Morgunblaðið - 03.02.1982, Blaðsíða 17

16
MORGUNBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR 3. FEBRÚAR 1982
MORGUNBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR 3. FEBRUAR 1982
17
pítrgiw
Utgefandi hf. Árvakur, Reykjavík.
Framkvæmdastjóri Haraldur Sveinsson.
Ritstjórar Matthías Johannessen, Styrmir Gunnarsson.
Fulltrúar ritstjóra Þorbjörn Guömundsson, Björn Jóhannsson.
Fréttastjórar Freysteinn Jóhannsson, Magnús Finnsson, Sigtryggur Sigtryggsson.
Auglýsingastjóri Baldvin Jónsson.
Ritstjórn og skrifstofur: Aöalstræti 6, sími 10100. Auglýsingar: Aö-
alsiræti 6, sími 22480. Afgreiðsla: Skeifunni 19, sími 83033. Áskrift-
argjald 100 kr. á mánuöi innanlands. í lausasölu 6 kr. eintakiö.
Léleg forvalsþátttaka
- lakari
forvalsniðurstaða
Nálægt sex þúsund manns tóku þátt í prófkjöri sjálfstæðis-
fólks í Reykjavík og lögðu meginlínur um skipan fram-
boðslista Sjálfstæðisflokksins við komandi borgarstjórnarkosn-
ingar. Niðurstaðan var það afgerandi, að skipan sex efstu sæta
var bundin, þann veg, að hvorki fulltrúaráð né aðrar valda-
miðstöðvar í flokknum geta þar neinu um breytt. Það var hinn
almenni flokksmaður, sem hafði hið endanlega vald í hendi sér
— og nýtti það.
Nálægt 1300 manns tóku þátt í prófkjöri Framsóknarflokks-
ins, en enginn einn frambjóðandi fékk það afgerandi fylgi að
nægði til þess að niðurstaðan væri bindandi.
Það stingur hinsvegar í augu allra, sem fylgjast með fram-
vindu mála í borginni, að einungis 401 tóku þátt í síðari umferð
forvals Alþýðubandalagsins. Það var ekki áhuganum eða breidd-
inni fyrir að fara. Þáttakan var með ólíkinudum léleg, en útkom-
an fyrir einstaka frambjóðendur þó enn laklegri.
Aðeins 245 af rúmlega 400 þátttakendum í prófkjörinu greiða
Sigurjóni Péturssyni, borgarstjórnarforseta og oddvita Alþýðu-
bandalagsins í borgarmálum, atkvæði í fyrsta sæti listans. Þetta
er að vísu góð helft þátttakenda, en sýnir þó ljóslega, að jafvel í
þrengsta kjarna Alþýðubandalagsins er fögnuðurinn af fremur
skornum skammti í garð þessa „flokksleiðtoga" í borgarmálum.
Adda Bára Sigfúsdóttir fær jafnvel enn færri atkvæði, eða 224,
í 1. og 2. sæti listans, og Guðrún Helgadóttir, sem Þjóðviljinn
segir að hafi átt „drýgstan hlut að frægum sigri Alþýðubanda-
lagsins í síðustu borgarstjórnarkosningum", fær aðeins 151 at-
kvæði í fyrstu þrjú sæti listans, eða ekki 40% þátttakenda.
Þetta verður að teljast þunnur þrettándi hjá Alþýðubandalag-
inu. í fyrsta lagi, hve forvalsþátttakan er afspyrnu dræm og
lýsir hrópandi áhugaleysi kjósenda Alþýðubandalags á skipan
framboðslistans. I annan stað hve útkoma einstakra frambjóð-
enda, sem bera ábyrgð á borgarmálaforystu flokksins, er lakleg,
jafnvel hjá þeim þrönga og fámenna flokkskjarna er tók þátt í
prófkjörinu.
Svipaða sögu er að segja af Alþýðubandalaginu í öðrum
byggðarlögum. í sameiginlegu prófkjöri stjórnmálaflokkanna á
Akranesi greiddu aðeins rúmlega 10% þáttakenda Alþýðu-
bandalaginu atkvæði, tæplega 19% Alþýðuflokki, tæplega 28%
Framsóknarflokki en 43,4% Sjálfstæðisflokki. Þar er hinni al-
menni áhugi á framboðsmálum Alþýðubandalagsins í hliðstæðu
lágmarki og talar sama máli.
