Tíminn - 29.07.1965, Blaðsíða 3

FIMMTUDAGUR 29. júlí 19fi5
TVMflMN
I I t vl u u ?
FræðsBuþáttur GarðyrkJuféBags íslands
Sjúkdómar í
Garðyrkjufélag íslands hef-
ur ákveðið að fá birta 5—7
stutta fræðsluþætti í dagblöð-
unum á tímabilinu ágúst—
október n.k.
Þetta er í samræmi við
ákvörðun félagsins nýlega um
að auka fræðslustarfsemi fél-
agsins til almennings. Reynt
verður að haga svo til, að
efni þáttanna komi á þeim
tíma, sem mest þörf er á við
komandi efni.
Fyrsti þátturinn, sem hér
birtist, er um sjúkdóma í mat-
jurtum, en nú fer einmitt i
hönd rétti tíminn til að vera á
verði og meðhöndla vágest
þennan á réttan hátt, Er svo
ætlunin að birta nokkra þætti,
sem vonandi koma að góðu
gagni, og enda á þætti sem
fjallar um frágang skrúðgarða
undir veturinn. Margir af okk
ar hæfustu mönnum á þessu
sviði munu skrifa þessa þætti.
Til að fyrirbyggja misskilln
ing, skal það tekið fram, að
Garðyrkjufél. íslands er ekki
atvinnumannafélag heldur
áhugamannafélag opið öllum,
sem áhuga hafa á garðyrkju.
Kristinn Helgason v. form.
1.
Kartöflumyglu verður vart
á hverju sumri í lágsveitum
sunnanlands, en tíðarfar ræð-
ur úrslitum hvort sýkin gerir
mikinn eða lítinn skaða. Ef
veður er rakt og hlýtt seinni
hluta júlí og í ágústmánuði,
má búast við mikilli kartöflu-
myglu. Fyrstu einkenni eru
grágrænir blettir á blaðjöðrum
og sést Ijós myglurönd í rönd-
um blettanna neðan á blöðun-
um, ef veður er rakt. Geta þá
blettirnir dökknað og breiðzt
ört út, unz mikið af blöðunum
verður svart og visið og leggur
af rotnunarlykt. Regn ber gró
myglusveppsins niður að kart-
öflunum, sem geta smitazt og
fengið blýgráa bletti er eta sig
inn í þær í garðinum eða síð-
ar í geymslu. Skemmdirnar
geta komið fram í geymslu,
þótt ekki sjái á kartöflunum
við upptöku.
Varnir. Úðun með varnar-
lyfjum um mánaðamótin júlí-
ágúst er hagkværn vátrygging
gegn myglunni. Úða skal í
þurru veðri vel og vandlega og
má nota koparlyf, zineblyf o.
fl. lyf, er fást í Sölufélagi garð
yrkjumanna. Úðunarvökvinn
læknar ekki sýki, sem þegar
er komin, en myndar varnar-
himnu gegn smitun. í öðru
lagi er mikilsvert að tekið sé
upp í þurru veðri.
Stöngulsýki er varasamur
kartöflusjúkdómur, er oft veld
ur miklum skemmdum á kart-
öflum í geymslu. Stönglar kart
öflugrasanna verða svartir,
blautir og linir niðri við mold-
ina, þegar líður á sumarið. Oft
krypplast blöðin í toppinn.
Gerlar valda veikinni, sem er
bráðsmitandi og fylgir útsæð-
inu. Kartöflurnar blotna og
rotna. í hlýrri geymslu getur
veikin breiðzt ört út og
skemmt miklar birgðir á
skömmum tíma.
Varnir. Lítið eftir í görðun-
um, grafið stöngulsjúk grös
upp og flytjið burt áður en
tekið er upp, svo að smitaðar
kartöflur lendi ekki saman við
uppskeruna. Ef tekið er upp
með vélum, særast jafnan
margar kartöflur og getur þá
orðið mikil smitun, ef ekki er
búið að fjarlægja sjúku jurt-
irnar.
3.
Tiglaveiki, (Virus), er al
geng í gullaugakartöflum og
finnst í fleiri tegundum. Blöð
kartöflugrasanna fá gulleita,
oft upphleypta díla, en á milli
eru þau eðlilega græn. Þetta
sést bezt ef blaðinu er haldið
upp á móti birtunni. Stundum
verða blöðin ennfremur hrukk
ótt og oft mjög rýr. Veikin
fylgir útsæði, en smitun getur
og farið fram, ef sár koma á
jurtina, t.d. af verkfærum, eða
ef blöðin slást saman í stormi.
