Morgunblaðið - 20.08.1981, Blaðsíða 18

18
MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 20. ÁGÚST 1981
óttar Kjartansson, form. Styrktarfélags lamaðra og fatlaðra:
Barnið
P'élög, sem eru aðilar að Lands-
samtökunum Þroskahjálp, vinna
flest að því að þoka áleiðis málefn-
um fólks, sem á við andlega fötlun
að stríða — er vangefið eða
þroskaheft. í hópi þessara félaga
hefur Styrktarfélag lamaðra og
fatlaðra, ásamt Foreldra- og
styrktarfélagi blindra og sjón-
skertra, nokkra sérstöðu, þar sem
sjólstæðinga þeirra bagar aðal-
lega líkamleg fötlun.
Ég starfa í Styrktarfélagi lam-
aðra og fatlaðra og á dóttur, sem
er líkamlega fötluð (spastísk löm-
uð) en hefur eðlilega andlega getu.
Þannig eru kynni mín af málefn-
um fatlaðra dálítið af öðru tagi en
flestra hinna, sem hér hafa fram-
sögu, og tengdir eru málefnum
þroskaheftra. Ég velti því satt að
segja fyrir mér, hvort ég hafi hér
nokkuð tagltækt til málanna að
leggja.
Ég tilheyri nokkuð stórum hópi
fólks, sem tengist fötluðum ein-
staklingi fjölskylduböndum.
Reynsla mín og fjölskyldu minnar
af þvi að hafa með fatlað barn að
gera og berjast fyrir rétti þess í
samfélaginu er svipuð reynslu
fjölmargra annarra fjölskyldna,
sem líkt stendur á fyrir. Nú er
dóttir okkar að komast á unglings-
aldur og er orðinn talsvert mótað-
ur einstaklingur. Hún hefur sínar
- eigin skoðanir og sitt eigið mat á
hlutunum, sem fer hreint ekki
alltaf saman við mat okkar for-
eldranna á sömu hlutum — svo er
guði fyrir þakkandi. Okkur er
ljóst, að nú er hún að komast á
mótunarskeið, sem mikil áhrif
mun hafa á allt hennar líf í
framtíðinni. Mikið er undir því
komið að okkur foreldrunum, og
raunar einnig þeim aðilum í sam-
félaginu, sem með málefni hennar
hafa að gera, takist að styðja hana
og hvetja til sjálfsbjargar —
einmitt nú, á meðan hún er
móttækileg og reiðubúin til að
klifa þrítugan hamarinn.
Eins og áður er sagt, hefi ég
dregist til starfa í félagi, sem
hefur það að meginmarkmiði að
vinna fyrir fötluð börn — og þá
sem mest án tillits til um hvers-
konar fötlun er að ræða. Styrktar-
félag lamaðra og fatlaðra hefur
senn starfað í þrjátíu ár. Ég held
og fjölskyldan á ári fatlaðra
að það geti talist öflugt féiag og
það ber að mínum dómi aldurinn
vel, því að í því starfar áhugasam-
ur hópur góðra manna, sem aldrei
hefur hikað við að takast á við ný
viðfangsefni. Félaginu hefur tek-
ist að laða sig að breyttum
þjóðfélagsaðstæðum, en eins og
allir vita, hefur afstaða samfé-
lagsins til fatlaðra breyst mikið á
þrjátíu árum. Á þeim tíma hefur
okkur sem betur fer miðað tals-
vert áleiðis út úr myrkri fordóma
á málum fatlaðra. Fordómar og
skilningsleysi, sem kljást þurfti
við fyrir þrjátíu árum, eru nú
margir hverjir löngu liðin saga.
I Styrktarfélagi lamaðra og
fatlaðra er mönnum ljós sú nauð-
syn að hafa góða samvinnu við
önnur félög, sem starfa að skyld-
um málefnum. Félög, sem starfa
að málefnum fatlaðra og þroska-
heftra, eru orðin mjög mörg. Þessi
félög þurfa að leggja sig fram um
að hafa góða samvinnu sín á milli,
á sem flestum sviðum.