Ekki verður komizt hjá að minna á aðra hlið prófkjörsmála í
höfuðborginni. Þegar fjölmennur fulltrúaráðsfundur sjálfstæð-
isfólks í Reykjavík ákvað, með þorra atkvæða, að prófkjör skyldi
að þessu sinni bundið flokksfólki einu, og þeim öðrum er gengju
í viðkomandi hverfafélag fyrir lyktir kjörfunda, þá stóðu rit-
stjórar Tímans og Þjóðviljans á öndinni, vikum saman af heil-
agri hneykslan. Hneykslunin yfir hinu „lokaða prófkjöri“, sem
þeir kölluðu svo, entist þeim til mikilla maraþonskrifa. — En
síðan gengu Alþýðubandalag og Framsóknarflokkur til „lokaðs"
prófkjörs og „lokaðs" forvals, bundið flokksfólki einu, og rit-
stjórarnir stóðu aftur á öndinni vegna fyrirkomulagsins, — en
að þessu sinni af hrifningu! Þetta er það sem heitir að hafa
tungur tvær og tala sitt með hvorri!! Annað mál er, hvert mark
er takandi á slíkum skriffinnum.
Engum vafa er bundið að sú skipan framboðslista Sjálfstæðis-
flokksins, sem sex þúsund reykvískir sjálfstæðismenn tóku þátt
í að móta, með þeim afgerandi úrslitum að sex efstu sætin
reyndust ákveðin endanlega, heyrir til lýðræðislegum vinnu-
brögðum, þar sem hinn breiði stuðningsmannahópur ekki aðeins
hefur rétt til áhrifa á röðun framboðslistans — heldur nýtir
þann rétt. Það er svo annað mál, sem ekki verður rætt um hér,
að margvíslegir gallar eru á prófkjörum sem aðferð við að
ákveða framboðslista. — Þátttakan í forvali Alþýðubandalags-
ins var hinsvegar aðeins 400 einstaklingar, þ.e. nánast innsti
flokkskjarninni, og úrslitin — þrátt fyrir það — síður en svo
afgerandi fyrir einstaka frambjóðendur. Niðurstaðan hjá Al-
þýðubandalaginu einkennist annarsvegar af lélegri þátttöku
flokksfólks og hinsvegar af laklegri útkomu frambjóðenda. Það
kemur því heldur broslega út þegar Þjóðviljinn í gær ver heilum
leiðara í hástemmda lýsingu á forvali Alþýðubandalagsins.
Jafnvel þótt forvalið og úrslit þess sé hvorttveggja skoðað af
eintómum velvilja, oggegnum rósrauð gleraugu flokksblindunn-
ar, hlýtur undir niðri að búa vitundin um, að uppskeran, eftir
forystu flokksins í ríkisstjórn og borgarstjórn, er sú ein, að hann
hefur steytt á skeri áhugaleysis hjá flokksfólki. Og hvað þá um
hið ótryggara fylgið?
SVARBRÉF Alusuisse hefur nú borizt stjórnvöldum og hefur iðnaðarráðherra
þegar kynnt það á ríkisstjórnarfundi og einnig hafa fulltrúar Alusuisse kynnt
formönnum stjórnarandstöðuflokkanna það og afstöðu sína. Ríkisstjórnin
hefur ekki tekið afstöðu til málsins, en þeim Gunnari Thoroddsen, Hjörleifi
Guttormssyni og Steingrími Hermannssyni hefur verið falið að ræða málið
nánar á milli funda. Þá hefur álviðræðunefndin fjallað um málið á fundi
sínum og mun það einnig verða tekið fyrir á þingflokksfundum í dag. í tilefni
þessa ræddi Morgunblaðið við ráðherrana þrjá og formenn stjórnarandstöðu-
flokkanna og fara svör þeirra hér á eftir.
Geir
Hallgrímsson:
Ásakanir á
hendur Sviss-
lendingum
verði
upplýstar
„ÞAÐ hefur ávallt verið krafa
Sjálfstæðisflokksins að ásakanir á
hendur Alusuisse og ÍSALS yrðu
upplýstar að fullu og það væri for-
senda fyrir frekari viðræðum. Allt
frá því í sumar, þegar þingflokkur-
inn ályktaði í málinu, var lögð meg-
ináherzla á að upplýsa málið,“ sagði
Geir Hallgrímsson, formaður
Sjálfstæðisflokksins, er hann var
inntur álits á núverandi stöðu við-
ræðna Alusuisse og stjórnvalda.
