Morgunblaðið - 26.09.1982, Blaðsíða 17

MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 26. SEPTEMBER 1982
65
Siguröur Valgeirsson,
28 ára gamall íslenskufræöingur,
starfsmaöur hjá DV. Fékk taktinn
í sig hjá Rigmor og spilar jazz
ánægjunnar vegna. Heldur mest
upp á Steve Gadd og er hrifinn af
öllu sem hann spilar.
spilaði hins vegar mikið sem ungl-
ingur, en síðan hætti ég og svo
byrjaði ég aftur. Ég var ekki neinn
sérstakur jazzáhugamaður þegar
við byrjuðum með þessa hljóm-
sveit, enda var það ekki ákveðið í
upphafi að fara út á þessa braut.
En síðan eftir að við byrjuðum að
spila jazz hef ég ánetjast og nú
finnst mér jazzinn mun skemmti-
legri og meira gefandi en önnur
tónlist sem ég hef spilað. En það
gefur augaleið, að maður gerir
þetta aðeins fyrir sjálfan sig,
ánægjunnar vegna.
Um það hver sé uppáhalds-
trommarinn minn læt ég nægja að
nefna Steve Gadd. Hann er reynd-
ar ekki síðri rokkari en jazz-
trommari, en ég er hrifinn af öllu
sem hann spilar."
Tómas
Þá snúum við okkur að Tómasi
R. Einarssyni, 29 ára gömlum hús-
verði og tónlistarnema, en hann er
BA í sagnfræði og spænsku og
leikur á kontrabassa í hljómsveit-
inni. Við spyrjum hann fyrst
hvers vegna hann taki kontra-
bassa fram yfir rafbassa: —
„Þetta er allt annað hljóðfæri, allt
annað „bassasánd". í þessum
heyrist ekki þetta „fret-hljóð“,
sem kemur úr rafmagnsbassan-
um. Kontrabassinn er í raun allt
annað og meira hljóðfæri."
Um tónlistarferil sinn sagði
Tómas meðal annars: „Ég glingr-
aði við orgel og píanó hér áður
fyrr en kunni auðvitað ekkert. Svo
fór ég að læra á harmónikku hjá
Karli Jónatanssyni þegar ég var
19 ára.“ Félagar Tómasar reyna
nú að koma því að, að hann hafi
hér á árum áður verið rokkari og
sungið í hljómsveit úti á landi sem
nefnd var Saxar og Tommi, en
hann vill sem minnst um það tala.
„Ég snerti fyrst bassa fyrir fjór-
um árum og ég eignaðist fyrst
slikt hljóðfæri fyrir rúmum
tveimur árum, en þá fór ég að taka
í hann að ráði. Mín köllun kom
þegar ég fór á jazzkonsert hjá
tríói Niels Henning örsted Ped-
ersen. Þá sá ég fyrst spilað á þetta
hljóðfæri og þá var áhuginn vak-
inn. Ég byrjaði að læra í Tónskóla
Sigursveins og hef verið tvö ár í
námi hjá Jóni Sigurðssyni ásamt
því að spila í Nýja kompaníiu. Svo
skúra ég gólf í klukkutíma á dag.“
Þess hefur áður verið getið, að
Tómas er með BA próf í sagnfræði
og spænsku og hann hefur meðal
annars stundað kennslu í spænsku
í Menntaskólanum í Reykjavík.