I liðlega áratug höfum við verið
á ferðinni, ég og mín kona, með
ótal erindi varðandi dóttur okkar
og fyrirgreiðslu henni til handa —
hjá fleiri aðilum en tölu verður á
komið — opinberum stofnunum og
fyrirtækjum, læknum og öðrum
sérfræðingum, einstaklingum og
félögum, sem við höfum talið
okkur geta átt erindi við hennar
vegna. Það gæti orðið efni í þykka
bók, að rekja það allt saman. En
þetta er raunar saga, sem allir
foreldrar fatlaðra barna hafa að
segja. En sem betur fer hefur
margt færst til betri vegar í þessu
efni síðasta áratuginn. Það ber svo
sannarlega að þakka. Ennþá er
samt margt óunnið, ef við viljum
ná því marki að geta sagt að allir
sitji við sama borð í þessu þjóðfé-
lagi, hvað varðar félagslegar að-
stæður.
Á síðustu árum hefur talsvert
verið rætt um svonefnda „inte-
greringu", þ.e. að blanda fötluðum
og ófötluðum saman eins og kost-
ur er, fremur en að safna fötluðu
fólki saman í stofnunum, oft
vandlega sorteruðu eftir tegund
fötlunar. Fyrir svo sem tíu árum
þótti þetta ekki jafn sjálfsagt og
nú er, þ.e. að leitast við að finna
fötluðum staði sem víðast í þjóð-
I
félaginu og að sveigja það, þjóðfé-
lagið, að þörfum fatlaðra, fremur
en hið gagnstæða. Mér dettur í
hug að minnast hér á „prívat"
integreringartilraun, sem við
hjónin gerðum fyrir um það bil
áratug — en fór raunar að mestu
leyti út um þúfur:
Þegar dóttir okkar komst á
leikskólaaldur reyndum við að
koma henni í almennan leikskóla,
og það tókst, fyrst í Reykjavík og
síðar í Kópavogi, eftir að við
fluttum þangað. Henni var vel
tekið í þessum leikskólum og
þangað sótti hún bæði gagn og
gaman. Starfsfólkið lagði á sig
aukna vinnu með því að veita
henni aðgang — það ber svo
sannarlega að þakka. Og þarna
blandaðist hún í hóp með ófötluð-
um börnum, en það var einmitt
það, sem við vorum að sækjast
eftir henni til handa.
En Adam var ekki lengi í
Paradís. Þar kom sögu að umsókn-
um fyrir fötluð börn fjölgaði í
leikskólanum og nú sá starfsfólkið
sína sæng út breidda. Vinna við
fötluð börn var margföld á við þau
börn, sem ekki voru fötluð. Þetta
fékkst ekki metið sem skyldi af
stjórnendum skólans og allt þetta
mál endaði með því að dóttur
okkar var einfaldlega sagt upp
plássinu. Auðvitað urðum við for-
eldrarnir bæði reið og sár af þessu
tilefni og tókum tíðindunum
hreint ekki þegjandi. Við töldum
okkur ekki vita dæmi þess að barn
hefði verið rekið úr leikskóla. En
ákvörðuninni varð ekki breytt.
Ekki gefst tími til að rekja þetta
mál frekar hér. Ég vil aðeins
undirstrika, að þarna vorum við
að fást við kerfi (eða kerfið, eins
og stundum er sagt), miklu fremur
en fólk. Starfsfólk leikskólans,
sem í hlut átti, var einnig að fást
við kerfi — það hafði fullan
skilning á okkar sjónarmiðum og
vildi gjarna geta mætt þeim. Það
var ekki við það að sakast.