„Að þessu leyti má segja að svar
Alusuisse sé jákvætt, en þeir vilja
einnig að málið sé upplýst. Hins veg-
ar er það augljóst hagsmunamál Is-
lendinga að fá hærra raforkuverð
greitt af hálfu ÍSAL og enn fremur
að stækka álverið í Straumsvík.
Vandinn er sá að ekki líði of langur
tími þar til niðurstaða fáist í stækk-
un álversins og endurskoðun raf-
orkuverðsins og skattaákvæða, en ef
viðræðunefndin kemst ekki að niður-
stöðu um ásakanirnar, sem uppi hafa
verið hafðar af hálfu iðnaðarráð-
herra, sem aðilar geta orðið sam-
mála um, þá svnist mér gerðardómur
vera eina leiðin til að leysa málið,"
sagði Geir ennfremur. Að öðru leyti
vildi hann ekki tjá sig um málið fyrr
en um það hefði verið fjallað á þing-
flokksfundi í dag.
Gunnar
Thoroddsen:
Mikilvægast
að fá endur-
skoðun á raf-
orkuverðinu
„SVARBRÉF Alusuisse hefur verið
til athugunar og umræðu hjá ríkis-
stjórninni, var rætt þar á fundi í dag
og verður skoðað nánar næstu daga.
Því er ekki hægt að ræða nein ein-
stök atriði þess eða viðbrögð stjórn-
valda," sagði forsætisráðherra,
Gunnar Thoroddsen.
Hann sagði ennfremur að þrír
ráðherrar, sjávarútvegsráðherra og
iðnaðarráðherra auk sín myndu
ræða málin á milli funda. Rætt yrði
um efnisatriði málsins og hvaða
málsmeðferð ætti að hafa á næst-
unni. Mikilvægast í því sambandi
væri að fá endurskoðun á rafmagns-
verðinu, sem ÍSAL greiddi. Það hefði
seinast verið endurskoðað árið 1975,
þá hefði fengizt mjög veruleg hækk-
un frá því, sem áður hefði verið um-
samið. Nú hefði aftur orðið sú breyt-
ing á orkuverði í heiminum að
stjórnvöld teldu alveg nauðsynlegt
að fá verulegar breytingar þar á.
Hjörleifur
Guttormsson:
Svar Alu-
suisse nei-
kvætt varðandi
endurskoðun
„ÞESS hafði verið vænzt að fá já-
kvæðara svar en nú hefur borizt.
Þetta svar Alusuisse er því miður
neikvætt varðandi endurskoðun ál-
samningsins. Þeir staðhæfa í þessu
erindi að þeir hafi reynt að koma á
framfæri staðreyndum og upplýsing-
um, sem sýndu fram á að þeir hefðu
breytt samkvæmt álsamningnum.
Og þau skilyrði að það, sem þeir
kalla ásakanir af hálfu ráðuneytis-
ins, verði dregnar til baka eða leitað
dómsúrskurðar eru einkennileg,"
sagði iðnaðarráðherra, Hjörleifur
Guttormsson.
„Um þetta þarf ekki mörg orð að
hafa. Þessi atriði, sem þarna eru tal-
in upp, liggja fyrir sem mat óháðra
endurskoðenda, bæði hvað varðar að-
föng 1975 til 1979 og síðan heildar-
endurskoðun á ársreikningum fyrir-
tækisins fyrir árið 1980, sem fram
fór samkvæmt samningsákvæðum.
Sú niðurstaða liggur fyrir og verður
ekki aftur tekin. Þessar kröfur eru
þess eðlis að það er ekki hægt að líta
á að það sé verið að setja fram ein-
hvern grundvöll, sem eigi að vera
leið til samninga. í desemberbyrjun
féllust aðilar á að leggja þessi
ágreiningsmál til hliðar. Við áttum
von á því að framhald gæti orðið á
því og Alusuisse fengist til að taka
upp samningaviðræður nú. Það er
því miður ekki efni þessa bréfs.
