Morgunblaðið - 26.09.1982, Blaðsíða 8

56
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 26. SEPTEMBER 1982
Á fleygiferð um Austurlönd fjær
Sri Lanka
4. grein
í Grasagarðinum
í Kandy og
kvöldmáltíð hjá
Shamali
Texti Jóhanna Kristjónsdóttir
Eftir að hafa reikaó um Grasagaróinn í Kandy í
eina tvo þrjá klukkutíma hvarflaói að mér sú hugs-
un, hvort ekki gæti verió aó aldingaróurinn Kden
heföi veriö eitthvaö svipaður honum í þá tíö, þegar
Adam og Eva bjuggu þar á árum áöur. Síöar kom í
Ijós aó ein af mörgum goósögnum á Sri Lanka eru
aö landió sé hinn forni aldingaróur. Vms örnefni á
Sri Lanka tengjast þeim skötuhjúunum og þar er
og Adamstindur, efst á honum er fótspor Adams og
múhameóstrúarmenn trúa því, aó þarna hafi Adam
lent, þegar himnafaóirinn kastaói honum út. I»að
veróur ekki sagt annaó en Adam hafi lent á heldur
vistlegum staö.
Grasatjarðurinn í Kandy er um
150 ekrur að stærð og var byrjað
að vinna við að koma honum upp
fyrir fimm hundruð árum að
minnsta kosti, en á síðustu öld
hófst svo skipulagning hans fyrir
alvöru. Þar munu vera 4000 teg-
undir blóma og trjáa og það hefði
verið gaman að vera náttúrufræð-
ingur, þegar um þennan garð er
gengið. En ég horfði bara á blóma-
og trjáskrúðið og naut þess í rík-
um mæli án þess að hafa hugmynd
um, hvaða nöfn þessi fegurð hafði.
Svo voru „gróðurhús", fyrir plönt-
ur sem þurfa meiri svala. Það kom
mér nokkuð spánskt fyrir sjónir
að koma inn í „kælt“ gróðurhús. Á
nokkrum stöðum í garðinum voru
tré með laufkrónur sem breiddu
úr sér og minntu á regnhlíf, undir
þeim var komið fyrir bekkjum, þar
sátu víða elskendur og héldust í
hendur og horfðu hvort á annað
með stjörnur í augunum.
Musteri tannarinnar og
trúarhátíðin í Kandy
Við fórum í Musteri tannarinn-
ar, þar sem geymd er tönn úr
Búdda. Ég dró skó af fótum mér
og fylgdi einhverjum sérskipuðum
leiðsögumanni sem sýnir útlend-
ingum musterið. Þetta er heilag-
asti staður búddatrúarmanna, en
ég verð að viðurkenna að tign og
töfrar þess fóru ansi mikið fyrir
ofan garð og neðan hjá mér eftir
að hafa gengið um Grasagarðinn.
Auk þess virðast búddamusteri
ekki höfða til fegurðarskyns míns
né tilfinninga. Þarna var hópur
fólks sem kemur að jafnaði í
musterið, en útlendinga sá ég ekki
þessa stund sem ég var þar. Tönn-
ina fær maður náttúrlega ekki að
sjá, ég var sárfegin. Síðan ég upp-
lifði að það setti að mér hlátur í
Istanbul er mér var sýnt hár úr
skeggi Múhameðs, hef ég ekki haft
trú á mér til að taka slíkt hátíð-
lega.
Á hverju ári í tunglmánuðinum
er haldin mikil trúar- og þjóðhátíð
í Kandy. Hún var um garð gengin,
þegar ég kom þangað, en mér var
rækilega sagt frá henni og bent á
að í næstu ferð til Sri Lanka
skyldi ég hafa það bak við eyrað
að koma á þeim tíma. Þá streymir
fólk til Kandy úr öllum landshorn-
um. Búddatrúarmenn minnast
og fagna komu tannar meist-
arans til landsins. Þó er talið að
hátíðin eigi sér lengri sögu en síð-
an tönnin væna var flutt til lands-
ins, í stjórnartíð Kirti Sri Megha-
vanna, kóngs sem ríkti á árunum
303—331 eftir Krists burð. Þá er
guðum Hindi einnig vottað þakk-
læti fyrir að halda verndarhendi
yfir Sri Lanka og talið er að
tunglmánuðurinn, Asala, hafi ver-
ið valinn til hátíðarinnar í önd-
verðu vegna þess að í honum er
sagt að guðinn Vishnu hafi fæðzt.
