Morgunblaðið - 27.03.1983, Blaðsíða 22

70
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 27. MARZ 1983
Fiskurinn — Kriststákn
Eitt elsta táknið sem kristnir
menn hafa tileinkað sér, fyrir
utan krossinn, er nskmyndin.
Það tákn er þannig til komið,
að séu upphafsstafirnir settir
saman í orðunum Jesús Kristur
Guðs Sonur Frelsari, sem á
grísku eru Iesous Christos Theou
Hyios Soter, þá mynda þeir orðið
I-CH-TH-Y-S, sem útleggst fisk-
ur.
Notkun á fiskmyndinni sem
Kriststákni var einna mest í
frumkirkjunni, þegar ofsóknir á
hendur kristnum mönnum stóðu
sem hæst. Þegar þeir komu sam-
an virðist sem þeir kristnu hafi
notað fisktáknið sem „merki-
miða“ um trú sína með því að
teikna mynd af fiski á jörðina
eða rista hana á tré. Þannig
mátti greina vin frá óvini og um
leið gerðu þeir grein fyrir sér
sem kristnum. Fisktáknið var
þeim látlaust tákn sem þó inni-
hélt trúarjátningu þeirra í
hnotskurn.
Um háls sinn báru hinir
kristnu oft smá-fiskmyndir úr
tré, bronsi eða öðrum efnum.'Á
þeim stóð oft gríska orðið „sos-
eis“, sem útleggst „frelsa oss“.
Slík hálsmen fengu gjarna þeir
sem gerðust kristnir, þann dag
er þeir voru skírðir. Þetta var
því einskonar skírnargjöf sem
minnti þá á það hvers vegna þeir
létu skírast.

Eitt elsta tákn kristninnar um
altarissakramentið er frá því um
árið 100. Það er karfa með
brauði í, sem fiskur ber á baki
sér. Sú mynd minnir einnig á
það, er Kristur mettaði mann-
fjöldann.
Til er táknmynd, krossmark í
akkeri, en fiskur, höfrungur,
hringar sig utan um akkeris-
hálsinn. Höfrungurinn er þekkt-
ur fyrir styrk sinn og fimi. Með-
al Grikkja þekktist það, að höfr-
ungurinn væri dýrkaður sem
bjargvættur efasemdarmanna.
Hann mun einnig hafa verið
tákn um eilíft líf.
Frá því um 1500 eru til tákn,
sem samanstanda af þremur
fiskum er mynda einskonar þrí-
hyrning. Þar sem þeir eru hafðir
á skírnarfontum eru þeir til
marks um að barn sem skírt er,
er skírt í nafni heilagrar þrenn-
ingar.
Til er önnur útskýring á fisk-
myndinni sem Jesú-tákni en sú
sem fyrr var reifuð. Stoðir undir
hana er að finna í Lúkasi, 11:29.
Jesús segir þar: „Þessi kynslóð er
vond kynslóð, hún heimtar tákn,
en eigi skal henni annað tákn
gefið verða en Jónasartáknið.
Því að eins og Jónas varð Níníve-
mönnum tákn, svo mun og
mannssonurinn verða þessari
kynslóð."
Þeir sem kannast við frásög-
una um Jónas í hvalnum minn-
ast þess, að hann átti að hafa
verið þrjá daga í maga stórfisks-
ins og lifað af vistina. Kristur
vildi meina, að Jónasartáknið
benti til dauða hans sjálfs og
upprisu á þriðja degi. Fyrir þeim
kristnu var fisktáknið merki
þess, að í trúnni á Krist skyldu
þeir lifa eilíflega.
Hvor þessara útskýringa á
fisktákninu muni réttari er ekki
aðalatriðið, heldur hitt, að fisk-
myndin var nærtækt tákn um
frelsarann, einkum á ofsóknar-
tímum þegar kristnir menn gátu
ekki um frjálst höfuð strokið,
eins og áður er getið. Því er ekki
að undra, að svo margar fisk-
myndir er að finna í katakomb-
unum þar sem hinir fyrstu
rómversk-kristnu liggja grafnir.
Fiskímyndin varð þó aldrei
sveipuð þeim dýrðarljóma sem
ímynd lambsins og aðrar álíka,
enda hvarf hún að mestu sem
slík í lok 4. árhundraðsins,
sennilega vegna þess, að síðari
kynslóðir kunnu ekki við að nota
slíka ímynd um hinn upprisna og
heilaga Guðsson.
Samantekt úr De Heliga Tecknens
Hemlighet (Stockholm 1%7) og
Kristne symboler (Oslo 1949).
Biblíulestur
Vikuna 27. mars — 2. apríl
Sunnudagur, 27. marz. Lúk. 19:29—40
a) Á hvaða forsendu hyllir mannfjöldinn Jesúm sem Messfas?
b) Af hverju stafar afstaða faríseanna til hyllingar mannfjöld-
ans á Jesú?
Mánudagur, 28. marz Matt. 27:11—23
a) itHvers vegna hafði mannfjöldinn skipt um skoðun síðan á
pálmasunnudag?
b) íhugum táknrænan boðskap þess, að Jesús er framseldur, en
bandingjanum sleppt,.
Þriðjudagur, 29. marz. Matt. 27:24—31
a) Pílatus óttast menn meira en Guð, og lætur því undan lýðnum.
b) Lýðurinn tekur á sig afleiðingarnar af dauða Jesú.
Miðvikudagur, 30. marz. Matt. 27:32—44
{ dag erum við minnt á niðurlægingu Krists, — yfirskriftin,
áhorfendur, hinir sem voru krossfestir og hermennirnir, allt niðr-
ar Krist. En hvað um okkur?