Kjartan
Jóhannsson:
I þessu máli
duga engir
úrslitakostir
„ÉG TEL að það verði að láta enn
frekar á það reyna að ná samningum
um ágreiningsatriði, og ef menn vilja
semja verða vitaskuld báðir aðilar að
leggja sig fram um það. Það duga
engir úrslitakostir, hvorki af hálfu
Alusuisse eða íslenzka ríkisins. Þetta
verða báðir aðiiar að skilja," sagði
Kjartan Jóhannsson, formaður Al-
þýðuflokksins, er hann var inntur
álits á stöðu viðræðna stjórnvalda og
Alusuisse um álverið í Straumsvík.
„Ég tel að við eigum hvorki að láta
ganga á rétt okkar, né heldur að
fórna raunverulegum hagsmunum
okkar til lengri tíma, en offors sé
hvorugum aðilanum til framdráttar.
Skoðun mín er sú að á samningsvilja
verði að reyna til fullnustu og við-
ræðunum eigi að halda áfram á þeim
grundvelli. Það er of snemmt að fara
að tala um gerðardóm, kærur og
dómsúrskurði fyrr en reynt hefur
verið til þrautar að ná sameiginlegri
niðurstöðu. Við alþýðuflokksmenn
ályktuðum þegar 16. júní síðastliðinn
í þá veru, að þá strax ætti að hefja
viðræður, þær hafa gengið hægt og
verið langt á milli funda. Eins og nú
er komið, út af þessum mikla drætti,
vil ég hins vegar leggja áherzlu á að
nú verði unnið hratt og kappsamlega
að því að finna lausn og niðurstöðu í
þessu máli,“ sagði Kjartan ennfrem-
ur.
Steingrímur
Hermannsson:
Brýnt að hefja
endurskoðun
álsamningsins
„ÉG TEL ákaflega brýnt að þegar
hefjist endurskoðun álsamningsins,
það er ljóst að við höfum dregizt aft-
ur úr hvað raforkuverð snertir, það
er nú aðeins þriðjungur eða helming-
ur af því sem nú er algengt í þessum
iðnaði erlendis. Ég legg á það mikla
áherzlu að samkomulag náist um að
hefja slíka endurskoðun án tafar,"
sagði Steingrímur Hermannsson,
formaður Framsóknarflokksins, er
hann var inntur álits á gangi mála.
Er Steingrímur var inntur eftir
því hvort það væri unnt án þess að
núverandi deilumál stjórnvalda og
Alusuisse yrðu leyst, eins og farið er
fram á í bréfi Alusuisse, sagði hann
að Alusuisse legði til að ásakanir um
of hátt súrálsverð yrðu lagðar til
hliðar eða settar í gerðardóm. Ríkis-
stjórnin ætti eftir að taka afstöðu til
þess. Samningurinn gerði ráð fyrir
gerðardómi, en gerð þyrfti ekki að
vera lokið þó endurskoðun hæfist,
menn gætu orðið ásáttir um meðferð
málsins. Annars vildi Steingrímur
ekki tjá sig um málið, þetta bréf væri
aðeins frá öðrum aðilanum og ríkis-
stjórnin þyrfti að svara því. Það yrði
rætt í dag af honum, forsætisráð-
herra og iðnaðarráðherra, sem fjalla
myndu um málið á milli funda sam-
kvæmt ákvörðun ríkisstjórnarinnar,
sem tekin var í gær.
Svarbréf Svissneska álfélagsins:
Tilbúnir að ræða eignaraðild íslendinga
Hér fer á eftir í heild bréf það, sem
fulltrúar Svissneska álfélagsins afhentu
Gunnari Thoroddsen, forsætisráðherra,
í fyrradag. í fréttatilkynningu með bréf-
inu er tekið fram, að forsætisráðherra
hafi óskað eftir því að iðnaðar
ráðuneytið og Svissneska álfélagið
skýrðu ekki frá svari fyrirtækisins fyrr
en að loknum ríkisstjórnarfundi í gær.
Forsætisráðherra hafi óskað eftir því,
að aðrir ráðherrar fengju upplýsingar
um efni bréfsins áður en það yrði birt í
fjölmiðium. Svissneska álfélagið hafi
orðið við óskum forsætisráðherra.
