Morgunblaðið - 07.08.1981, Blaðsíða 8

8
MORGUNBLAÐIÐ, FÖSTUDAGUR 7. ÁGÚST 1981
Yfirmaður upplýsinga-
deildar Evrópuráðsins um
umhverfismál, Hayo H.
Hoekstra, dvaldi hér á
landi í vikutíma á vegum
Náttúruverndarráðs.
Ferðaðist hann um landið
í fylgd með forvígis-
mönnum Náttúruvernd-
arráðs og kynnti sér stað-
hætti. Blm. Mbl. hitti
Hoekstra að máli á Hótel
Loftleiðum á laugardag-
inn, síðasta daginn sem
hann dvaldi hér á landi,
ásamt Árna Reynissyni og
Eyþóri Einarssyni, for-
manni Náttúruverndar-
ráðs. Hoekstra er Hol-
lendingur að þjóðerni en
starfar í aðalstöðvum
Evrópuráðsins í Stras-
bourg auk þess sem hann
ferðast mikið um Evrópu
og kynnir sér ástand
náttúruverndarmála með
hinum ýmsu þjóðum. Það
var því athyglisvert að
heyra hvað maður, sem er
öllum hnútum jafn vel
kunnugur þegar náttúru-
vernd er annars vegar og
Hayo H. Hoekstra, hafði
að segja um ástand þess-
ara mála hér á landi, eftir
að hafa kynnt sér þau
nokkuð.
F.v. Árni Reynisson, fyrrv. framkvæmdastjóri Náttúruverndar-
ráðs, Hayo II. Iloekstra og Eyþór Einarsson, formaður Náttúru-
vcrndarráðs. (LjóHm. Mbl. Ól.K.M.)
„Misbjóðið ekki landinu - þá
hætta ferðamenn að koma“
Rætt við Hayo H. Hoekstra, yfirmann upp-
lýsingadeildar Evrópuráðsins um um-
hverfismál, sem telur m.a. að Mývatns-
svæðið þoli vart meiri ágang en orðið er
Var rætt um landvernd í
tengslum við iðnað og vaxandi
ferðamannastraum og um þau
mál sagði Hoekstra: „Iðnaður er
nauðsyn í nútima þjóðfélagi. Þó
að ég persónulega sé ekki hrifinn
af honum, þá geri ég mér fulla
grein fyrir því að þið þurfið á
iðnaði að halda. Aðalatriðið er
að hugsa áður en hlutirnir eru
framkvæmdir. Hafa verður sér-
fræðinga með í ráðum við allar
meiriháttar ákvarðanir, staða-
val o.s.frv. Þið hér á íslandi
megið ekki gera sömu mistökin
og gerð hafa verið um alla
Evrópu. Þið verðið að ráðgast við
vísindamenn sem hafa raunhæfa
þekkingu á aðstæðum áður en
þið ákveðið framkvæmdir.
Hvað ferðamannastraum
varðar þá er þar á ferðinni ein
tegund iðnaðar, sem getur verið
afar mikilvæg tekjulind. íslend-
ingar þurfa aðeins að tryggja, að
það, sem þeir vilja sýna ferða-
mönnunum, þoli álagið sem
ferðamannastraumur hefur
óhjákvæmilega í för með sér og
það ætti að vera hægt með góðri
skipulagningu. Austurríkismenn
eru öðrum löndum góð fyrir-
mynd í þessu sambandi," sagði
Hoekstra. „Þeir hafa reiknað út,
á skipulegan hátt, nákvæmlega
hversu mikið álag af manna
völdum hvert svæði í landinu
þolir og haga síðan ferðamanna-
iðnaði sínum í samræmi við það.
Það mætti kalla þetta „burðar-
þol“ landsins og ef ég ætti að
nefna dæmi um stað sem ég hef
komið á hér á landi og virst
þetta „burðarþoI“ vera að
bresta, þá gæti ég nefnt Mývatn
og nágrenni. Áður en ég kom til
íslands stóð Mývatn mér alltaf
fyrir hugskotssjónum sem eitt-
hvað stórkostlegt, staður í ver-
öldinni sem ætti sér engan líka,
hvað snerti náttúrufegurð og
dýralíf og gerir reyndar enn. En
mér brá í brún við komuna
þangað. þvi allt svæðið er farið
að sýna þess merki að það verði
fyrir ágangi i alltof rikum
mæli. Þarna eru góðar sam-
göngur og auðvelt að komast að
og með sama áframhaldi mun
fólk innan nokkurra ára ekki
hafa eftir neinu að slægjast á
þessum slóðum. Það er ein
ástæðan fyrir þvi að ekki má
láta ferðamannastraum ofbjóða
landinu. að ef svo er gert koma
ferðamennirnir ekki aftur.
Enginn hefur ánægju af að fara
um eyðilagt land.
