Morgunblaðið - 31.10.1982, Blaðsíða 24

24
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 31. OKTÓBER 1982
JWínripii Útgefandi hf. Árvakur, Reykjavík.
Framkvæmdastjóri Haraldur Sveinsson.
Ritstjórar Matthías Johannessen, Styrmir Gunnarsson.
Fulltrúar ritstjóra Þorbjörn Guðmundsson, Björn Jóhannsson.
Fréttastjórar Freysteinn Jóhannsson, Magnús Finnsson, Sigtryggur Sigtryggsson.
Auglýsingastjóri Baldvin Jónsson.
Ritstjórn og skrifstofur: Aðalstræti 6, sími 10100. Auglýsingar: Aö-
alstræti 6, sími 22480. Afgreiösla: Skeifunni 19, sími 83033. Áskrift-
argjald 130 kr. á mánuöi innanlands. í lausasölu 10 kr. eintakiö.
Álmálið og
iðnaðarráðherra
Enn var það staðfest í um-
ræðum á Alþingi sl.
fimmtudaíí um þingsályktun-
artillöfíu sjálfstæðismanna, þar
sem lafít er til að Alþingi kjósi
nefnd til viðræðna við Alu-
suisse, að Hjörleifur Gutt-
ormsson, iðnaðarráðherra, hef-
ur hindrað eðlilejr samskipti við
hina svissnesku ei«endur ál-
versins í Straumsvík og þar með
fjenfíið þvert á hafísmuni íslend-
infía. Enfíum þarf að koma á
óvart, að Hjörleifur Guttorms-
son hafi haldið einkennilefía á
álmálinu. Flokkur hans, Al-
þýðubandalafíið, vill álverið
feifít eins of{ ráðherrann saffðist
raunar sjálfur vilja í yfirlýs-
infju á Alþinffi í byrjun desem-
ber 1980. Það er borin von hjá
ráðherranum og flokksbræðrum
hans, að þeir fíeti myndað ein-
hverja þjóðarsamstöðu um
stefnu sína í álmálinu. í fyrsta
laf{i byfífíist stefnan á annarleg-
um forsendum og í öðru lagi er
ógjörningur að sýna fram á að
markmið stefnunnar sé í sam-
ræmi við íslenska hagsmuni. í
henni felst ekki heiðarleg
varðstaða um íslenska hags-
muni, leiðarljósið virðist vera
það eitt að koma höggi á Alu-
suisse. Hvað svo sem kommún-
istar hamast tekst þeim aldrei
að sanna, að það hafi verið ís-
lendingum óhagkvæmt að gera
samningana við Alusuisse 1966.
Þessum samningi frá 1966 var
breytt 1975 og eins og Birgir ís-
leifur Gunnarsson, fyrsti flutn-
ingsmaður tillögu sjálfstæð-
ismanna, benti á í umræðum á
Aiþingi á fimmtudaginn lá það
fyrir þegar á árinu 1979, að for-
sendur samningsins frá 1975
höfðu breyst, þar sem orkuverð
í heiminum hafði þá enn hækk-
að verulega. 1979 var Hjörleifur
Guttormsson orðinn iðnaðar-
ráðherra en hann lét hjá líða að
hefja þá þegar endurskoðun
samninganna við Alusuisse.
Birgir Isleifur Gunnarsson
rakti í ræðu sinni með vísan til
dagsetninga og orðsendinga
milli iðnaðarráðherra og Alu-
suisse allt frá í desember 1980
hvaða axarsköft ráðherrann
hefur gert í þessu máli. Þessum
samskiptum lyktaði formlega
hinn 6. maí 1982 og þann sama
dag lét iðnaðarráðherra undir
höfuð leggjast að skýra Alþingi
frá hinu lága 9,5 mills tilboði
sínu en gaf hins vegar til kynna,
að hann hefði krafist þess að
raforkuverð til álversins hækk-
aði úr 6,45 mills í 15 til 20 mills.
Birgir Isleifur Gunnarsson
sagði réttilega að iðnaðarráð-
herra hefði verið í „stöðugum
bófahasar" við Alusuisse síðan í
desember 1980 út af súráli og
skattamálum en ráðherrann
hefði „týnt aðalatriðinu, sem er
hærra rafmagnsverð og endur-
skoðun samninga að öðru leyti".
„Bófahasar" iðnaðarráðherra
kann að lykta með því, að hugs-
anlega eigi íslenska ríkið 1,8
milljónir dollara hjá álverinu.
