Morgunblaðið - 24.11.1982, Qupperneq 8

56
MORGUNBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR 24. NÓVEMBER 1982
Hljóm
otur
Arni Johnsen
Það fer ekki á milli mála á
hljómplötu Björns Thoroddsen,
Svif, að það ríkir mikil vinátta
og gagnkvaemur skilningur á
milli Björns oggítarsins og lögin
á plötunni, sem öll eru eftir
Björn utan eitt, njóta þess vel.
Þeir sem leika á gítar hafa
stundum á orði að það sé svo
gott að rövla við gítarinn sinn,
en svo kemur að því að* menn
klæða túlkun sína í sparifötin og
halda hátíð og slík hátíð er plata
Björns þar sem hljóðfærin sigla
saman án söngs eða orða.
Björn skýrir lög sín og það
virðist engin tilviljun, því
stemmning laganna hljóðar við
nöfnin eins og til dæmis Heitur
ís, Svifar úr skarði, Steypireyður
og Draumur. Tónlist Björns er
SVIF
á
vængjum
tónanna
sjálfri sér samkvæm, en samt er
víða litið við, blúsað hér og þar
og stúndum bregður fyrir suð-
ur-amerískum blæ, jassað og
kætzt.
Lygnar streyma ár oft þótt
sterkur sé straumurinn og þann-
ig er plata Björns, hún er hval-
reki fyrir þá sem unna jassaðri
tónlist og skemmtileg tilþrif
landans á því sviði, en umfram
allt hefur hún sjálfstæðan stíl.
Upptakan fór fram í Hljóðrita
undir stjórn Jónasar R. Jónsson-
ar og Sigurðar Bjólu og þar er
fagmannlega að verki staðið, tær
svipur tónlistar Björns fær notið
sín til fulls.
I púkki með Birni eru þeir
Jakob Magnússon, Eyþór Gunn-
arsson, Hans Rolin, Mikael
Berglund, Pjetur Grétarsson,
Kristinn Svavarsson, Árni
Scheving, Hjörtur Howser, Guð-
mundur Ingólfsson og Margrét
Ragna Jónasdóttir. Það er því
ekki að furða þótt platan standi
fyrir sínu.
Saklaus
fórnarlömb
Ævintýri Æskunnar
Bókmenntír
Siguröur Haukur Guðjónsson
Þýðandi: Rúna Gísladóttir.
Teikningar: V. Kubasta.
Filmuvinna: Korpus hf.
Prentverk: Prentsmiöjan Oddi hf.
Útgefandi: Barnablaðið Æskan.
Stundum tekst að segja sögu
þannig, að áheyrendur kalla á þær
aftur og aftur. Þær seytla inní sál
þess er heyrir, verða hluti af hon-
um, og fyrr en varir er hann sjálf-
ur tekinn að rétta þær fram úr
gullasjóði brjóst síns. Kynslóð eft-
ir kynslóð mola þær tímans tenn-
ur. Þær eru ekki aðeins saga, held-
ur spekiyrði um lífið, orð yljuð af
löngun til þess að bæt^það. Tog
milli góðs og ills. Seiður þessara
sagna er slíkur, að barninu mæta
þær sem skemmtun, — öldungn-
um sem vizka. Þær eru ofar þjóð-
areign, gull á tungu mannkyns.
Það er af þessu sem svo margir
spreyta sig á að gefa löndum sín-
um aðgang að ævintýrunum.
Hversu oft hafa sum þeirra ævin-
týra, er birtast í þessari bók, ekki
verið færð í íslenzkan búning áð-
ur? Ég veit það ekki, en oft er það.
Þessi vitneskja rýrir ekki gleði
mína yfir því að hitta þau hér á ný
í snilldarþýðingu Rúnu. Látlaust,
hljómþýtt er mál hennar, og að-
eins þannig búningur hæfir þess-
um sögum.
Teiknarinn, V. Kubasta, hefir
valið 29 ævintýri frá 17 þjóðum til
þess að gera myndir við. Þær eru í
f áum orðum sagt listavel gerðar,
rísa á sögusviðinu þannig, að les-
andinn stendur sig að því að
hugsa: Nú svona var það, og síðan
tekur hann gömlu myndirnar
niður og setur þessar upp.
Prentun er ágæt, ef ég undan-
skil fyrirsagnaletrið, það er snjáð
og slitið.
Frágangur er útgáfunni til
sóma, og því er gaman að rétta
fram þessa bók sem gjöf.
Leyndardómur gistihússins
Höfundur: Anke de Vries.
Þýðandi: Álfheiður Kjartansdóttir.
Prentun: Prentrún sf.
ÍJtgefandi: Iðunn.
Þeir, sem gaman hafa af leyni-
lögreglusögum, ættu að veita þess-
það er prýðir slíkar sögur: Lipra
frásögn, spennu, og náttúrlega
lausn í lokin.