Eins og kunnugt er, sendi iðnaðar
ráðuneytið hins vegar frá sér fréttatil-
kynningu um málið í fyrrakvöld.
Bréf Svissneksa álfélagsins fer hér á
eftir í heild:
Hæstvirt ríkisstjórn.
Vér óskum eftir að koma á framfæri
við yður sjónarmiðum vorum í sam-
bandi við yfirstandandi deilur milli
Iðnaðarráðuneytisins og fyrirtækis
vors um rekstur dótturfyrirtækisins
ÍSALs. Enn trúum vér því og vonum að
deiian megi leysast með vinsemd og
þannig að báðir aðilar geti við unað.
Leyfið oss að rifja stuttlega upp sögu
ÍSALs og hin ágætu samskipti sem
áttu sér stað milli ríkisstjórnar íslands
og fyrirtækis vors þangað til í iok árs-
ins 1980.
Á áratug sem einkenndist af meiri
háttar áföllum í áliðnaði, hefur ÍSAL
verið stækkað bæði mun hraðar og um-
fram það sem gert var ráð fyrir í aðal-
samningi. Fjárfestingar vorar hafa
orðið 560 milljónum króna að núvirði
meiri en upprunalega var gert ráð
fyrir. Að beiðni ríkisstjórnarinnar höf-
um vér einnig fjárfest 360 milljónir
króna að núvirði vegna hreinsibúnaðar
til mengunarvarna. Frá því starf-
ræksla hófst hefur ÍSAL haldið uppi
fullri atvinnu þrátt fyrir framleiðslu-
samdrátt og uppsagnir starfsfólks í
öðrum hlutum heimsins, þegar kreppu-
ástand hefur verið í áliðnaðinum, og
um þessar mundir eru álbræðslur vor-
ar í Bandaríkjunum starfræktar með
minna en 40% afkastagetu, en ÍSAL
heldur uppi fullum afköstum. Hins
vegar tapaði ÍSAL 100 milljónum
króna að núvirði vegna skömmtunar á
raforku frá Landsvirkjun árið 1979,
1980 og 1981, þegar auðvelt hefði verið
að koma á markað öllu því áli, sem ekki
var unnt að framleiða.
Samningaviðræður milli íslenzku
ríkisstjórnarinnar og Alusuisse um það
að flýta stækkun áliðjuversins í
Straumsvík, endurskoðun rafmagns-
samnings og skattaákvæöa 1975, og
viðræður í sambandi við uppsetningu
hreinsibúnaðar til mengunarvarna
1977 fóru fram í vinsamlegum anda og
leiddu til niðurstaðna, sem báðir aðilar
gátu fellt sig við. Yfirgrip og mikilvægi
þeirra samninga, sem þá náðust milli
aðila, eru án alls efa staðfesting á vilja
og getu ríkisstjórnarinnar og fyrirtæk-
is vors til þess að leysa þau úrlausnar-
efni er ÍSAL varðar. Þeir sýna einnig
ljóslega, að Alusuisse hefur ávallt verið
reiðubúið til að taka upp viðræður við
ríkisstjórn íslands. Frá 1977 barst
fyrirtæki voru engin beiðni um viðræð-
ur, en í desember 1980 kom — öllum að
óvörum og án undanfarandi viðræðna
eða fyrirspurna — ákæra Iðnaðarráðu-
neytisins á oss fyrir að hafa beint 47,5
milljónum dollara frá íslandi með því
að „hækka í hafi“ verð á súráli til
ÍSALs á tímabilinu 1974 til miðs árs
1980. í ljósi hins ágæta gagnkvæma
skilnings og vinsamlegra samskipta,
sem átt höfðu sér stað um 20 ára skeið,
vorum vér vissulega mjög undrandi á
hinni skyndilegu breytingu á rás við-
burðanna og einkum því, á hvern hátt
hinum óréttmætu ásökunum Iðnaðar-
ráðuneytisins var kastað í oss. Sú stað-
reynd, að Iðnaðarráðuneytið kaus sam-
tímis að koma þessum aðdróttunum á
framfæri við alþjóða fjölmiðla, var
ekki einungis óvenjuleg, heldur einnig
mjög skaðleg fyrir orðstír fyrirtækis
vors. Vér hörmum það, að sú aðferð,
sem Iðnaðarráðuneytið hefur notað í
þessu máli, hefur stefnt í hættu sam-
skiptum, sem byggð hafa verið upp um
margra ára skeið á persónulegum
kynnum grundvölluðum á gagnkvæmu
trausti, virðingu og skilningi. Vér telj-
um einnig, að fyrirtæki vort hafi verið
Islandi góður þegn, þar sem ÍSAL hef-
ur skapað í landi yðar verðmæti að
upphæð 3400 milljónir króna að nú-
virði, samsvarandi einum þriðja af
söluverðmæti áls, sem framleitt hefur
verið síðan starfræksla fyrirtækisins
hófst. Auk þess hafa skattgreiðslur
ÍSALs verið hærri en skattgreiðslur
annarra sambærilegra fyrirtækja á ís-
landi, og ennfremur eru þær greiddar
jafnóðum en ekki árið eftir.