Hins vegar hefur Alusuisse
uppi lögfræðilegan ágreining
vegna skattauppgjörsins, þann-
ig enginn veit, hvort öll kurl eru
komin til grafar í því máli. En
Birgir ísleifur Gunnarsson
benti á það, hvernig fjárhagsleg
samskipti við Alusuisse myndu
líta út, ef rafmagnsverð hefði
verið hækkað í 12,5 mills á ár-
inu 1981. Það hefði á einu ári
leitt til hærri tekna af raf-
magnssölu, sem nemur 7,2
milljónum dollara. Er sú upp-
hæð mun hærri en nemur þeim
kröfum sem iðnaðarráðherra
hefur uppi. Samhliða samning-
um um nýtt raforkuverð hefði
að sjálfsögðu farið fram sú
endurskoðun á skattamálum
sem ráðgjafalið iðnaðarráð-
herra hefur setið yfir samhliða
því sem hann hefur komið í veg
fyrir samninga um hækkað raf-
orkuverð. Það er skylda ís-
lenskra stjórnvalda að sinna
slíkri endurskoðun á ári hverju
Lýðræðissinnum hefur verið
mikið fagnaðarefni að
fylgjast með þróuninni á Spáni
síðan tekið var til við að vinda
ofan af einræði Francos. Þing-
kosningarnar á fimmtudaginn
festa lýðræðislega stjórnar-
hætti enn í sessi. Afdráttarlaus
sigur Sósíalistaflokksins undir
forystu Felipe Gonzalez á að
tryggja Spánverjum samhenta
stjórn. Sundurlaus hópur mið-
flokkamanna sem stjórnað hef-
ur síðan 1979 splundraðist og nú
ríkir tveggja flokka kerfi á
Spáni, því að samhliða því sem
sósíalistar hlutu meirihluta í
spænska þir.ginu, Cortes, mynd-
aðist öflugur hægri sinnaður
stjórnarandstöðuflokkur undir
forystu Manuel Farga. Tiltölu-
lega mikil þátttaka Spánverja í
kosningunum sýnir jafnframt,
að þjóðin hefur trú á hinu lýð-
ræðislega stjórnkerfi og hafnar
valdabrölti óprúttinna herfor-
ingja. Þróunin á Spáni er í
hróplegri andstöðu við allt það
sem hefur verið að gerast í ein-
ræðislöndum kommúnismans
og þurfa menn ekki annað en
líta til Póllands til að átta sig á
því.
og til þess hafa þau allan rétt
samkvæmt samningnum frá
1966.
I tillögu þeirri sem sjálfstæð-
ismenn hafa lagt fram á Al-
þingi er lagt til að forræði ál-
málsins verði tekið úr höndum
Hjörleifs Guttormssonar. Þessi
tillaga er rökrétt afleiðing af
því hve óhönduglega ráðherr-
ann hefur farið með málið.
Samhliða lýðræðisþróuninni
hefur þátttaka Spánverja í al-
þjóðlegu samstarfi aukist. Á
þessu ári varð Spánn sextánda
aðildarríki Atlantshafsbanda-
lagsins. Eðlilegt er að það taki
sinn tíma fyrir Spánverja eins
og aðrar þjóðir að fóta sig í nýju
hlutverki á alþjóðavettvangi en
virðing þeirra fyrir lýðræðinu
gefur góðar vonir um að þeir
muni verða virkir þátttakendur
í varnarsamstarfi lýðræðisþjóð-
anna.
Þróunin í stjórnmálum Evr-
ópu hefur verið mjög athyglis-
verð á undanförnum misserum.
í norðurhluta álfunnar hafa
hægri flokkar komist til auk-
inna áhrifa — Bretlandi, ír-
landi, Belgíu, Hollandi, Vestur-
Þýskalandi, Danmörku og Nor-
egi. Jafnaðarmenn sækja hins
vegar í sig veðrið í Suður-
Evrópu — Frakklandi, Grikk-
landi og Spáni. Á þessu er engin
einföld skýring, en athyglisvert
er, að Felipe Gonzales lét þau
boð út ganga að hann væri
hægra megin við Frnacois Mitt-
errand í Frakklandi svo að ekki
sé minnst á Olof Palme í Sví-
þjóð.
Sigur lýðræðisins á Spáni
| Reykjavíkurbréf
♦♦♦♦ ♦ ♦ ♦ ♦♦ Laugardagur 30. október♦♦♦♦♦♦♦♦’<
Nóbelsverd-
laun og fangelsi
Gabriel Garcia Marquez var vel
að bókmenntaverðlaunum Nóbels
kominn og Guðbergur Bergsson á
þakkir skildar fyrir að hafa kynnt
þennan rithöfund hér á landi með
þýðingum sínum. í umsögnum
sænskra blaða um veitingu verð-
launanna kom fram, að nokkrar
deilur hefðu orðið um valið í
nefndinni, sem ráðstafar þessum
hluta af sjóði Alfred Nóbels. Auk
sigurvegarans hefðu Octavio Paz,
skáld frá Mexíkó, Marguerite
Yourcenar, fyrsta konan í frönsku
akademíunni, og Nadine Gordim-
er, rithöfundur frá Suður-Afríku,
komið sterklega til álita. Dagens
Nyheter skýrði frá því að heims-
kunnir höfundar, sem oft hafa
verið nefndir í sambandi við Nób-
elsverðlaunin, Graham Greene,
Norman Mailer og Alberto Mora-
viao komi alls ekki til álita vegna
andúðar einstaklinga í verðlauna-
nefndinni á þeim.