Um svipað leyti og við áttum í
þessum útistöðum rak okkur,
ásamt nokkrum foreldrum öðrum,
sem svipað var ástatt um, á fjörur
Styrktarfélags lamaðra og fatl-
aðra. Þar var þessum hópi ákaf-
lega vel tekið, og þar var, með
litlum fyrirvara, drifið í því að
koma á fót leikskóla og dagheimili
fyrir fötluð börn í húsnæði æf-
ingastöðvar félagsins að Háa-
leitisbraut 13. Þetta var árið 1972,
og var þessi leikskóli starfræktur i
húsnæði stöðvarinnar í um það bil
tvö ár, eða þar til að samist hafði
við Reykjavíkurborg og Sumargjöf
um að yfirtaka þennan rekstur.
Þetta dagheimili er nú í Múlaborg,
í næsta nágrenni æfingastöðvar-
innar. Stofnun leikskólans í æf-
ingastöð SLF bætti úr brýnni þörf
á sínum tíma. Að mínu mati er
þetta einnig gott dæmi um það
hverju félög áhugafólks, sem ein-
hver töggur er í, geta komið til
leiðar. Við þekkjum auðvitað öll
dæmi um það, að áhugamannafé-
lög hafa riðið á vaðið, þar sem
aðra þraut, og byrjað starfsemi
eða rekstur og svo ýmist haldið
honum áfram varanlega eða á
hinn bóginn að hið opinbera hefur
yfirtekið hann í fyllingu tímans.
Þannig hefur það t.d. verið um
ýmsan sérhæfðan skólarekstur.
Áhugamannafélög, sem vinna
að hag fatlaðra, hafa mörg hver
lyft sannkölluðum grettistökum á
þeim sviðum, sem þau hafa kosið
að beita sér á. Óþarft er að rekja
dæmi um það, hér í þessum hópi.
Félög áhugafólks, sem starfa á
einn eða annan hátt fyrir fatlaða
eða fólk með tiltekna sjúkdóma
eru, eins og áður segir, orðin
allmörg — þau skipta orðið nokkr-
um tugum, og þeim á áreiðanlega
eftir að fjölga. Við því er ekkert að
segja. Þó skal ég viðurkenna að ég
velti því fyrir mér, hvort þetta sé
æskileg þróun. Kannske hættir
„gömlu félögunum" (ef ég má orða
það svo) við að staðna. Það má þó
helst ekki ske. Öll þurfa þessi
félög að vera sveigjanleg í verk-
efnavali og reiðubúin til að snúa
sér að nýjum viðfangsefnum, um
leið og sigur er unninn á einu
sviði. Engin hætta er á verkefna-
skorti, þótt ekki liggi öll viðfangs-
efni í þágu fatlaðra jafn beint við.
Félögin þurfa ætíð að vera reiðu-
búin til að berjast þar sem þörfin
er brýnust hverju sinni.
„Góðgerðafélag" var gott og gilt
hugtak til skamms tíma, á meðan
það samrímdist samfélagshugsun-
inni að rétta þeim, sem minna
máttu sín, „náðarbita", sem hrutu
af borðum hinna máttugu í þjóð-
félaginu. Slíkur hugsanagangur
samrímist ekki jafnréttishyggju
nútímans. Við verðum að muna, að
það er kjörorðið jafnrétti", sem
fatlaðir vilja gera að sínu. Það er
allt og sumt, sem þeir fara fram á
— jafnrétti til þátttöku í hræring-
um samfélagsins, bæði hvað varð-
ar réttindi og skyldur, að því
marki, sem hver einstaklingur
veldur. Margur fatlaður maðurinn
gæti verið nýtari þjóðfélagsþegn
en hann e.t.v. er, hefði hann notið
skilnings, uppörvunar og raun-
hæfs stuðnings á réttum tíma
þroska síns.
