu heimsfræga rit-
verki Don Kikoti eftir spænska
skáldið Cervantes, en allt verkið
verður í 8 bindum og hefur
Guðbergur Bergsson rithöfundur
annast þýðingu á þessu mikla
verki. Vonandi stígur Almenna
bókafélagið frekari spor á sömu
braut og kynnir íslendingum í
vönduðum þýðingum fleiri meist-
araverk heimsbókmenntanna.
í ræðu sinni á aðalfundinum
boðaði Baldvin Tryggvason þau
áform félagsstjórnar að hefja í
haust útgáfu á nýju tímariti, sem
helgaðyrði menningarmálum. Var
ákvörðun um tímaritið tekin á
síðasta ári, þegar þess var minnst,
að 25 ár voru Iiðin frá stofnun
Almenna bókafélagsins.
Samdráttur í
bóksölu
Fá fyrirtæki auglýsa fram-
leiðslu sína meira en bókaútgáf-
urnar. í hugum margra eru aug-
lýsingar þeirra nátengdar jóla-
undirbúningnum. Löngum hefur
verið um það rætt, að óheppilegt
sé, að meginþorri allra íslenskra
bóka komi út á haustin. Af og til
verður þess vart, að bókaútgáfu-
fyrirtækin reyni að brjótast út úr
þessari venjubundnu hringrás.
Ástæðan til þess, að áhugi á því er
ekki almennari en raun ber vitni,
er sú, að það hefur til þessa ekki
verið arðbært að gefa út bækur á
öðrum tíma. Ekkert fyrirtæki ber
sig, sem gefur út bækur, er enginn
hefur áhuga á að kaupa eða lesa.
Fram hjá þessari staðreynd verð-
ur ekki komist, hvort sem
mönnum líkar betur eða verr.
Því miður eru bókaútgáfufyrir-
tæki almennt ekki rekin fyrir
opnum tjöldum, ef þannig má að
orði komast. Það er að segja,
almenningur á ekki beinan aðgang
að upplýsingum um hag þeirra og
afkomu. Þetta á þó ekki við um
Almenna bókafélagið, því að á
aðalfundi þess er gerð nákvæm
grein fyrir fjárhagslegri afkomu,
reikningar lagðir fram og skýrðir.
í skýrslu Brynjólfs Bjarnasonar
framkvæmdastjóra á aðalfundi
AB kom fram, að afkoma félagsins
hefði verið góð á síðasta ári, þótt
almennt hafi sala bóka í landinu
dregist saman um 10—15%. Sagði
hann, að ekki færi á milli mála, að
bóksalar væru tiltölulega óánægð-
ir með söluaukninguna á síðasta
ári.
Um ástæðurnar fyrir þessu
sagði Brynjólfur Bjarnason, að í
fyrsta lagi hefði kaupmáttur
launa minnkað á síðasta ári og þar
með kaupgetan. í öðru lagi væri
ekki ólíklegt, að deilan um veit-
ingu bóksöluleyfis til Hagkaups í
desember hafi spillt fyrir bóksölu.
Og í þriðja lagi hefðu bækur
hækkað meira fyrir jólin 1980 en
verðbólgan. Almenna bókafélagið
á og rekur Bókaverslun Sigfúsar
Eymundssonar og í yfirliti Brynj-
ólfs Bjarnasonar yfir afkomu
hennar kom fram, að þar hafði
sala íslenskra bóka aðeins aukist
um tæp 40% á árinu 1980, þegar
verð hækkaði um 55—60%. Væri
því um magnminnkun að ræða.
Fróðlegt væri að fá viðhorf
annarra útgefenda til þessa máls.
Sé um samdrátt í sölu bóka á
íslensku að ræða, er nauðsynlegt
að gera sér grein fyrir orsökum
hans. Skýringar Brynjólfs Bjarna-
sonar eiga vafalaust við rök að
styðjast. Ekki er víst, að þær séu
tæmandi. Hvað um hlut hljóm-
platna á gjafamarkaði? Er notkun
myndbanda (video-tækja) orðin
svo mikil, að hún dragi úr áhuga á
bókum? Hvað um stærri helgar-
blöð? Og þannig mætti lengi telja.
Nýir tímar
í skýrslu Brynjólfs Bjarnasonar
framkvæmdastjóra kom fram, að
á árinu 1980 hafi Almenna bókafé-
lagið greitt 60 milljónir gkróna í
höfunda- og ritlaun. Á árinu 1979
greiddi félagið 28 milljónir í slík
laun og var hækkunin á milli ára
því 111%. Þessi mikla hækkun á
rætur að rekja til þess, að nýtt
fyrirkomulag á greiðslu ritlauna
hefur verið að komast í fram-
kvæmd. Má rekja það til samn-
ings, sem gerður var milli Félags
íslenskra bókaútgefenda og Rit-
höfundasambands íslands árið
1975 og þó sérstaklega til samn-
ings, sem tók gildi á síðasta ári.
Samkvæmt þessum samningum
fylgir Almenna bókafélagið þeirri
meginreglu að greiða höfundum
ákveðna prósentu af söluverði
hverrar bókar.
Samhliða þessum breytingum á
höfundagreiðslum hafa almennar
bóksölureglur verið að breytast,
það er að segja uppgjörið milli
bókaútgefenda og bókaverslana.
Verslanirnar kaupa nú bækur í
meira mæli en áður, en hér hefur
til margra ára gilt sú regla, að
bókaútgefendur ættu bækur í
verslunum, þar til þær skila inn
svokallaðri bókaleifaskrá einu
sinni á ári. Bækur hafa því verið
seldar í umboðssölu. Nú munu
vera um 100 bókaverslanir um
land allt og má rekja fjölda þeirra
til þessa kerfis. Brynjólfur
Bjarnason skýrði frá því, að í
könnun, sem nýlega var gerð á
Norðurlöndunum hafi komið í ljós,
að í Danmörku væru 1,2 bóka-
verslanir á hverja 10 þúsund íbúa,
0,6 í Svíþjóð og 1 í Noregi en hér á
landi taldi hann vera 4,4 bóka-
verslanir á hverja 10 þúsund íbúa.