í útvarpsviðtali taldi Guðbergur
Bergsson það ekki rétt að Marquez
gæti ekki búið í heimalandi sínu,
Kólombíu, hann hefði kosið að búa
annars staðar eins og algengt væri
um rithöfunda sem hefðu auðgast
mjög á ritstörfum. Komst Guð-
bergur svo að orði, að Marquez
væri í hópi þeirra, sem ættu helst
„heima í þotum“ — væru alltaf á
þeytingi úr einum stað í annan. Að
sögn The Times í London sagði
Marquez í útvarpsviðtali, að hann
ætlaði að nota verðlaunin til að
stofna dagblað í Kólombíu á
næsta ári þegar hann sneri aftur
tii heimalands síns.
1 Þjóðviljanum var á dögunum
birtur útdráttur úr viðtali við
Marquez. Þar kemur fram, að
hann hafi sérstakan áhuga á að
berjast fyrir frelsi pólitískra
fanga og hafi meðal annars gengið
árangurslaust á fund páfans í
Róm og Spánarkonungs til að tala
máli slikra fanga. Jafnframt kem-
ur fram, að Marquez sé einkavinur
Fídel Castró á Kúbu og harðneiti
því, að Kúba sé leppríki Kreml-
verja, sem þó dæla nokkrum millj-
ónum dollara á degi hverjum inn í
kúbanskt þjóðlíf til að forða ein-
ræðisríkinu frá hruni.
Nokkrum dögum eftir að Garcia
Marquez fékk Nóbelsverðlaunin
var kúbönsku Ijóðskáldi, Armando
Valladeres, sleppt úr fangelsi á
Kúbu eftir að hafa setið inni í 22
ár án þess að bornar væru á hann
nokkrar sakir. Hvergi kom fram,
að það væri nýi Nóbelshafinn sem
stuðlaði að frelsi hans, það var
Francois Mitterrand, Frakklands-
forseti, sem beitti sér í málinu.
Uppgjöf komm-
únismans
„Ég er framar öðru kristinn.
Það er í rauninni ástæðan fyrir
þvr, að ég er andvígur kommún-
isma,“ sagði Armando Valladeres
eftir að hann var laus úr prísund-
inni og bætti við: „Það var trú
mín, sem gaf mér styrk til þess að
þola 22 ára fangelsisvist." Kristin
trú og frelsi til orðs og æðis, frum-
kvæði í menningu, sjálfstæð
listsköpun og listræn ádeila á við-
teknar skoðanir eru eitur í beinum
Kremlverja. Menntamönnum á
Vesturlöndum er þetta ljóst, enda
lætur ekkert stórskáld, enginn
stórbrotinn andans maður Kreml-
verja lengur hafa sig að leiksoppi.
Það er þó dæmigert fyrir þá sem
enn hafa einhvers konar barnatrú
á gildi kommúnismans, að Garcia
Marquez skuli lýsa því yfir um leið
og hann vottar kúbanska einræð-
isherranum virðingu sína, að hann
fordæmi þátt Kremlverja í blóð-
baðinu í Ungverjalandi, innrás
Varsjárbandalagslanda í Tékkó-
slóvakíu og herlögin í Póllandi.
Því hefur verið spáð, að ekki líði á
löngu þar til Kúbu verði einnig
kastað fyrir róða í slíku tvískinn-
ungstali, enda standa Kúbumenp
að blóðbaði hvar sem Kremlverjar
óska, og þá sé ekkert „óflekkað"
kommúnistaland eftir nema Alb-
anía. Til Albaníu muni kommún-
istar á Vesturlöndum að lokum
skírskota þegar þeir tala um þús-
und ára ríkið!
En áróðursmeistarar Kreml-
verja eru iðnir við að koma ár
sinni fyrir borð. Og þeir ættu að
huga að orðum Valladeres „ég er
framar öðru kristinn", sem telja
sér sæma að ganga fram í skjóli
kirkjunnar á Vesturlöndum og
krefjast aðgæslu- og andvaraleys-
is í vörnum Vesturlanda gegn
herveldinu í austri — uppgjöf
kommúnismans er því miður ekki
algjör, því að í hernaði eru
Kremlverjar að ná langþráðum yf-
irburðum á öllum sviðum.
Á meðan katólska kirkjan starf-
ar enn í Póllandi má segja, að þar
sé enn von. Hins vegar var Danuta
Walesa, eiginkona Lech Walesa,
verkalýðshetjunnar pólsku, von-
dauf þegar hún heyrði, að maður
sinn hefði ekki fengið friðarverð-
laun Nóbels. Hún taldi að heimur-
inn væri að gleyma hörmulegum
örlögum Pólverja. Víst hefði Wal-
esa verið betur að friðarverðlaun-
unum kominn en þau sem fyrir
valinu urðu.
Vidskiptin vid
Sovétríkin.
Frá því var skýrt í vikunni, að