Mikið getur dregið úr upp-
skeru, en ekkert sér á kartöfl-
unum.
Varnir. Notkun heilbrigðs
útsæðis og að gæta þess, að
kartöflur undan sýktum grös-
um lendi ekki saman við út-
sæði. Er rétt að taka tiglasjúk
grös upp í tíma eins og stöng-
ulsjúk grös.
4.
Kartöfluhnúðormar mynda
örsmáa en þó vel sýnilega
ljósa hnúða, sem festir eru á
stilk á rætur kartöflugrasanna.
Þessir hnúðar eru bakhluti
kvenormanna fullir af eggjum.
Hnúðormarnir geta dregið mik
ið úr uppskeru. Ef sýking er
mikil verða kartöflugrösin gui-
leit og rýrðarleg. Athugið ræt-
urnar til að sjá hvort orma-
hnúðar eru á þeim, fljótlegast
er að finna þá með stækkup-
argleri. Skal grafa grösin var-
lega upp ella geta ormarnir
hrunið af svo erfiðara er að
finna þá. Grunuð grös með
mold og rótum má senda At-
vihnudeild háskólans til skoð-
unar. Hnúðormarnir ber-
ast með kartöflum og mold,
verkfærum og kartöflupokum.
Garðurinn er sýktur í mórg
ár. Ætti að leggja alla „orma-
garða“ niður og hefur svo víð-
ast verið gert, en þó er vitað
um sýkt garðlönd einkum á
Eyrabakka og Akranesi. Er
mjög hæpið að taka kartöfl
ur úr hnúðormasmituðum görð
um til verzlunarmeðferðar.
Bannaður er innflutningur
kartaflna frá sýktum svæðum
erlendis og gildir sama regla
í öllum helztu viðskiptalöndum
vorum. Enginn vill kaupa kart
öflur frá hnúðormasmituðum
stöðum.
5.
Æxlaveiki á rótum káls og
á rófum er illræmdur sveppa-
sjúkdómur, sem veldur ljótum,
vörtukenndum æxlum og upp-
skerubresti. Veikin getur lifað
mörg ár í moldinni og ber að
leggja smitaða garða og upp-
eldisreiti niður. Pest þessi
berst aðallega með jurtum til
gróðursetningar úr smituðum
reitum. Getur og borist með
búfjáráburði, ef gripirnir eta
sjúkt kál eða rófur.
6.
Flestir þekkja kálmaðka og
skemmdir af þeirra völdum í
káli og rófum og kunna ráð
gegn þeim. Síðustu árin hefur
einnig orðið vart í Reykjavik
a.m.k. ormaskemmda í gulrót-
um. Veldur því önnur flugu-
lirfa, gulrótarmaðkur. Gætið
vel að, þegar þið takið upp
gulrætur og . ef þær reynast
ormsmognar er mjög óráðlegt
að rækta aftur gulrætur í sama
garði eða í grennd. Betra er
að leggja garðinn niður eða
rækta þar eitthvað annað en
gulrætur til að svelta ormana
til útrýmingar, en það
ætti enn að vera fært. Gulrót-
armaðkurinn leggst aðeins á
jurtir af sveipjurtaætt, en kál
maðkurinn heldur sig að kross
blómaættinni.
Ingólfur Davíðsson.
Hinn almenni kirkjufundur
i.
Einhvern tíma las ég blaðagrein,
sem fjallaði um Hinn almenna
kirkjufund, og var um það kvart-
að, að lítil vitneskja væri gefin
um fundi þessa, markmið þeirra
og starfshætti, enda bar greinin
vott um skort á þekkingu á þess-
um efnum. Trúlega á það einnig
við um marga aðra en áminnztan
greinarhöfund, að þeir þekkja
lítið til hinna almennu kirkju-
funda. Eftirfarandi orð eru rituð
til að bæta úr þeirri vanþekkingu
og til að minna á Hinn almenna
kirkjufund, sem haldinn verður
nú á hausti komanda, ef verða
mætti að hann yrði betur sóttur
af lærðum og leikum en verið hef-
ur oft á undanfórnum árum.