Við krefjum hann því nánari skýr-
inga á þessu með skúringarnar:
»Ég er húsvörður hérna, sem
reyndar er aðeins hálft starf, en
því fylgir íbúð og þetta kemur sér
nokkuð vel fyrir mig í augnablik-
inu.“
Aðspurður kvaðst Tómas hafa
verið forfallinn jazzisti frá árinu
1977: „Stan Getz kom mér á bragð-
ið og síðan hefur jazzinn verið mér
mjög hugleikinn. Ég skrifaði BA-
ritgerðina mína í sögunni um jazz,
en ritgerðin heitir „Fyrsta blóma-
skeiðið í íslenskum jazzi“.“
Um uppáhaldsmenn og áhrifa-
valda segir Tómas: „Númer eitt,
tvö og þrjú er það Niels Henning
0rsted Pedersen. Síðan er það sí-
felldum breytingum undirorpið
hver skipar næstu sæti á eftir. í
augnablikinu er það Milt Jackson
víbrafónleikari.“
Sigurður yngri
Sigurður Flosason er sá, sem er
á „undanþágu fyrir bernsku sakir"
í hljómsveitinni. Hann er aðeins
18 ára gamall, stundar nám í
Menntaskólanum í Hamrahlíð og
Tónlistarskólanum í Reykjavík og
leikur á altsaxófón og flautu í
Nýja kompaníinu. Um tónlistar-
feril sinn hafði hann m.a. þetta að
segja: „Ég var fimm ára þegar ég
fór fyrst í tónlistarskóla. Það var
svona hefðbundinn forskóli og síð-
an lærði ég á flautu í tíu ár. Á
saxófón hef ég spilað síðan ég var
12 ára.“
Við spyrjum Sigurð hvað hafi
vakið áhuga hans á saxófóninum:
„Mjög trúlega sú tónlist sem ég
heyrði leikna á saxófón. Ég var í
Lúðrasveitinni Svan frá 12 til 15
ára aldurs og þeir voru með dixie-
landband þar og ég heillaðist fyrst
af því og gömlum jazzi, til að
byrja með. Síðan hef ég stundað
nám í Tónlistarskólanum í
Reykjavík og lýk væntanlega ein-
leikaraprófi á saxófón þaðan í vor,
en það mun vera í fyrsta skipti
sem einleikari á saxófón útskrif-
ast þaðan."
Aðspurður um fordóma gagn-
vart saxófóni sem „klassísku"
hljóðfæri segir Sigurður m.a.:
„Það er bull og vitleysa að halda
því fram að þetta hljóðfæri geti
ekki skipað sæti meðal annarra
„klassískra“ hljóðfæra, en það er
mikið um slíka fordóma gagnvart
saxófóninum. Ástæðan er trúlega
sú, að þetta er ungt hljóðfæri,
kemur fyrst fram í kringum 1840
og þar af leiðandi var ekki um það
að ræða að gömlu tónskáldin
skrifuðu fyrir hljóðfærið, sem þau
hefðu eflaust gert hefði það verið
til staðar. Hins vegar, á þessari
öld og seinni hluta síðustu aldar,
var talsvert skrifað fyrir saxófón
og hljóðfærið er að vinna sér
fastan sess í klassíkinni. En ég tel
það afskaplega mikla skömm
hversu fólk hefur mikla fordóma
gagnvart þessu hljóðfæri."
Um eftirlætismenn sína í tón-
listinni og áhrifavalda sagði Sig-
urður: „Sá fyrsti sem hafði áhrif á
mig var Sveinn Ólafsson, en hon-
um kynntist ég í lúðrasveitinni.
Siðan fór ég að hlusta á Louis
Armstrong og fleiri, en í dag er
það Charlie Parker sem saxófón-
leikari og eins hef ég miklar mæt-
ur á píanóleikaranum Bill Evans."
Sveinbjörn
Sveinbjörn I. Baldvinsson gít-
arleikari er 25 ára gamall. Hann
er að ljúka BA-prófi í bókmennta-
fræði, með dönsku sem aukafag.
Sveinbjörn hefur unnið talsvert að
ritstörfum auk tónlistarinnar og
liggja m.a. eftir hann tvær ljóða-
bækur. Þá hefur hann starfað við
blaðamennsku samhliða námi og
ritað greinar í „blöð og tímarit"
um bókmenntir, listir og jazz. Og
eins og hina spurðum við Svein-
björn um tónlistarferil hans: „Eg
fór í gegnurh Barnamúsíkskólann
og hef líklega verið 6 ára þegar ég
byrjaði. Þegar ég var níu ára hóf
ég að læra þar á gítar, sjálfsagt
mest vegna áhrifa frá Bítlunum.
Hefðu þeir John og Paul leikið á
celló er líklegt að það hljóðfæri
hefði orðið fyrir valinu. í upphafi
var sem sagt alltaf ætlunin að
leika tónlist eins og Bítlarnir."