Málefnum fatlaðra hefur þokað
áfram síðustu árin. Ef til vill hafa
málefni fatlaðra barna þó setið
nokkuð á hakanum, borið saman
við annað, þar sem betur hefur
miðað. Það er því tímabært, að
Landssamtökin Þroskahjálp boða
nú til fræðslufundar, þar sem
fjallað er um barnið og fjölskyld-
una á ári fatlaðra.
Ég vil fyrir mitt leyti þakka
Þroskahjálp fyrir þetta frum-
kvæði og einnig fyrir það að mér
er gefinn kostur á að fylgjast með
og taka þátt í umræðunni.
roskahjálp
r _
Attræður - Einvarð-
ur Hallvarðsson
Einvarður Hallvarðsson fæddist
20. ágúst 1901 í Skutuisey, Hraun-
hreppi, Mýrasýslu. Foreldrar hans
voru Hallvarður Einvarðsson
bóndi þar og kona hans, Sigríður
Gunnhildur Jónsdóttir.
Einvarður ólst upp í fátækt og
efnaleysi, sem algengt var í þá tíð,
enda barnahópurinn á bænum
fjölmennur. Honum var námshug-
ur ríkur og lagði einn og óstuddur
að heiman til náms í Gagnfræða-
skólann í Flensborg í Hafnarfirði
og lauk þaðan prófi 1921, fyrir 60
árum. Sama ár þreytti hann próf
til setu í fjórða bekk Menntaskcl-
ans í Reykjavík og sat þar í einn
vetur.
Hvarf hann þá frá námi vegna
fjárhagsörðugleika og aflaði sér
atvinnu við algenga daglauna-
vinnu en þó einkum sjómennsku á
togurum allt til haustdaga 1924.
Hóf hann þá aftur nám í Mennta-
skólanum í Reykjavík og lauk
þaðan stúdentsprófi vorið 1925.
Hugðist Einvarður þá hefja
nám erlendis en var synjað um
styrk þrátt fyrir ágætan náms-
árangur. Sveið honum það sárt.
Vann hann síðan að fjölþættum
störfum á sjó og í landi, við
sjávarsíðu og í sveit.
Árið 1928 réðist Einvarður í
þjónustu Landsbanka Islands,
sumarmaður, og fastráðinn frá 9.
júní 1929. Hann vakti í upphafi
athygli yfirboðara sem afbragðs
starfsmaður og vinsæll varð hann
þegar í hópi starfsfélaga sinna.
Störf Einvarðs í Landsbanka
íslands í nærri hálfa 'öld voru
margslungin, ábyrgðarmikil og er-
ilsöm, enda ólatur, kvikur á fæti í
hverju spori. Hann vann bankan-
um af trúmennsku, heilum hug og
hollustu.
Störf Einvarðar í þágu bankans
voru unnin bæði innan veggja
bankans og á öðrum sviðum
banka- og gjaldeyrismála. Hann
var skrifstofustjóri gjaldeyris-
nefndar er stofnsett var eftir
heimskreppuna miklu 1932. Árið
1937 var hann skipaður formaður
nefndarinnar og gegndi því starfi
til 1942.
Þá tók Einvarður við starfi
forstöðumanns gjaldeyriseftirlits
bankanna og hafði það embætti
með höndum til 1956. Síðan var
hann ráðinn starfsmannastjóri
Landsbanka Islands, 1. maí 1956,
og gegndi þeim trúnaði til þess að
hann lét af störfum fyrir aldurs
sakir 31. des. 1971.
Hinn langi starfsferill Einvarðs
í Landsbanka íslands hefir kynnt
ósvikinn góðan dreng og velviljað-
an, bæði bankanum og starfsfólk-
inu, sem hann liðsinnti og studdi
ótrauður á margvíslegan hátt og
óeigingjarnan. ÖIl framkoma hans
var velviljuð, háttvís og prúð.
Honum var það meira kapp að
bæta hag starfsfólksins en hugsa
um sjájfan sig.