Þrátt fyrir alla viðleitni vora til þess
að koma á framfæri við ríkisstjórnina
staðreyndum og upplýsingum, sem
ótvírætt sýna fram á, að vér höfum
breytt algjörlega samkvæmt ákvæðum
aðalsamningsins, hefur deilan haldið
áfram að falla í óviðunandi farveg.
Þetta sýndi sig enn á ný mjög ljóslega
á síðasta fundi vorum með viðræðu-
nefnd ríkisstjórnarinnar 3. og 4. des-
ember sl. í Reykjavík.
Með bréfi þessu óskum vér að koma
því á framfæri við yður, að vilji vor til
áframhaldandi samvinnu við ríkis-
stjórnina er óbreyttur. Hins vegar er
nauðsynlegt áður en raunhæfar við-
ræður geta hafizt, að deilumál þau sem
varpa skugga á samskipti vor verði
leyst. Hér er um þrjú atriði að ræða:
Varðandi meinta of háa verðlagn-
ingu á súráli, ætti Iðnaðarráðuneytið
annað hvort að draga ásakanir sínar til
baka, eða leita óháðs úrskurðar með
því að leggja deiluna í gerð.
Hvað viðkemur verðlagi á rafskaut-
um höldum vér því fram, að skilningur
Iðnaðarráðuneytisins á framleiðslu-
kostnaði rafskauta sé byggður á ófull-
nægjandi og röngum upplýsingum. Vér
höfum nýlega afhent Coopers & Ly-
brand viðbótarupplýsingar og vér
stöndum við tilboð vort frá 4. desember
1981 til viðræðunefndar ríkisstjórnar-
innar þess efnis, að haldinn verði fund-
ur með ráðgjöfum Iðnaðarráðuneytis-
ins til þess að ræða við þá framleiðslu-
kostnað rafskauta. Tilboði þessu var
ekki tekið af nefndinni, en hún féllst á
að Coopers & Lybrand skyldi meta
viðbótarupplýsingar vorar. Vér erum
einnig reiðubúnir í samstarfi við ríkis-
stjórnina að leggja mat á það, hvort
það hafi einhverja kosti í för með sér
að reisa rafskautaverksmiðju í
Straumsvík.
Hvað viðkemur afskriftum af geng-
ismun, þá eru hinir íslenzku endur-
skoðendur vorir þeirrar skoðunar, að
slikar afskriftir fyrir árið 1980 hafi
verið bókfærðar með hliðsjón af
skattalögum frá 1971. Nýju skattalög-
in, sem tóku gildi 1979, leyfa miklum
mun hærri afskriftir heldur en þær
sem raunverulega voru færðar. Vér er-
um einnig þeirrar skoðunar, að af-
skriftir af hreinsibúnaði til mengun-
arvarna hafi verið eðlilegar. Þar sem
hér er um bókhaldsatriði að ræða, sem
hægt er að túlka á mismunandi vegu,
væri unnt að vísa þeim í gerð á íslandi.