Um það hvort hann gæti ekki
hugsað sér slíkt nú svarar
Sveinbjörn: „Jú, ég gæti vel hugs-
að mér það, en ég get enn frekar
hugsað mér að spila jazz og þess
vegna hefur það orðið ofan á.“
Og áfram með tónlistarferilinn:
„Já, tónlistarnám mitt varð nokk-
uð slitrótt eftir þetta. Ég hætti í
Barnamúsíkskólanum og lærði
siðan á gítar hjá Gunnari Jónss-
yni í ein þrjú eða fjögur ár, með
hléum. Ég var farinn að stofna
hljómsveitir innan við tólf ára
aldur og hef líklega verið, eins og
svo margir aðrir á þessum árum,
skilgetið afkvæmi Bítlatíma-
bilsins hvað hljómsveitadelluna
varðar.
Að öðru leyti, hvað varðar tón-
listarferil minn á opinberum vett-
vangi, má nefna, að ég spilaði og
söng ásamt öðrum á því tímabili
sem FÁLM starfaði í Tónabæ, en
það var frumsamið efni í þjóðlaga-
stíl með enskum textum. Á
menntaskólaárunum spilaði ég í
hljómsveit sem nefndist „Sextett-
inn“ og við spiluðum allvíða og
komum meðal annars fram í sjón-
varpi. Upp frá þessu fór áhuginn
að beinast inn á þær brautir að
skrifa og um leið gafst minni tími
til tónlistariðkunar."
Um það hvort einhver togstreita
sé milli rithöfundarins og tónlist-
armannsins segir Sveinbjörn:
„Það má segja að búið sé að bera
klæði á vopnin þannig að núna
styðji þeir hvor annan. Ég hef
reynt að sameina þetta tvennt og
það kemur m.a. fram á plötunni
„Stjörnur í skónum“.“
Um uppáhaldsmenn sína í tón-
listinni og aðra áhrifavalda segir
Sveinbjörn: „Ef undan eru skildir
Bítlarnir, sem voru fyrstu áhrifa-
valdarnir, ásamt annarri rokk-
tónlist fram til 1974 eða svo, mun
Stan Getz sennilega eiga heiður-
inn af að beina áhuga mínum að
jazzi, en hann opnaði augu mín
fyrir því hvað hægt er að gera við
lög og laglinur. Síðan hafa bæst
við menn eins og gítarleikararnir
Kenny Burrell, Jim Hall og Pilip
Catherine."
Söguleot yfirlit
í framhaldi af pessari kynningu
vildum við fá að vita hvernig það
atvikaðist að þeir félagar stofnuðu
hljómsveitina Nýja kompaníið og
sagan er í stuttu máli þessi:
— Sveinbjörn, Tómas og Sigurður
eldri voru við nám í Kaupmanna-
höfn árið 1979 og voru Sveinbjörn
og Tómas jafnframt liðsmenn
hljómsveitarinnar „Diabolus in
Musica“. Utan vébanda þeirrar
hljómsveitar fóru þeir tveir að
spila jazz, að vísu mjög fálm-
kenndan (að sögn hinna). Á leyni-
legum fundi, undir skugga lauf-
trjánna í Kongens Have, hittust
þeir þrír, Sveinbjörn, Sigurður og
Tómas, og ákváðu þá að stofna
hljómsveit um haustið, en allir
voru þeir þá á leið heim til ís-
lands. Þessi þáttur í sögu hljóm-
sveitarinnar er nefndur „þrífótur-
inn“.
Jóhann kom heim frá Svíþjóð
um svipað leyti og um haustið
1980 var hljómsveitin stofnuð. í
fyrstu lék Sigurbjörn Einarsson á
saxófón, en rétt fyrir jólin kom
Sigurður Flosason í hljómsveitina
og Sigurbjörn hætti, en Sigurður
og Tómas höfðu kynnst í Tónlist-
arskóla FÍH. Síðan hafa þeir fé-
lagar haldið saman og þróunin
orðið sú, að þeir hafa að mestu
leikið frumsaminn jazz. Allir
semja þeir nema Sigurður eldri,
sem hann útskýrir svo:
„Ég byggi aðallega á danskunn-
áttunni frá Rigmor, en hún kenndi
ekki neina hljómfræði. Hins vegar
hef ég lagt til mörg nöfn á lögin,
sem er ekki svo lítið framlag, en
að vísu hafa þær tillögur allar ver-
ið felldar.“
íslenskur jazz
eða svartur
Um það hvort tónlist hljóm-
sveitarinnar flokkist undir ein-
hverja ákveðna tegund jazztón-
listar eru ýmsar skoðanir innan
hópsins. Þeir eru þó sammála um,
að allmikil vídd sé í tónlistinni hjá
þeim og að í gegnum árin hafi þeir
komið við á ýmsum sviðum. Á “
tímabili hafi „bebop" verið nokkuð
ráðandi, en síðan hafi þeir fært
sig nær nútímanum með „léttum
þreifingum", eins og þeir orða það.