Fimmtudagur, 31. marz. Lúk. 22:14—20
Jesús gefur líkama sinn og blóð sitt fyrir synduga menn, og
stofnar sakramenti heilagrar kvöldmáltiðar. Förum við eftir
fyrirmælum Jesú: „Gjörið þetta"?
Föstudagur, 1. april,
föstudagurinn langi. Jóh. 19:16—30
„Það er fullkomnað". 1 dag skulum við íhuga hjálpræðisverk
Krists og gildi þess fyrir okkur.
Laugardagur, 2. apríl. Matt. 27:45—66
a) Jesús gengur fullkomlega inn í útskúfun syndugs manns, tekur
á sig glötunina.
b) íhugum táknræna merkingu þess, að fortjald musterisins rifn-
aði þegar Jesús dó.
d) Rómverjar vildu tryggja, að engar upprisufrásagnir kæmust á
kreik.
Nardussmyrslin dýru
Pálmasunnudagur Markús 14.3—9
Frásöguna um konuna með nardussmyrslin dýru lesum við í dag
vegna nálægðar föstudagsins langa, hún smurði líkama Jesú til greftr-
unarinnar. Nardussmyrsl voru afar dýr, nokkrir dropar voru stundum
látnir drjúpa í hár gesta, svona voru nú siðirnir þar og þá. En konan
gaf Jesú heila flösku af þessu yndislega kremi, hún var ekki að spara
smyrslin sín, ekki að hugsa um að nota þau sjálf. Hún vildi gleðja Jesú
og gerði það í gleði og örlæti hjarta síns.
Auðvitað mæltist þetta misjafnlega fyrir. Það mælist oft misjafn-
lega fyrir, sem gert er fyrir Jesúm og hans boðskap, það á allt að vera
ódýrt. Við verðum minnug á fátæktina nær og fjær þegar safnað er til
kirkjubygginga og hrópum um að betra væri nú að metta hungraða í
Afríku en byggja kirkju á Skólavörðuholti, þótt við vitum í hjörtum
okkar að ef við værum ekki svona nísk og eigingjörn gætum við gert
hvort tveggja. En við erum nísk eins og Símon og Júdas.
Frásagan af konunni með smyrslin dýru stendur í öllum guðspjöll-
unum. í Jóhannesarguðspjalli gerist hún heima hjá systkinunum í
Betaníu, konan góða er María og nirfillinn er ekki Símon heldur Júdas.
Þetta er ein þeirra frásagna guðspjallanna, sem sýnir okkur hvað
Jesús lét sér umhugað um að rétta hlut kvenna. Konur voru lítils
metnar í landinu en Jesús gerði nýjar og ótrúlegar kröfur um réttindi
þeirra, virðingu og kærleika þeim til handa. Hann gerði auðvitað líka
kröfur til þeirra um virðingu og kærleika til annarra. Hann dó fyrir
mannkynið allt til að frelsa það frá syndum þess. Hann dó fyrir þig.
Hvað gefur þú honum í gleði hjarta þíns.?
Hinn líðandi þjónn
fíann var fyrirlitinn og menn forðuðmt hann,
harmkvœlamaöur oy kunnugur þjáningum,
líkur manni er menn byrgja fyrir andlit sín,
fyrirlitinn og vér mátum hann einskis.
En vorar þjáningar voru það sem hann bar,
og vor harmkvæli er hann á sig lagði.
Vér álitum hxmum refsað, sleyinn af Guði og lítillœttan,
en hann var særður vegna vorra synda og kraminn vegna
Ivorra misgjörða.
Hegninyin sem vér höfðum til unnið kom niður á honum,
og fyrir hans benjar urðum vér heilbrigðir.
Vér f&rum allir villu vegar sem sauðir,
stefndum hver sína leið,
en Drottinn lét misgjörð vor allra koma niður á honum.
Hann var hrjáður, en hann lítillætti sig og lauk eigi upp
/munni sínum,
Eins og lamb sem leitt er til slátrunar, og eins og sauður
I þegir fyrir
þeim er klippa hann,
lauk hann eigi upp munni sínum.
Með þrenging og dómi var hann burt numinn,
og hver af samtíðarmönnum hans hugsaði um það?
Hann var hrifinn burt af landi lifenda,
fyrir sakir syndar míns
lýðs var hann lostinn til dauða.
Og menn bjuggu honum gröf meðal illræðismanna,
[legstað með ríkum,
þótt hann hefði eigi ranglœti framið og svik væru ekki í
Imunni hans.
En Drottni þóknaðist að kremja hann með harmkvœlum;
Þar sem hann fómaði sjálfum sér í sektarfóm,
skyldi hannfá að líta afsprengi og lifa langa ævi,
og áformi Drottins fyrir hans hönd framgengt verða.
Vegna þeirra hörmunga, er sál hans þoldi,
mun hann sjá Ijós og seðjast.
Þá menn læra að þekkja hann, mun hann, hinn réttláti,
Iþjónn minn,
gjöra marga réttláta, og hann mun bera misgjörðir þeirra.
Fyrir því gef ég honum hina mörgu að hlutskipti,
og hann mun öðlast hina völdugu að herfangi, fyrir það,
að hann gaf líf sitt í dauðann og var með illræðis-
/mönnum talinn.
En hann bar syndir margra, og bað fyrir Ulrœðis-
I mönnum.
(Úr 53. kafla spádómsbókar Jesaja)