Þegar búið er að leysa ofangreind
deilumál, erum vér reiðubúnir að ræða
við ríkisstjórnina möguleika á því að
stækka áliðjuver ÍSALs í samstarfi við
annan eignaraðila, svo og þar af leið-
andi breytingar á aöalsamningi. Þar
sem markaðsástæður eru mjög erfiðar
um þessar mundir, þarf ekki að taka
fram að mjög væri æskilegt að fá með-
eiganda sem sjálfur hefði not fyrir sinn
hluta af álframleiðslu ÍSALs. Samt
sem áður er fyrirtæki vort ekki — og
hefur aldrei verið — á móti því að ís-
lenzka ríkið gerist eignaraðili að ÍSAL,
og ver erum reiðubúnir að ræða með
hvaða skilmálum væri unnt að koma
því í kring.
Vér treystum einlæglega að bréf
þetta megi stuðla að því að skýra stöðu
málsins, og að það megi verða til þess
að koma á viðunandi samskiptum milli
ríkisstjórnar íslands og fyrirtækis vors
á ný.
Virðingarfyllst,
Swiss Aluminium Ltd.
I)r. P.H. Miiller,
formaður fram-
kvæmdastjórnar.
E.A. Weibel,
forstjóri í framkvæmdastjórn.
„I»essa stundina selja
kaupendur okkar í Nígeríu
skreiðina med tapi. Þad er
Ijóst, að ef rammt kveður að
tapinu hjá þeim, þá munu
nokkrir þeirra ekki þola það
og verða gjaldþrota. Ástæð-
an fyrir þessu tapi er gegnd-
arlaus innflutningur frá ís-
landi og Noregi, sem gerir
það að verkum, að framboð-
ið er svo mikið að menn
kjósa að tryggja sölu á sín-
um birgðum á lágu verði,
frekar en að eiga á hættu að
varan skemmist í höndunt
þeirra og verði með öllu
verðlaus fyrir bragðið,“
sagði Magnús Friðgeirsson
sölustjóri hjá Sjávarafurða-
deild Sambandsins þegar
Morgunblaðið ræddi við
hann, en Magnús er nú ný-
kominn til landsins frá Níg-
eríu, eftir að hafa rætt við
skreiðarkaupendur þar.

Komið með íslenzkan skreiðarballa úr birgða-
geymslu.
Á þessari töflu sést
hver skreiðarútflutning-
urinn hefur verið frá
1950:
1950 93
1951 1.044
1952 2.355
1953 6.500
1954 12.935
1955 6.553
1956 11.505
1957 10.154
1958 5.239
1959 7.673
1960 7.434
1961 10.674
1962 10.653
1963 9.615
1964 11.193
1965 12.243
1966 8.744
1967 3.518
1968 3.545
1969 7.983
1970 3.814
1971 3.100
1972 3.474
1973 1.683
1974 1.197
1975 1.805
1976 2.009
1977 3.088
1978 6.899
1979 3.281
1980 16.518
Kaupmenn f Nígeríu selja nú skreiðina með tapi:
„Dreifa verður
skreiðarútflutningnum
á lengra tímabilu
segir Magnús Friðgeirsson sölustjóri hjá Sambandinu
Magnús sagði að skreiðarball-
inn væri nú seldur á 250—270
nærur í Nígeríu, en verð til kaup-
enda væri 254 nærur og væri þá
miðað við ballann kominn á hafn-
arbakkann. Á þessu mætti sjá að
þeir hefðu ekkert upp í dreif-
ingar- og birgðakostnað. Ef marg-
ir kaupendur lentu í fjárhagserf-
iðleikum, gæti það haft í för með
sér ófyrirsjáanlegar afleiðingar.
Árið 1981 var langstærsta
skreiðarútflutningsár Islendinga
frá upphafi. Útflutningsmagnið
var nærri 19.000 tonnum af skreið
og liðlega 7.000 tonn af hertum
hausum. Verðmæti þessara af-
urða liggur nærri að vera um 1,2
milljarðar króna. Þessi fram-
leiðsla var send að verulegu leyti
inn á markaðinn í mánuðunum
ágúst til desember.
„Markaðurinn í Nígeríu hefur
alls ekki neyslugetu til þess að
taka við þessu magni á svo
skömmum tíma, en skreiðin
geymist ekki meira en í um það
bil 12 vikur á þessum slóðum og
því verðum við, ef ekki á illa að
fara, að dreifa útflutningnum
meira á allt árið. Meðalútflutn-
ingsmagnið frá 1950—1965, en
það var tiltölulega virkasta
skreiðartímabilið, var milli 6.000
og 7.000 tonn á ári. Mest var það
12.935 tonn árið 1964.