Ungur drengur, Róbert, finnur
snjáða vasabók í íbúð látins móð-
urafa síns. Slitróttar setningar,
dularfullir upphafsstafir og ártal-
ið 1944 vekja drengnum löngunar
að kynnast þeirri sögu, er að baki
liggur. Hann leitar uppi sögusvið-
ið, og af hörkudugnaði tekst hon-
um að raða persónunum inn á
leikvanginn. Margt er dregið fram
í dagsljósið — sem í húminu átti
að fela.
Höfundur ritar af leikni hins
þjálfaða penna, og í fylgd hans er
engin hætta á að lesandanum leið-
ist. Hann kann þá list að segja
sögu, svo jafnvel lítið efni virðist
stórt.
Þýðing Álfheiðar er mjög góð,
hnökralaus, lipur og góð.
Prentun ágæt, ef ég undanskil
síðu 75. Herzlumun vantar á próf-
arkalestur.
Góð bók, sem á eftir að gleðja
þá, er spennusögum unna.
Bókmenntir
Jenna Jensdóttir
Erik ( 'hristian Haugaard:
Á flótta undan nasistum.
Anna Valdimarsdóttir þýddi.
Iðunn, Reykjavík, 1982.
E.C. Haugaard fæddist í Dan-
mörku 1923. Á stríðsárunum
dvaldi hann í Bandaríkjunum og
Kanada. Eftir það ferðaðist hann
víða um heim, en settist að í Eng-
landi 1973. Bækur sínar ritar hann
og gefur út á ensku.
Hákon af Rogens-saga var
fyrsta barnabók Haugaard, hún
kom út 1963. Áður hafði hann gef-
ið út leikrit og hann hefur verið
mikilvirkur þýðandi danskra
bókmennta á enska tungu. Sögu-
efni sín sækir Haugaard í raun-
veruleikann kaldan og ómannleg-
an I umróti styrjalda og kúgunar.
Lífsbarátta saklausra fórnardýra
— oftast barna — er meginkjarn-
inn í sögum hans.
Haugaard hefur hlotið margs
konar verðlaun og viðurkenningar
fyrir barnabækur sínar. Hann er
þekktastur fyrir bók sína Litlu
fiskarnir, sem kom hér út fyrir
nokkrum árum og Sigríður Thor-
lacius þýddi. Átakanleg saga, sem
fjallar um heimilislaus, sveltandi
börn á Ítalíu í síðari heimsstyrj-
öldinni.
í sögunum sýnir Haugaard fram
á mikilvægi þess að einstaklings-
eðlið njóti sín sem best. Hve nauð-
synlegt það er að þekkja sjálfan
sig, takmarkanir sínar og mögu-
leika til þess að geta bjargað sér í
flóknu — og oft fjandsamlegu um-
hverfi.
Honum tekst líka að gæða ung-
ar sögupersónur sínar sjálfsvirð-
ingu og vökulum augum fyrir því
að vinna vel úr vandamálum sín-
um.
Á flótta undan nasistum er ekki
eftirbátur annarra sagna hans
hvað þetta snertir.
Hver er
Earl Keese?
Kvikmyndir
Ólafur M. Jóhannesson
HVER ER EARL KEESE?
Nafn á frummáli: NEIGHBOURS.
Handrit: I.arry Gelbart eftir sam-
nefndri sögu Thomas Berger.
Tónlist: Bill Conti.
Leikstjórn: John G. Avildsen.
Ég verð að segja að ég var jafn
nær þegar ég gekk út að aflok-
inni nýjustu mynd Stjörnubíós
„Nágrönnunum" og þegar ég
settist með óopnaðan popp-
kornspokann. Hvernig á maður
að botna í mynd sem snýst
kringum álíka fáránleg skötuhjú
og þau Ramónu og Vic, sem einn
sólarhring gerast nágrannar
ósköp venjulegra amerískra
smáborgara, Earl og Enid Keese,
með þeim afleiðingum, að frú
Keese stekkur á brott með káboj
en herra Keese kveikir í húsi
sínu og heldur svo á brott með
24ra stunda nágrönnunum? Ber
að líta á þau Ramónu og Vic sem
verur af, æðra tilverustigi sem í
krafti sálrænnar orku megna að
hrífa svo Jón Jónsson í Ameríku
að hann varpar frá sér því sem
hingað til hefir bundið hann við
fósturjörðina — bíl, húsi, konu,
börnum og sjónvarpi? Nú er það
svo að þau Ramóna og Vic eru
ekki beint englar í mannsmynd
og því hæpið að líkja þeim við
þær guðlegar verur sem forðum
hrifu með sér smáborgara aust-
ur í Galileu. Ég held að það verði
fremur að líta á þau skötuhjú
sem fallna engla og þá vaknar
enn ein spurningin, sum sé hvort
hefðþundið borgaralegt samlíf
sé ur sér gengið samfélagsfyr-
irbrigði? Hvort hin siðlausu Vic
og Ramóna séu boðberar þess
þjóðfélagsmunsturs sem koma
skal? Smáborgarinn Earl Keese
sé eins og ófætt steinbarn. Hann
sem telur sig einn af hornstein-
um samfélagsins en sé raunar
óþarfur nema sem vinnudýr. Er
verið að segja að í samfélagi þar
sem nautnirnar skipa æðstan
sess sér ekki þörf á verum sem
trúa á fjölskylduna sem félags-
einingu byggða á siðrænum for-
sendum? Það segir töluverða
Hinn eldhressi Vlc (Dan Aykroyd) heilaar Earl Keese (John Belusi).
sögu að það tekur þau Vic og
Ramónu ofan af sínu fyrra lífi.
