Tíminn - 29.07.1965, Side 8

8
$
FIMMTUDAGUR 29. júlí 1965
TÍMSNN
Nú í mánuðinum er Þess
minnzt á ýmsan hátt að eitt
hundrað ár eru líðin síðan tind
urinn Matterhorn í Alpafjöllum
var fyrst klifinn, en hann hafði
þá árum saman verið keppi-
kefli fjallklifurmanna frá ýms
um löndum, ekki ólíkt keppni
heimskautafara hálfri öid síðar
um að verða fyrstur að komast
á pólinn eða loks fullhuganna,
sem um míðja þessa öld freist
uðu þess að klífa hæsta tind
heims, Mount Everest í Himal-
aya-fjöllum.
Þeir eru alls orðnir nokkuð
margir, sem komizt hafa upp á
Hattenhorn á Þessum hundrað
árum, að meðaltali freista þess
um sextíu manns á sumri
hverju seinni árin, en hitt er
nærri því eins árlegt, að ekki
skili sér allir heilu og höldnu
til toaka. Nú um miðjan mánuð
inn lögðu allmargir á brattann
í minningu um sigurinn fyrir
hundrað árum, þ. á. m. kona,
og var hún sú fimmta, sem
klífur tindinn að norðan. En
einna belzt varð það til tlðinda
við þessa afmælísfjallgöngu á
Matterhorn, að einn í hópnum
var blindur Hollendingur, sem
var að hressa upp á eftirlætis-
íþrótt sína, því hann var áður
fyrr Þaulvanur fjallgöngumað-
ur. Ekki verður greint nánar
frá því að sinni, en hér fer á
eftir frásögn af fyrstu göngunni
á tindínn fyrir hundrað árum
og hörmulegum örlögum nokk
urra þátttakenda tæpri klukku
stund eftir að sigurinn var
unninn.
Það var 13. júlí 1865 að séra
Charles Hudson, aðstoðarprest-
ur frá Skillington í Englandi,
var að leggja upp í þessa frægð
arför á Mattérhorn ásamt Ed-
ward Whymper vatnslitamálara
og myndskera. Hann sendi
kollega sínum, vini og fjall-
göngufélaga, séra Josep M'Cor
mick, bréf, stutt og laggott:
„Kæri M‘C. Við og Whymper
erum nú komnir á fremsta
hlunn að gera atrennu að Matt
erhorn. Þú getur fengið fréttir
af hreyfingum okkar frá hús
Matterhorn, Alpafjalltindurinn á landamærum Sviss og Ítalíu, 4505 metra hár, fyrst klifinn í júlí 1865
eftir tilraunir ár eftir ár, fyrir réttum hundrað árum. Loks tókst það norðan megin frá, sem þessi
mynd er tekin, upp eftir Hörnii-hryggnum fyrir miðri mynd. Nú orðið klífa margir árlega tindinn þessa
leiðina.
bóndanum í Monte Rosa Hóteli.
Þú getur líka komið á eftir
okkur, ef þig lystir. Við búumst
við að sofa úri í nótt, því við
leggjum í hann á morgun.
Máske sofum við úti aðra nótt,
en líklega ekki. Ætið sæll og
blessaður. Þinn einlægur C.
Hudson."
Þessar blýantslínur þykja
lýsa vel hinu rólega hrifnæmi,
sem einkenndi slíka karla á
Viktoríutímabilínu, prestana,
fræði- og vísindamennina, sem
uppgötvuðu fjallgöngusportið.
En ekki voru allir þeir félagar
sama sinnis. Það var af hálf
gerðri slysni og skyndíráðstöf
un, að þeir slógust í för sam-
an, en ekki af sams konar lífs
reynslu, hæfileikum eða tungu.
Edward Whymper var reynd
ar búinn að kasta eign sinni á
Matterhorn og þó alls ekki í
eins miklu hugarfarsjafnvægí
og séra Hudson þegar hann
kom til Zermatt 12. júlí. Hann
var áður búinn að vera í Brauil,
Ítalíu megin við fjallið, trúði
því statt og stöðugt, að nú er
hann gerði áttundu tilraunina
að klífa tindinn, fengi hann til
fylgdar Þann leiðsögumann,
sem hann nefndi „bezta kletta
klifurfugl sem ég hef séð“,
Jean Antoine Carrel. En Carrel
lágði af stað án þess að minn-
ast á það við Whymper og
hafði með sér fimm aðra beztu
leiðsögumennina í dalnum, en
það voru nokkrir Ítalír, sem
stofnuðu til þeirrar farar og
báru ábyrgðina.
Allt í einu hljóp Whymper
kapp í kinn. Þetta var eins og
oiía á metnaðareld hans. Það
lá í augum uppi, að þessi
ítalska tilraun hlaut að vera
sprottin af þjóðarstolti. Quint-
íno Sella, þá einn af kunnustu
stjórnmálamönnum ítala, hvatti
leiðangurinn, svo ekki var um
að villast, að þetta var sam-
særi gegn Whymper. Felice
Giodano jarðfræðingur, >sem
var leiðangursráðgjafi ítalanna,
skrifaði til Sella 11. júlí:
„Eg er í stökustu vandræð-
um, og er ýmist um að kenna
veðrinu, f járútlátum eða Whym
per. Allt hef ég reynt til að
halda áformum okkar leyndum.
en þessi náungi, sem virðist
eiga allan sinn heiður, líf og
limi, undir Matterhorn, er hér
með nefið ofan í hvers manns
koppi, snuðrandi um hvert
okkar fótmál. Eg er búinn að
taka frá honum alla þá menn,
sem nokkuð kunna fyrir sér, og
samt er hann með allan hugann
við þetta fjall, svo alveg eins
trúlegt er að hann leggi af stað
upp með einhverja aðra og
setji allt á annan endann."