Ein kenning enn er að verið sé að
minnast sigurs guða yfir djöflum.
En hátíðin er margþættari og
jarðbundnari; hún er einnig notuð
til að biðja um regn til ræktunar
en geta má nærri að rigningin er
mikilvæg í þessu akuryrkjulandi.
Hátiðin hefst á því að stjörnu-
spekingur spáir með miklum
kúnstum fyrir það hvenær skilyrði
eru hentugust fyrir sáningu og
hvenær megi planta hinu heilaga
kapa í nýju tungli. Síðan hefst há-
tíðin með litríkum dönsum og
söngvum, fílar koma þar allmikið
við sögu, þeir eru skreyttir pelli og
purpura, gimsteinum og hvers
kyns skrauti og farnar eru skrúð-
göngur eftir ákveðnum lögmálum
um borgina, og ná þær hámarki
við Musteri tannarinnar.
Mér skilst að allir sem vettlingi
geti valdið streymi til hátíðarinn-
ar, en einnig er víða annars staðar
í landinu haldnar staðbundnar há-
tíðir um svipað leyti, þótt Kandy-
hátíðin muni bera af öllu.
Við höfðum lagt snemma af stað
til Kandy, mig minnir að frá Col-
ombo til Kandy sé um 140 km.
Leiðin sjálf var afar falleg og
litskrúðug, við ókum í gegnum
mörg lítil þorp, þar er akuryrkja
alls staðar og í þorpunum sérhæfa
menn sig í ákveðinni ræktun; við
fórum í gegnum ananasþorp, ban-
anaþorpin, bambusþorpin, teþorp-
in og ég man ekki hvað. Auk þess
voru alls staðar litlar sölubúðir,
hróflað upp úr kassafjölum að því
er virtist, og viðskiptavinir voru
ekki fjölmennir, helzt virtist sem
viðkomandi fjölskylda væri að
mestu leyti ein í búðinni. Að vísu
var dagurinn ungur og viðskiptin
sjálfsagt ekki komin í fullan gang.
Æ, fæ ég ábyggilega að giftast
Á öðrum sólbjörtum degi erum
við í Ratnapura, gimsteinaborg-
inni. Þar er sagður vera gim-
steinadalurinn sem þeir kannast
við sem fylgdust með ævintýrum
Sinbaðs sæfara. Ratnapura er in-
dæll staður, stendur nokkuð hátt,
suðaustur af Colombo. Ég hef
aldrei haldið að gimsteinar hefðu
nein sérstðk áhrif á mig, en ég get
ekki neitað því að það var dálítið
merkilegt að fara að námunum og
fylgjast með því þegar verið var
að finna steina, sem mér fannst
vera eins og hvert annað griót og
síðan er þetta unnið og slípað og
Vijaya á eynni árið 554 fyrir
Krist. Um þær mundir var Kýrus
Persakeisari að leyfa herleiddum
Gyðingum að snúa frá Babylon og
heim til Jerúsalem og á Indlandi
var Búdda að gefa upp öndina.
Aðdragandi að för Vijaya til
eyjarinnar var sá að amma hans
hafði ung verið numin brott af
ljóni, þegar hún var að fara í
gegnum frumskóginn. Ljónið hélt
henni fanginni og í fyllingu tím-
ans ól hún ljóninu son og dóttur.