Islendingar verða að taka
þessi mál föstum tökum og
skipuleggja þau. Hvert á að fara
með ferðamennina, hvað á að
sýna þeim, og síðast en ekki síst,
hvernig á að vernda viðkvæma
staði. Hið viðkvæma votlendi er í
mikilli hættu og einnig fjalla-
svæði. Ef fólk er ekki því betur
að sér í umgengni við náttúruna
hljóta að verða spjöll af eftir-
litslausum ferðalögum um þessi
svæði. í Hollandi er mikið af
vötnum og sefið, sem vex við
bakkana hefur hingað til verið
lífríkinu mikil vörn. En á síðustu
árum hefur orðið breyting á, því
að allir vilja ferðast um vötnin á
bátum og fara í land, sem þýðir
það að sefið er að hverfa og með
því lífríkið sem það verndaði.
Við spyrjum okkur í dag hvað
við hefðum getað gert til varnar
en það er e.t.v. orðið of seint. Á
íslandi er ennþá hægt að ein-
beita sér að fyrirbyggjandi
starfi og það verður vonandi
gert, þannig að þið standið ekki
einn daginn í okkar sporum,
heldur lærið af mistökum okkar.
Náttúruverndarmál eru í víðara
samhengi spurning um afkomu
mannkynsins.
En ég held að þau vandamál,
sem þið eigið við að etja á
þessum sviðum, séu yfirstígan-
leg, ef tekist er á við þau af
hugviti," sagði Hoekstra.
„Án þess að vilja móðga
gestgjafa mína langar mig að
minnast á eitt, sem mér, sem
útlendingi er dáir óspilltar vídd-
ir ísienskrar náttúru, þótti lítill
fegurðarauki að og það er hita-
veituleiðslan, sem blasir við þeg-
ar komið er til Akureyrar úr
lofti."
Hoekstra kvaðst hafa séð, sér
til mikillar gleði á ferðum sínum
um landið þessa viku, að íslend-
ingum væri mjög annt um minj-
ar. Hann kvaðst vona að þessi
heimsókn yrði til þess að styrkja
böndin við vestasta ríkið í Evr-
ópuráðinu, og sagðist hafa séð
hér hluti, sem hefðu haft mikil
áhrif á sig. T.d. lífið við strendur
og vatnsbakka. En nú er hafinn
undirbúningur að ári, helguðu
þeim svæðum þar sem land
mætir sjó og vatni. Verður það
árið 1983 og sér Náttúruvernd-
arráð um undirbúninginn hér á
landi, í samvinnu við Landvernd,
að sögn Eyþórs Einarssonar.
Sagði Eyþór að m.a. hefði verið
lögð áhersla á að sýna Hoekstra
strandlengjur því að hann þekkti
vel til þess vanda sem hlytist af
uppfyllingu, sem ógnar lífinu á
ströndinni.
„Fjaran, vatnsbakkinn og ár-
bakkinn eru með eftirtektar-
verðustu náttúruverndarsvæð-
um,“ sagði Eyjólfur. „Upplýs-
ingastofnun Evrópuráðsins um
náttúruverndarmál, sem
Hoekstra veitir forstöðu, sér um
að skipuleggja verndunaraðgerð-
ir á svæðum sem talið er að séu í
hættu, og tengsl við hana koma
sér vel. Hoekstra ætti einnig að
stuðla að því að þeim hjá
Evrópuráði verði betur kunnugt
um það hvað við hér á landi
getum lagt af mörkum til þessa
samstarfs.
Blm. spurði Hoekstra um við-
horf hans til hvalverndunar-
mála, sem nú eru mjög í brenni-
depli og var svar hans á þá lund
að varast bæri allar öfgar. „Ekki
útrýma stofnum og ekki friða í
blindni, heldur hafa samvinnu
við vísindamenn um raunhæfar
lausnir. „Annars er saga hvals-
ins bæði skammarleg og sorgleg"
bætti hann við. „Við virðumst
staðráðnir í að útrýma hópi
dýra, sem við vitum nær ekkert
um. Veiðarnar hafa líka breyst
frá því að vera einvígi mannsins
við náttúruna, þó að þannig sé
því reyndar enn háttað með
Eskimóum, sem mér finnst að
ættu að fá að halda sínum
veiðum áfram, vegna þess að
þær eru þeim tilverugrundvöll-
ur, yfir í skipulegan stóriðnað á
úthöfum. Við höfum engan rétt
til að fara svona að.“
„Ég fer héðan ríkari en ég
kom,“ sagði Hoekstra að lokum.
„ísland er stórkostlegt land og
Islendingar virðast vera vel í
stakk búnir til að vernda það og
halda því óspilltu.
