Morgunblaðið - 19.02.1983, Qupperneq 15

MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 20. FEBRÚAR 1983
63
Fjarvistir eru orðnar dragbítur á framleiðslu í mörgum
verksmiðjum ... og orsök þessara fjarvista er nánast
eingöngu ofneysla áfengis. — LESTIR
Verkalýðurinn seilist sífellt
tíðar til flöskunnar.
var brugðið á það ráð að hegna
mönnum fyrir fjarvistir af
völdum drykkjuskapar. Hegn-
ingin er fólgin í því, að fólk fær
ekki kauphækkun í heilt ár,
missir sæti sitt á biðlistum eft-
ir íbúð eða bílskúr, fær ekki
sumarleyfi né heldur fær það
að skipta um starf, ef það æskir
þess.
Það er ekki einungis í at-
vinnulífinu, þar sem harður
áróður er rekinn fyrir bindindi.
í bæjum og borgum starfa sér-
stakir klúbbar bindindismanna,
sem leitagt við að veita hver
öðrum siðferðilegan stuðning.
Erfitt er að meta, hver verð-
ur árangur nýjustu herferðar-
innar gegn drykkjuskap í Sov-
étríkjunum. Þarna rekast á
mismunandi hagsmunir ríkis-
ins, því drjúgur hluti af tekjum
þess kemur frá sölu á áfengi.
Vestrænir sérfræðingar telja,
að skattur á áfengi í Sovétríkj-
unum færi stjórnvöldum ríf-
lega 10% af ríkistekjunum og
um það bil 4% af beinum og
óbeinum sköttum, sem borgar-
arnir greiði, séu vegna áfengis-
kaupa.
Líklega er erfitt að fá hinn
almenna borgara í Sovétríkjun-
um til að trúa því, hvílíka
hættu áfengi getur haft í för
með sér fyrir einstaklingana og
þjóðina í heild. Öldum saman
hafa Rússar hvorki getað glaðst
eða hryggst almennilega nema
áfengi hafi verið haft um hönd.
En það sem vitað er um
drykkju í Sovétríkjunum bend-
ir eindregið til þess að áhyggjur
af henni séu ekki út í bláinn.
Ríkisstjórnin hefur engar tölur
birt, sem draga má af raunhæf-
ar ályktanir, en talið er að
áfengisneyzla hafi tvöfaldast á
árunum 1960—1976.
- MARK FRANKLAND
AUSCHWITZ-BIRKENAU: Árum saman runnu járnbrautar-
vagnarnir gegnum þetta hlið. Þeir voru hver og einn troðfullir af
konum, körlum og börnum sem nánast með tölu báru þama beinin.
geta dregið andann örlítið leng-
ur.
Þegar líður á kvöldið mettast
loftið í klúbbherberginu af
reyknum af ódýrum sígarettum.
Sumir eru háværir og æstir en
aðrir tala í lágum hljóðum. í
augum ókunnugra er klúbbur-
inn líkastur elliheimili þar sem
saman er komið lúið fólk, sem
ekkert á eftir nema endurminn-
inguna. Það er ennþá í Ausch-
witz, sálin varð eftir þar þegar
búðirnar féllu í hendur Rússa
árið 1945.
Þjóðverjar notuðu Wiacek
sem tilraunadýr í „læknisfræði-
legum tilgangi" og hann hefur
verið spítalamatur meira eða
minna allt frá stríðslokum. For-
tíðin er honum allt, nútíðin
skiptir litlu máli. Þess vegna
hefur ólgan í pólsku þjóðlífi lítil
áhrif á hann og félaga hans.
Þeir eru sérstakir, eiga ekki
samleið með öðrum. Það er rétt
sem þeir segja, þeir hafa fengið
að kynnast mannlegu eðli.
„Ég get ekki stöðvað skálft-
ann innan í mér,“ segir Jozef
Wiacek.
— ROGER BOYES
HUNGURVOFAN
Sulturinn
gerir þau sljó
og sinnulaus
Er maður gengur um þorp í
einhverju þróunarlandanna
leitar ef til vill á hann sú hugsun,
að fátæktin í heiminum sé ekki
eins mikil og af er látið. Börnin
bera yfirleitt ekki næringarskort-
inn utan á sér, og allt er svo frið-
sælt.