Þegar þau spruttu úr grasi flýðu
þau hellinn. Pilturinn varð kon-
ungur í landi sem var kallað Lal-
arata og Vijaya var næstelzti son-
ur hans. Vijaya þótti ekki hegða
sér svo virðulega sem konungssyni
sæmdi og kvörtuðu þegnarnir
ákaft við kóng undan hegðan
hans. Á endanum var Vijaya rek-
inn úr landi ásamt sjö hundruð
fylgismönnum sínum. Þeir undu
upp segl og sigldu á brott og komu
aldrei til Laiarata framar. Þeir
náðu landi á Sri Lanka, líklega
einhvers staðar á austurströnd
eyjarinnar. Vijaya sendi hann í
land að afla vatns og vista. Sendi-
boðinn kom ekki aftur og var ann-
ar sendur á stað og fór á sömu
leið. Er nú ekki að orðlengja, að
útkoman verða einhverjir glitr-
andi dýrindis steinar sem skart-
konur um víða veröld prýða sig
síðan með. í Ratnapura er mikið
og merkilegt gimsteinasafn, sem
þekktur sérfræðingur á þessu
sviði, A.B. Amerasinghe, kom á
fót. Þar var í sérstökum sal sýnt
hvernig steinarnir eru skornir og
unnir. Síðan fór Upali með mér í
eina af mörgum gimsteinabúðum
á staðnum og vingjarnleg stúlka,
Kamini Jayasinghe, sýndi mér
skartgripi og steina. Þetta endaði
auðvitað með því að ég féll í býsna
dýra freistingu og vonandi hefur
Upali fengið prósentur af henni.
Kamini sagði mér að hún væri
22ja ára og bætti því við að hún
ætti þrjár systur og einn bróður
sem væri yngstur þeirra. Þar sem
það eru foreldrarnir sem koma í
kring giftingum barna sinna víð-
ast hvar á Sri Lanka, þó svo að
tekið sé tillit til óska væntanlegra
brúðhjóna, sagði Kamini mér að
hún yrði víst ekki þeirrar gæfu
aðnjótandi að giftast í bráð, því að
bróðir hennar yrði að ganga í
hjónaband á undan þeim systrun-
um. Hún hlakkaði mikið til að
komast í hjónaband og eignast
börn. Þó langaði hana hálft í
hvoru að haida áfram að vinna úti,
það þekkist að vísu en er ekki al-
gengt, einkum og sér í lagi ekki úti
á landsbyggðinni.
Lengi var hald manna, að
gimsteinanámur væri aðeins að
finna í grennd við Ratnapura, en
nú hafa fundizt gimsteinanámur
víðar í landinu og Lankar hugsa
sér gott til glóðarinnar, því að
sótzt er eftir steinunum erlendis
frá. Skartgripagerð er að aukast,
en einnig flytja Lankar út stein-
ana slípaða og unna og hafa af því
drjúgar tekjur.
Um uppruna þjóðar Sri Lanka
Eins og kom fram í fyrri grein
frá Sri Lanka er uppruni landsins
horfinn inn í fjarlæga fortíð. Þó er
vitað að eyjan hefur alltaf verið
Lanka í augum innfæddra. En ótal
sinnum var skipt um nafn á eynni.
G ölumynd
Muttori tannarinnar í Kandy.
flestir þeir útlendingar sem her-
tóku hana töldu ástæðu til að
breyta því. Og eins og alkunna er
hét eyjan svo lengi Ceylon og er
það í munni margra enn. Saga Sri
Lanka er þekkt 2.500 ár aftur í
tímann og Sinhalesar rekja sig
aftur þessar 25 aldir. Því er
kannski ekki úr vegi að víkja að
hver er sagður uppruni þeirra —
hvort sem sú saga byggist nú á
goðsögn að hluta ellegar stað-
reyndum. Samkvæmt því lenti
loks var Vijaya einn eftir. Þá
ákvað hann að fara í land og reyna
að rekja slóð manna sinna. Ekki
hafði hann lengi farið er hann
gekk fram á undurfagra konu að
spinna á rokk. öll fótspor hurfu (
grennd við þokkadís þessa. Vijaya
var ekki seinn á sér að skilja að
hún myndi ábyrg fyrir hvarfi
manna hans, greip hann nú kon-
una og hótaði að drepa hana,
nema hún vekti menn hans upp
frá dauðum og héti því að beita