Mér er sú ósk efst í huga eftir
dvölina hér, að stjórnmálamenn-
irnir ykkar haldi áfram að
ráðfæra sig við vísindamennina
og aðra hópa, sem starfa að
náttúruverndarmálum. Þá ætti
ekki að vera ástæða til að kvíða
framtíðinni."
HHS
„Sáum hesta og kindur
á beit og kýr í haga“
„Þetta er I sjöunda sinn sem
ég heimsæki ísland, en ég kom i
fyrsta sinn árið 1947 og var þá
viðstaddur Snorrahátíð,“ sagði
Islandsvinurinn Ludvig Jerdal
er Mbl. raddi við hann fyrir
stuttu. en þá var hann staddur
hér á landi. Ludvig Jerdal er
norskur að uppruna og hefur
starfað við blaðamennsku þar I
landi frá því árið 1933. Nú
starfar hann við „Dagen“ í
Bergen og sagðist einkum
skrifa um menningar- og bæj-
armál almennt.
Jerdal er mikill áhugamaður
um málhreinsun og taiar það
sem kallað hefur verð „gammel-
norsk". Það mál er líkara nor-
rænu en sú norska sem almennt
er töluð í dag, enda gætir áhrifa
frá dönsku þar mikið, að sögn
Jerdal.
Auk blaðamennskunnar er
Jerdal formaður í félaginu Vest-
mannalaget, en það félag var
Rætt við Ludvig
Jerdal, norskan
blaðamann og
áhugamann um
varðveislu nor-
rænnar tungu
stofnað árið 1868 og hefur það
markmið að varðveita norsku af
norrænum uppruna.
„Frá byrjun hefur þetta félag
haft nána samvinnu bæði við
Færeyjar og Island og get ég
nefnt sem dæmi að fimm árum
eftir stofnun félagsins, eða árið
1873, voru um 30 íslendingar í
Bergen orðnir félagsmenn í
Vestmannalaget. Meðal þeirra
voru Matthías Jochumsson og
Steingrímur Thorsteinsson.
Þorsteinn Víglundsson er
fyrsti íslendingurinn, sem
skipaður hefur verið heiðursfé-
lagi í Vestmannalaget, en nú
hefur verið ákveðið að bæta
öðrum við, því að ég hef nýlega
útnefnt séra Eirík Eiríksson á
Þingvöllum heiðursfélaga í Vest-
mannalaget. Til samanburðar
má geta þess að í Danmörku er
aðeins einn heiðursfélagi, en það
er Jörgen Bukdahl, sem á sínum
tíma var einn af þeim sem
börðust fyrir því að fá handritin
heim til Islands.
Kemur aftur við
fyrsta tækifæri
„Ég er búinn að ferðast mikið
um landið á þessum þremur
vikum sem ég hef dvalið á
íslandi í þetta sinn,“ sagði Jer-
dal. „Með mér í ferðinni er
konan mín, sem er hér í annað
sinn og dætur mínar tvær, en
„Ég fæ aldrei lelð á íslandi.“
Ludvig Jerdal formaður í Vest-
mannalaget í Noregi.
I.jnsm Mbl. Emilia.
þær hafa aldrei komið til íslands
áður.
Auk þess sem við ferðuðumst
um Norðurland og heimsóttum
gamla sögustaði á Suðurlandi
fórum við til Vestmannaeyja.
Þangað hef ég komið bæði fyrir
gosið og svo tvisvar sinnum eftir
það, fyrst þremur mánuðum
eftir gosið og síðan ári eftir gos.
Mér finnst alveg stórkostlegt að
sjá hve Vestmannaeyingum hef-
ur tekist að byggja mikið upp á
svo stuttum tíma. Slíkt gerir
ekki nema duglegt fólk.
Tveir góðir vinir mínir á
Islandi, þeir Daníel G. Einarsson
og séra Eiríkur Eiríksson, hafa
ferðast með mér um landið, en
fararstjóri í Vestmannaeyja-
ferðinni var Þorsteinn Víg-
lundsson. Á ég þeim öllum góðar
þakkir fyrir frábærar móttökur.
Auk þeirra á ég marga góða vini
á Islandi, en þeim hef ég kynnst
í gegnum Ungmennafélag ís-
lands.“
Jerdal sagðist mjög ánægður
með þessa íslandsheimsókn sína
og kvaðst ákveðinn í að koma
aftur við fyrsta tækifæri. „Þetta
er búin að vera yndisleg ferð og
við höfum verið mjög heppin
með veður. Við erum búin að
ferðast þó nokkuð um hálendið
og sjá allt mögulegt. Við erum
búin að skoða jökla, fjöll, vötn og
ár. Auk þess sáum við hesta og
kindur á beit, kýr í haga og
margt fleira. Þetta er því búin að
vera alveg stórkostleg ferð fyrir
mig og fjölskyldu mína og eitt er
víst að ég fæ aldrei leið á Islandi.