Það munu vera um 40 ár síðan
byrjað var á fundum þessum. Upp
haflega voru engar formlegar sam
þykktir um tilhögun þeirra, en
árið 1949 voru samþykktir „Frum-
drættir að samþykktum fyrir hinn
almenna kirkjufund". Þessum sam
þykktum hefur eigi verið breytt
síðan, en aðalatriði þeirra eru
þessi: Hinn almenni kirkjufundur
er frjáls og óháður samfundur
presta og leikmanna innan hinnar
evangelisk-lúthersku kirkju. Rétt
; til fundarsetu hafa allir, sem
starfa i þjónustu kirkjunnar,
biskup, guðfræðikennarar, prestar,
sóknarnefndarmenn, safnaðarfull-
trúar og tveir fulltrúar frá hverju
kristilegu félagi innan kirkjunnar.
Hafa þeir allir atkvæðisrétt, en
allir meðlimir kirkjunnar hafa
málfrelsi og tillögurétt. Almenn-
an kirkjufund skal halda annað
hvort ár. Tilgangur kirkjufundar
er að efla og glæða trúarlíf og
kristnihald með þjóðinni. Tilgangi
sínum reynir alm. kirkjuf. að ná
m. a. með sameiginlegri uppbygg-
ingu í guðsorði, söng og bæn,
evangeliskri fræðslu og umræðum
um einstök mál, er varða kristni-
hald á íslandi. Undirbúning og
stjórn kirkjufunda annast nefnd
sjö manna, sem kosin er til fjög-
urra ára í senn. Þegar kirkjuþing
tók til starfa árið 1958, var ákveð-
ið, samkvæmt tillögu undirbúnings
nefndar, að kirkjufundur skyldi
haldinn það árið, sem kirkjuþing
kemur ekki saman, en það er,
þegar ártalið er oddatala.
II.
Það var góð réttarbót, er kirk)
an fékk sitt þing, og það er spor
í áttina til sjálfstæðis hinnar ís-
lenzku kirkju. Þessari umbót var
og fagnað og það svo, að til munu
hafa verið þeir menn, sem töldu
kirkjufundi nú ef til vill orðna
óþarfa. Skal nú vikið að því nokkr
um orðum, en tekið skal fram, að
hér ræðir um eigin skoðanir und-
irritaðs. Allt starf kirkjunnar,
eins og þjóðlífsins, má greina í
tvo aðalþætti, þótt þeir fléttist oft
og víða saman. Þessir þættir eru
stjórn og almennt, daglegt starf.
Alþingi setur lög og reglur um
alla stjórn og tilhögun þjóðmál-
anna, en það gefur ekki reglur
um hið hversdagslega starf. Það
kennir ekki bóndanum, útgerðar-
manninum, skipstjóranum eða
iðnaðarmanninum, hvaða aðferð-
ir þeir skuli hafa við starfsemi
sína. Svipuðu máli gegnir um
kirkjuþing. Það hefur fyrst og
fremst afskipti af stiórn kirkju-
mála, samþykkir áki. 'i um ýmis
félagsmál kirkjunnai stjórn, fyr-
irkomulag og framkvæmdir hinna
ýmsu málaflokka, en það hefur
ekki á, hendi hið kristilega og
kirkjulega safnaðarstarf. Það gef-
ur ekki prestum, æskulýðsleiðtog
um og kristilegum félögum reglur
og leiðbeiningar um, hvernig þau
skuli starfa og það gefur ekki leið
beiningar um, hvernig haga skuli
að öðru leyti hinu áríðandi. en
víða vanrækta, almenna leik-
mannastarfi hinnar íslenzku
kirkju. Þetta starf allt verða prest-
arnir og söfnuðirnir sjálfir að
inna af höndum. Þeir þurfa að
ræða saman um, hvernig starfinu
skuli hagað og bera saman ráð
sín um, hvaða úrræði séu tiltæki-
legust og gefi von um árangur.
Hinir almennu kirkjufundir eru
sameiginlegur vettvangur til um-
ræðu og leiðbeiningar um öll
þessi mál, þótt í smáu sé, og í aug
um þess, er þetta ritar, hefur
aldrei verið meiri þörf á áhuga
og samstarfi uni bessi mál en ein-
mitt nú.
Enn er á pi.ð að líta, að eins
og tíðkast ■ þjóðmálum getur
kirkjufundur athugað gerðir
kirkjuþings og rætt og gert álykt-
anir um þau mál, sem hann vill
koma á framfæri við kirkjuþiijg
og Alþingi.