Er tónlist þeirra í Nýja komp-
aníinu séríslenskt fyrirbæri eða
verður jazz, vegna uppruna síns,
alltaf „svartur og amerískur"?
Enn eru nokkuð skiptar skoðan-
ir hjá þeim félögum, en þó hallast
þeir að því, að finna megi í tónlist
þeirra ákveðið „íslenskt þel“ þótt
vissulega hljóti upprunans alltaf
að gæta að einhverju leyti. Sigurð-
ur Flosason tekur síðan af skarið
með eftirfarandi orðum: „Það er
alveg augljóst af þessari plötu til
dæmis, að þetta er ekki svört
plata. Hún er miklu frekar skand-
inavísk, en Skandinavar hafa þró-
að með sér ákveðinn stíl í jazzi.
Jazz er nú orðinn eins og hver
önnur listgrein, sem allir geta tek-
ið í sína þjónustu."
Viðbót við
gamla stofninn
I framhaldi af þessu berst talið
að íslensku jazzlífi:
„Það verður ákveðin vakning
hér um 1976, með starfi Jazzvakn-
ingar. Þá fór Guðmundur Ing-
ólfsson fyrstur manna að spila
reglulega og síðan komu fleiri
gamlar kempur í kjölfarið og
opnuðu leiðina. En þá hafði jazz
ekki verið spilaður hér á landi að
marki í meira en tíu ár. Þessi
vakning hafði ákveðin áhrif á
okkur, en þó er enginn beinn þráð-
ur á milli okkar og hinna eldri
jazzleikara. Við erum fyrirbrigði
sem hefur vaxið utan við gamla
stofninn, eins konar viðbót við það
sem fyrir var.
Við höfum ekki þetta sama upp-
eldi og hinir eldri íslensku jazz-
leikarar. Við ólumst upp í rokk-
tónlist, en þeir ólust upp með jazz-
inum, sem þá var hin vinsæla
dægurtónlist. Fyrir bragðið er
„sveiflan" þeim eðlislægari. Hjá
þeim er hún þýðari og hlýrri, sam-
kvæmt þessum venjulega skilningi
á „sveiflunni". En hins vegar þarf
það ekki að þýða, að hún sé betri
hjá þeim og þeir hafa aldrei reynt
að gera hluti sem við höfum gert,
eins og til dæmis með þessari
plötu.“
Að lokum spyrjum við þá félaga
hvort þeir gætu hugsað sér að
gera jazzinn að lifibrauði sínu, ef
slíkar aðstæður væru fyrir hendi:
Sigurður Flosason og Tómas
voru ákveðnir og stefna reyndar
báðir að því að geta starfað sem
tónlistarmenn í framtíðinni. Sig-
urður Valgeirsson kvað tónlistina
einungis vera tómstundagaman
hjá sér, en þó væri hugsunin ekki
fráleit. Sveinbjörn sagði að hann
ætti bágt með að hugsa sér að
hætta að spila, hvort sem það væri
jazz eða einhver önnur tegund
tónlistar, en hins vegar sagðist
hann ekki mundu vilja fórna öllu
fyrir tónlistina því hann vildi geta
skrifað líka. Jóhann kvaðst vel
geta hugsað sér að hafa tónlist
sem lifibrauð, enda hefði hann
það. Hins vegar liti hann á jazzinn
sem tómstundagaman og raunar
sem lið í sínu tónlistarnámi. Sí-
gilda tónlistin sæti þar í fyrir-
rúmi.
Og með þessar upplýsingar
skjalfestar á lausum blöðum í
rassvasanum, hverfum við á braut
úr kjallaranum, enda hafa þeir fé-
lagar í Nýja kompaníinu í nógu að
snúast við æfingar fyrir væntan-
lega tónleika.