En ekki er allt sem sýnist.
Samkvæmt nýlegri skýrslu frá
Barnahjálp Sameinuðu þjóð-
anna (UNICEF) sligar nú
ósýnilegur næringarskortur
þjóðir þriðja heimsins. Skýrsl-
an ber heitið „Ástand barna
heimsins, 1982—1983“.
Fyrstu merki þess að börn
fái ekki nóg að borða eru þau,
að þau hafa sáralitla orku, að
því er segir í skýrslu UNICEF.
Þar af leiðir að þau geta ekki
leikið sér og athafnað sig á
svipaðan hátt og heilbrigð börn
um allan heim.
Þegar barn situr tímunum
saman hreyfingarlaust undir
tré, getur það virzt fjarska
eðlilegt. Hins vegar þjáist það
venjulega af næringarskorti.
Allan Berg, háttsettur ráð-
gjafi í næringarfræðum við Al-
þjóðabankann, segir eftirfar-
andi: „Þegar börn eru vannærð,
sljóvgast þau og athafnasemin
dvínar. Afleiðingarnar eru þær
að þau fara á mis við örvandi
leiki og tækifæri til að draga
lærdóma af reynslunni."
Af hverjum 100 börnum
þjást 15 af alvarlegum nær-
ingarskorti, sem ekki verður
vart í útliti þeirra. Aðeins 1%
barna eru augljóslega van-
nærð. Á árinu 1982 létust 15
milljónir barna í heiminum af
völdum næringarskorts, og var
það vitaskuld skelfilegra en
SKJÁRINN
Æ fleiri ítalir
slökkva á ríkis-
sjónvarpinu
Ríkisútvarpið á Ítalíu (RAI)
kvartar nú sáran yfir sam-
keppni frá einkaaðilum, enda hefur
nýleg könnun um sjónvarpsnotkun
ítala leitt í Ijós, að stofnunin á mjög
í vök að verjast. 600 sjónvarpsstöðv-
ar í einkaeign eru starfræktar í land-
inu, en fjórar einkastöðvar, sem ná
til yztu endimarka landsins, hafa
einkum reynzt RAI skeinuhættar.
Fyrsta sjónvarpsstöðin í einka-
eign hóf útsendingar með ólögleg-
um hætti árið 1976, og náðu send-
ingarnar aðeins til lítils hluta
landsins. Hæstiréttur lagði bless-
un sína yfir þessa starfsemi, er
hann kvað upp þann dóm, að lög,
er bönnuðu rekstur einkastöðva og
sett voru 1975, brytu í bága við
anda stjórnarskrár landsins. Eftir
að dómur þessi var birtur, hafa
sjónvarpsstöðvar sprottið upp eins
og gorkúlur.
RAI óttast einkum samkeppni
frá stóru sjónvarpsstöðvuuum,
sem senda út um landið allt, en
þar er fremst í flokki hin öfluga
rás 5 í Mílanó. Hún sendir út
næstvinsælustu kvölddagskrána á
Ítalíu, en á hana horfa að jafnaði
15 milljónir manna. Það er stærri
hópur en sá er horfir að jafnaði á
RAI 2.
RAI 1 er ennþá vinsælasta sjón-
NIDO

Mjólkurduftið gerir illt verra. Það er
einmitt dós af þessu óþurftarefni
sem sú litla ber á höfðinu.
nokkuð annað, sem átti sér
stað á árinu. En þrátt fyrir allt
virðist nú glampa á dálítinn
vonarneista. James Grant,
framkvæmdastjóri Barna-
hjálpar Sameinuðu þjóðanna,
telur að nú sé unnt að ná
„skjótum og ótrúlegum" ár-
angri í baráttunni gegn nær-
ingarskorti og heilsuleysi
barna.
Grant segir að hægt sé að
koma í veg fyrir helming
dauðsfalla og bjarga a.m.k. lífi
20.000 daglega fyrir tilstuðlan
dragbítur á ítalska
ríkissjónvarpinu.
varpsrásin á Italíu. Á síðasta ári
hóf ríkissjónvarpið útsendingar á
þriðju rásinni og var henni eink-
um ætlað að mæta samkeppni frá
auglýsingasjónvarpi víða út um
landið. Þetta fyrirtæki heppnaðist
þó ekki sem skyldi, því að varla
horfir nokkur maður á útsend-
ingar RAI 3.