Það er því ljóst að verði fram-
leiðsla á skreið og hausum mikil á
þessu ári, verður að tryggja, að
útflutningur verði ekki hömlulaus
og að við dreifum útflutningnum
á lengra tímabil en verið hefur til
þessa, en það er hinsvegar erfitt
verkefni miðað við það útflutn-
ingskerfi, sem við búum við í
dag,“ segir Magnús og bætti við:
„Ef útflutningsfyrirkomulaginu
verður ekki breytt þá er það
tryggt að við endurtökum vitleysu
síðastliðins árs, það er að við
sendum svo til alla framleiðsluna
til Nígeríu á tímabilinu ágúst til
desember og eftir það þarf víst
ekki að spyrja að leikslokum.
Þetta mál er því mun alvarlegra,
þegar það er haft í huga að verð-
mæti skreiðar og hertra hausa
var 'Aaf heildarverðmæti út-
fluttra sjávarafurða á síðasta
ári.“
Þá sagði Magnús að umræða
væri hafin nokkru fyrr við við-
skiptaráðuneytið um þessi mál.
Éftir að Magnús kom heim frá
Nígeríu nú eftir áramót skrifaði
hann bréf til allra skreiðarfram-
leiðenda á vegum Sambandsins,
til að gera þeim grein fyrir alvöru
málsins.
„Ég bendi framleiðendum á, að
þeir skuli ganga stíft eftir því, við
sína matsmenn, að þeir tíni til
hliðar alla skreið, sem hæf er á
Ítalíumarkað. Við höfum vanrækt
þennan markað um of og er það
okkur til tjóns. Allur fiskur sem
kemst til Ítalíu minnkar okkar
vanda í Nígeríu.
Þá fer ég þess á leit að allar
skreiðarafurðir verði pakkaðar í
„hessían“-striga. Tilraunir með
aðrar umbúðir hafa ekki tekist vel
og hafa til þessa mætt verulegri
andstöðu á markaðnum. Enn-
fremur er þess farið á leit að ball-
arnir verði bundnir þannig, að
bindingin verði innanundir strig-
anum og helst af öllu þurfa þeir
að vera vírbundnir.
Þá bendi ég famleiðendum á, að
leggja áherslu á að þorskhausar
verið framleiddir með klumbu-
beini. Það er ljóst, að þegar
þrengist um á þessum markaði,
þá verða það fyrst og fremst
klumbubeinslausir hausar, sem
tefjast í sölu og á skipunum.
Einnig má búast við, að samfara
því, verði tilhneiging til lækkunar
í verði á þeirri framleiðslu.
Að lokum benti ég framleiðend-
um á að nú liggi mikið við, að
reynt verði að forðast að mikið
magn falli í Pólar-gæðaflokk, en
sú skreið, sem hengd er upp yfir
sumarið, fer að of miklu leyti i
þennan gæðaflokk. Forðast ber að
meta í þennan gæðaflokk að til-
efnislausu. Menn hafa verið alltof
djarfir við að hengja upp skreið
yfir sumarið, og það hefur þegar
valdið okkur tjóni," segir Magnús.
Það kom fram hjá Magnúsi, að
nokkuð hefur borið á því, að
matsmenn segist ekki hafa þekk-
ingu til þess að meta Italíu-skreið.
„Við svo búið má ekki standa. Ef.
matsmenn kunna ekki skil á því
að meta skreið sem á að fara á
Ítalíumarkað, þá er það lág-
markskrafa, að þeir verði sér úti
um þessa þekkingu. Annað er
óviðunandi," sagði Magnús.
Þá sagði hann að lokum, að
koma yrði í veg fyrir, að margir
seljendur gætu boðið sömu skreið-
ina til sölu í Nígeriu. Þvi miður
hefði verið slegist um hvern
skreiðarballa hér á síðasta ári, og
í Nígeríu hefðu menn haldið að
mikið meira væri til af skreið á
íslandi en raun hefði verið á, og
þýddi það einfaldlega lægra verð
á markaði þar.
Skreiðarverslun í Nígeríu. Það fer ekki mikið fyrir flottheitunum í versl-
l.josm.: Magnús l-'ridgcirsKon.