Mikið hlýtur að vera óspennandi
að vera millistéttarmaður í
ónefndu úthverfi ónefndrar am-
erískrar stórborgar.
Annars bið ég fólk að taka
ekki of alvarlega þessar hugleið-
ingar mínar um boðskap þessar-
ar myndar, því eins og ég sagði
skildi ég ekki bofs í myndinni.
Hins vegar leiddist mér ekki að
horfa á „Nágrannana" því leik-
stjóranum John G. Avildsen
tókst með því að nota frásagn-
armátt hryllingsmynda að halda
athygli minni óskertri, þó svo að
söguþráðurinn væri mest allan
tímann fáránlegri en veruleikinn
sjálfur. John Belushi átti og
stóran þátt í að fanga athygli
mína með frábærri frammistöðu
í hlutverki Earl Keese. Hver er
annars Earl Keese, ætli við
könnumst sum hver við kauða
þégar betur er að gáð?
Sagan gerist 1937 er skólapiltur
frá Danmörku ferðast til Lúbeck
og Hamborgar í páskaleyfinu.
Ógnarstjórn nasista ríkir í
Þýskalandi og gyðingaofsóknir
eru augljósar.
Fjórtán ára pilturinn Erik Han-
sen segir söguna. Hann er einbirni
auðugra foreldra í Danmörku.
Dekraður og reynslulaus drengur
er hann leggur í þetta örlagaríka
ferðalag með fimmtíu og tveimur
skólapiltum og tveimur kennur-
um. I upphafi sögu fær lesandi
góðar lýsingar af kennurunum og
væntir því varla mikils af þeim —
enda kemur það á daginn.
Pilturinn Nikolai verður félagi
Eriks í ferðinni, þótt uppruni
þeirra, skoðanir og aðstæður séu
ólíkar.
Foreldrar Nikolai eru fátækir
og voru oft svangir í bernsku.
Veröld ógna og átaka opnar
augu hinna ungu drengja, sem
reynast sjálfum sér trúir í þeim
vanda sem óvænt steðjar að þegar
Erik, strax í ferjunni, tekur að sér
að koma pakka gegnum tollinn
fyrir mann í gráum rykfrakka:
... „Ef þú sérð mig ekki aftur, þá
farðu með pakkann til Hamborg-
ar, í Gullna lambið í Kebler-
strasse...“
Erik Hansen kemst gegnum
tollinn með pakka ókunna manns-
ins í farangri sínum, sem er ekki
skoðaður fremur en farangur
hinna barnslegu saklausu andlita
frá Danmörku.
Sem hinir ungu piltar eru
komnir upp í þýsku lestina og sjá
niður að bryggju þar sem danska
ferjan liggur við festar, sjá þeir
einnig einkennisklædda Gesta-
pómenn leiða manninn í gráa
frakkanum á brott.
Skelfileg átök í þýsku samfélagi
eru skyndilega komin inn í líf
tveggja danskra skólapilta. Vandi
og skyldur leggjast á herðar
Eriks. Umfram allt verður hann
að vinna sem best úr verkefni sínu
og um leið vaknar vitund hans
fyrir því hver hann er og hvers
hann getur vænst af sjálfum sér
— og öðrum.
Trúr frakkamanninum — og um
leið sjálfum sér setur hann sig í
hættu er hann reynir að koma
pakkanum til skila — hann veit
líka innihald hans. Höfundur
gleymir hvergi öðrum persónum
sögunnar, sem eru býsna margar.
Hann gleymir hvergi lausum end-
um í frásögn sinni.
Það er mikið búið að sverfa að
Erik þegar stúlkan „Engin" kemur
til sögunnar. „Veran undir tepp-
inu hreyfði sig en enginn svaraði.
Ég rétti fram höndina og lyfti
horni á teppinu. Svartur, hrokkinn
ennistoppur kom í ljós. Ég dró
teppið lengra og sá skelfingu lost-
in augu stara á mig og síðan allt
andlit stúlku á svipuðu reki og ég
var.
— Hver ert þú? spurði ég og gat
ekki leynt hversu mér létti að hafa
ekki fundið einhvern sem ég þurfti
að óttast.
Niemand... Engin, svaraði
stúlkan hvíslandi.
Ég brosti uppörvandi. — Ég
heiti Erik Hansen og er danskur.
Ég þagnaði og beið, en er stúlkan
svaraði engu bætti ég við:
— Ég er í felum hér...“
Ég læt lesanda eftir sögulok,
spennandi og átakanlegrar frá-
sagnar.
Þýðing Önnu Valdimarsdóttur
er góð með þeirri undantekningu
að of mikið er, að mínu mati, af
þýskum orðum sem betur færu í
íslenskri þýðingu. Frágangur góð-