Velgengni einkastöðvanna virð-
ist byggjast á þvi, að þær senda út
efni, sem mikilla vinsælda nýtur.
Það eru teiknimyndir á daginn,
framhaldsþættir á borð við Dallas
á kvöldin og einnig kvikmyndir,
sem gerast því klámkenndari eftir
því sem nær dregur miðnætti.
Einkastöðvarnar hafa tekið
nýrra uppgötvana gegn
næringarskorti.
Á ári hverju látast fimm
milljónir barna vegna vökvat-
aps er líkaminn verður fyrir af
vöidum langvarandi niður-
gangs. Nýleg uppgötvun hefur
leitt í ljós, að unnt væri að
bjarga lífi flestra þessara
barna með því að gefa þeim
blöndu af salti, sykri og vatni.
UNICEF segir, að nota eigi
allar leiðir allt frá kaupmann-
inum á horninu og að sjúkra-
húsum til að hafa á boðstólum
þetta nýja meðal, svo að mæð-
ur geti keypt það handa börn-
um sínum á viðráðanlegu verði.
Þá hafa uppgötvazt fyrir
skömmu nýjar aðferðir til að
geyma bóluefni. Ennfremur
eru nú ónæmisaðgerðir orðnar
handhægari en áður var. Fimm
milljónir barna deyja árlega,
af því að þau eru ekki sprautuð
gegn sjúkdómum á borð við
mislinga. Ónæmisaðgerð kost-
ar oft innan við hundrað krón-
ur.
Milljón barnslífum væri
unnt að bjarga á ári hverju, ef
mæðrum væri gerð grein fyrir
kostum brjóstamjólkur. í fá-
tækum samfélögum hafa pela-
börn látizt unnvörpum, því að
þau eru látin nærast á mjólk-
urdufti, sem blandað er meng-
uðu vatni.
Það hefur einnig reynzt ár-
angursríkt að hvetja mæður til
að hafa þyngdartöflur uppi á
vegg heima hjá sér og fylgjast
þannig með því, hvort börn
þeirra þroskast eðlilega. Um
það bil tvær milljónir mæðra í
150.000 þorpum í Indónesíu
vigta börn sín á vogum á mark-
aðstorgum og skrifa vigt þeirra
inn á sérstakar þyngdartöflur.
Sannað þykir, að þessar töflur
hafi átt sinn þátt í, að dregið
hefur úr næringarskorti á
þessum slóðum.
— JOHN MADELEY
vænan spón úr aski RAI. Afnota-
gjöld nema tveimur þriðju af tekj-
um RAI, en afganginn fær það af
auglýsingum. Á síðasta ári fengu
einkastöðvarnar 6,5 milljarða
króna í auglýsingatekjur, en RAI
þriðjungi minna.
Viðbrögð RAI við þessari sí-
harðnandi samkeppni hafa m.a.
verið barátta fyrir auknu athafna-
frelsi. Það vill láta afnema ýmis
lagafyrirmæli um starfsemina, fá
leyfi til að hafa rýmri auglýs-
ingatíma og til þess að fram-
kvæma ýmsar aðrar veigamiklar
breytingar á dagskránni.
Starfsmönnum RAI er þannig
mjög umhugað um að fá að losna
við flutning á fræðsluefni ýmiss
konar, sem getur engan veginn
keppt við teiknimyndir, hvað varð-
ar vinsældir. Ennfremur vill það
losna við flutning á pólitísku efni
og kappræðum, sem því er óheim-
ilt að hafna, en fáir kæra sig um
að fylgjast með.
Samkeppni ríkissjónvarpsins og
einkastöðvanna hefur reynzt öll-
um aðilum dýrkeypt. Fyrir bragð-
ið hafa erlendar kvikmyndir og þá
einkum bandarískar stórhækkað i
verði, ennfremur annað vinsælt
dagskrárefni eins og t.d. íþrótta-
viðburðir.
Allir virðast vera á einu máli
um, að einhvers konar löggjöf um
starfrækslu útvarps og sjónvarps
sé nauðsynleg. Menn geta þó ekki
komið sér saman um, hvernig sú
löggjöf ætti að vera í smáatriðum.
— PETEKJAROCKI