Félagshyggjumaður var Ein-
varður frá fyrstu tíð í Landsbanka
Islands. Hann var lengi formaður
Starfsmannafélagsins. Einn af
stofnendum Sambands íslenzkra
bankamanna og mörg ár formaður
þeirra samtaka.
Fulltrúi íslenzkra bankamanna
á erlendum vettvangi var hann
oftsinnis og fór ég með Einvarði á
marga slíka fundi í öllum höfuð-
borgum Norðurlanda. Áttum við
saman sæti í fyrstu stjórn Nor-
ræna bankamannasambandsins,
þegar það var stofnað. Ég kynntist
þá rækilega hversu góður og
heilsteyptur fulltrúi bankamanna
og íslenzks málstaðar yfirleitt
Einvarður Hallvarðsson var á
erlendri grundu.
Hans góðu gáfur leyndu sér ekki
þegar málefni bankamanna voru
sótt og varin. Hann var ávallt
heill og hreinskilinn í viðræðum
og skoðanaskiptum og naut því
virðingar og trausts viðsemjenda
sinna og samstarfsmanna.
Á síðasta ári var Einvarður
sæmdur hinni íslenzku fálkaorðu
fyrir farsæl störf og forystu í
félagsmálum.
Einvarður átti sér fleiri hugð-
armál en hér hafa verið rakin.
Hann starfaði mikið og af eldheit-
um áhuga að byggingu Neskirkju
og var mér kunnugt um að hann
hugði einnig að málefnum kirkj-
unnar á ferðalögum okkar erlend-
is meðan hann var í byggingar-
nefnd kirkjunnar.
Einvarður var einn af stofnend-
um hins fyrsta Lions-klúbbs í
Reykjavík og lengi í forystusveit
þeirrar hreyfingar á Islandi, sem
hefir mannúðarmálefni á starfs-
skrá sinni.
Einvarður er kvæntur hinni
ágætustu og valinkunnu sæmd-
arkonu, Vigdísi Jóhannsdóttur, og
eiga þau aðlaðandi og fagurt
heimili að Melhaga 8 hér í borg.
Hjúskaparár þeirra eru yfir
fimmtíu og tvö.
Börn þeirra eru Hallvarður,
rannsóknarlögreglustjóri, Jóhann,
alþingismaður, og frú Sigríður,
hjúkrunarfræðingur.
Á afmælisdegi þínum í dag
sendi ég þér hugheilar hamingju-
óskir og þakka tryggð og vináttu í
rúma hálfa öld.
Megi hamingja og heilsa verja
þig áföllum og vernda á lokagöngu
þinni á bjartri og langri lífsbraut.
Þessar árnaðaróskir sendi ég
einnig frá öllum bankamönnum,
sem enn njóta afraksturs félags-
málastarfa þinna.
Adolf Björnsson
Einvarður Hallvarðsson, fyrr-
um starfsmannastjóri Lands-
banka íslands, er áttræður í dag.
Að öðrum bankamönnum ólöstuð-
um mun óhætt að fullyrða, að
Einvarður hefur um daga sína
unnið meira og betur að hags-
munamálum bankamannastéttar-
innar en nokkur annar.
Einvarður átti sæti í fyrstu
stjórn Sambands íslenskra banka-
manna, árið 1935, og átti sæti í
stjórn um árabil, m.a. sem for-
maður samtakanna.
Hér verða verk Einvarðar ekki
tíunduð, en með þessum fáu línum
vill Samband íslenskra banka-
manna þakka Einvarði Hallvarðs-
syni mikil, heilladrjúg og óeigin-
gjörn störf í þágu íslenskra
bankamanna, um leið og það
árnar honum heilla á þessu merka
afmæli hans.
Samhand
íslenskra hankamanna.
Fáir gera sér sennilega grein
fyrir að u.þ.b. tuttugasti hver
karlmaður hér á landi, sem er
orðinn 25 ára eða eldri, er Lions-
maður. Þetta eigum við m.a. að
þakka Einvarði Hallvarðssyni,