Whymper, sá sterki, stifi
og einmanalegi maður, stakk
líka niður penna um Þetta, þó
með uppgei'ðri en lítt trúlegri
ró: „Þetta var svívirðilegt
bragð. Eg dró mig í hlé inn í
hótelherbergið mitt, kveikti í
pípunni og tók að endursemja
áætlanír mínar . .“ Og þar
sem hann reykti pípu sína og
hafði miklar áhyggjur, komu
tveir ungir menn inn í þorp-
ið, Francis Douglas lávarður,
18 ára, yngri bróðir markgreif
ans af Queensberry. var létt
ur á fæti á öðru fjallgönguferða
lagi sínu i Alpafjöllunum, en
í fylgd með honum Joseph
Taugwalder, sonur „gamla“
Peter Taugwalder leíðsögu-
manns í Zermatt. Fjórum ár-
um áður, þegar Whymper og
Carrel höfðu enn ekki hitzt,
hafði Peter gamli boðizt til að
fylgja Whymper og reyna við
Matterhorn, en hann setti upp
200 franka, sem Whymper þótti
of mikið (og það er jafnvel
hærra en leiðsögumenn setja
upp nú á dögum).
Daginn eftír fóru Whymper
og Douglas yfir Theodule-skarð
ið á leið til Zermatt með Jos
FYRRI HLUTI
eph sem burðarmann. Whymp
er hryllti enn við þá tilhugsun
að ítalir yrðu honum fyrri
til að komast á tindinn og
eín sagan hermir meira að
segja. að „hann gréti af gremju
FJALL-
GANGA
FYI ilR
ÍOC )
ÁRI JM
og kvíða, þegar hann lagði af
stað í þessa ferð.“ Hann ákvað
að biðja Peter gamla Taugwald
er að klífa tindinn með sér.
Douglas kvaðst fús tíl að
slást í för með þeim, hafði ver
ið í fjallgöngum með Taug-
walder þetta sumar, og Whym-
per féllst á það.
í Zermatt varð Taugwalder
við beiðni Whympers og kvaðst
ætla að finna annan leiðsögu
mann. En í Zermatt varð enn
eitt til að koma Whymper á
óvart. Þar sá hann sitjandi úti
fyrri Monte Rosa hótelinu
Michael Croz, leiðsögumanninn
frá Chamonix, sem hann virtí
og bar mest traust til allra
fjallamanna. Og hann var ráð
inn hjá séra Charles Hudson. í
fylgd með prestinum var og
ráðinn Douglas Hadow, 19 ára
nýsloppinn út úr Harrow og
í fyrsta sinn í Alpafjöllum. Hud
son, Hadow og Croz voru líka
að búa sig undir að klífa Matter
horn.
Whymper stakk upp á að Þeir
sameinuðust þar eð ,,það væri
óæskilegt að tveir óháðir hóp-
ar væru á fjallinu samtímis
með sama markmið“, eins og
hann komst að orði, Og úr varð
að þeir rugluðu saman reitum
sínum, úr varð sjö manna fjalla
klifurhópur, sem tryggt hefur
sér sæti í sögunni, þótt sundur
leitur væri innbyrðis og hver
gáleysislega hættulegur hver
öðrum: Whymper 25 ára, ríg-
bundinn við eitt einasta tak
mark og sífellt ásóttur af
svikum. Hudson 36 ára gáfaður
fjallgöngumaður, sem gekk á
fjöll sér til gamans og til að
þóknast Guði. Croz 35 ára ákaf
lega snar og sterkur fjallgöngu
maður. Peter ,,gamli“ Taug-
walder 45 ára atvinnuleíðsögu
maður, sem Whymper kallaði
„þolmikinn kjarnakari". Hadow
köttur liðugur íþróttamaður en
allsendis óvanur snjó. Douglas
yngstur, lítt reyndur en ótví-
rætt efni í góðan fjallgöngu
mann. Peter „ungi“ Taugwald
er, rösklega tvítugur, annar son
ur leiðsögumannsins, hafði aðal
lega verið burðarmaður á fjöll
um en var smám saman að læra
að klífa fjöll. ,
Whymper var nokkuð til efs
um Hadow. Hudson sagði að
hann hefði komizt óvenjulega
fljótt á tindinn á Mont Blanc
og áleit hann „nógu góðan til
að fara með okkur. Og skoðun
Hudsons bar að virða, því hann
var talinn færasti fjallklifur-
maður í hópi áhugamanna á
þeim tímum. „Hadow var tek
inn með athugasemdalaust"
skrífaði Whymper
Hópurinn lagði af stað og
gengu tveir og tveir saman,
voru fyrst átta þar eð Peter