Næsti almenni kirkjufundur
verður haldinn í haust í sambandi
við 150 ára afmæli Hins íslenzka
biblíufélags, en þess verður minnzt
hinn 15. október. Aðalmál kirkju-
fundarins verður hjálp við gamla
fólkið og verða framsögumenn
þeir Gísli Sigurbjörnsson, for-
stöðumaður elliheimilisins Grund
og í Hveragerði, og prófessor Þór
Framhaid á bls. 14
Á VÍÐÁVÁNGÍ
Minnisstæð deila.
í seinasta tölublaði Sjó.
mannablaðsins Víkingur birt-
ist grein eftir Örn Steinsson
um lausn síldarskattsdeilunnar
Þar segir svo.
„Það eru sannkölluð gleðl-
tíðindi, að einhver alvarlecasta
deilan, síldveiðideilan, sem
Iengi hefur risið með þjóð okk
ar, skuli nú leyst eftir 6 daga
stöðvun síldveiðiflotans.
Vonaaidi verður þessi deila
lengi minnisstæð og öruggt
leiðarljós við að fara með gát
í lagasetningu og fremur reyna
að leysa vandamálin í sam-
vinnu við þjóðfélagsborgarana.
Eintn aðalhornsteinn lýð-
veldisríkis er einmht sá, að
borgararnir kjósa tíl þings á-
kveðinn hóp manna, sem hafa
að hlutverki að setja þegnun-
um lög. Með nægiiegum þing
manmafjölda mismunandi þjóð
félagsstétta, á að vera tryggt
að lögin séu réttlát og komí
sem jafnast yfir fólkið í heild.
Að vísu má segja, að íslenzka
þingið megi vera betur skipað
fleiri þjóðfélagsstéttum og
jafnari tölu innan þeirra en nú
er. Þetta satnnast því miður
stutndum við sumar lagasetning
ar, sem bera keim af vanþekk-
ingu á málefnum, eða lögin
endurspegla of sterk áhrif
sumra þjóðfélagsstétta innan
þingsins.
Með þetta í huga er það
þeim mun fráleitara, að fá-
menn ríkisstjórn geri mikið af
því að setja lög milli þinga.
Með þessu er þó ekki sagt, að
komizt verði algerlega hjá
slíkri lagasetningu, en hættan
er þá alltaf fyrir hendi, að ráð
herrarnir verði fyrir stundar-
áhrifum utanaðkomandi afla.
Svo virðist því miður vera I
setningu bráðabirgðalaganna
frá 24. júní s.l., en þau komu
mjög óvænt — samtökum sjó-
manna algerlega að óvörum.
Gg nú hafa gárungarnir í
flimtingum, að einn valdamesti
maður landsins í sjávarútvegs-
málum, sé upphafsmaður bráða
birgðalaganna.
Er sagt, að liann hafi gengið
svo fast eftir að fá lögin sam-
þykkt, að lagafrumvarpið, sem
tilbúið var fyrir nokkru, liafi
verið sent sjávarútvegsmátaráð
herra út til Danmerkur til at-
hugunar, meðan ráðherrann
var þar á ferð fyrir skömmu.
Ef þessi orðrómur er sannur
Iiggur beinast við, að sá maður
fái sér nokkra hvíld frá störf
um í stjórn síldarverksmiðj-
anna og verðlagsráði, því að
tjónið, sem lögin ollu, er til-
finnanlegt“.
Gunnar og Bjarni.
Innan Sjálfstæðisflokksins
er nú rekinn mjög sá áróður,
að greiðsluhalli ríkissjóðs á
síðastliðnu ári sé einkum Gunn
ari Thoroddsen að kenna. Þótt
Tíminn hafi enga sérstaka á-
stæðu til að taka upp hanzk-
ann fyrir Gunnar, þykir rétt
að benda á, að það er fjarri
lagi að sakfella Gunnar einan.
Greiðsluhallinn stafar fyrst og
fremst af ýmsum ákvörðunum
er ríkisstjórnin tók sem heild,
t.d. stórauknar niðurgreiðslur,
og af umfram útgjöldum hjá
öðrum ráðuneytum en fjár-
málaráðuneytinu. Síðan sá
háttur var tekinn upp 1959,
að forsætisráðherramn hefði
Framhald á bls. 14.