Morgunblaðið - 28.09.1983, Blaðsíða 10

50
MORGUNBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR 28. SEPTEMBER 1983
Speglar og steint gler
Myndlist
Bragi Ásgeirsson
Það eru stöðugt að koma fram
nýir frjósprotar í íslenzkri list,
nöfn sem koma og fara, — sum
staldra við á sviðinu um stund,
önnur festast í vitund þjóðarinn-
ar, — ganga inn í söguna. Hver
þau nöfn eru, sem verða varanleg,
veit enginn í upphafi listferils við-
komandi, því að sagan segir okkur,
að hinar glæstustu vonir verði
ósjaldan að engu í tímans rás.
Annað mál er, að sumir miklir
myndlistarmenn halda aldrei sýn-
ingar eða einungis eina um dag-
ana, en það eru undantekningar
frá reglunni og ber að meðhöndl-
ast eftir því.
Þegar kona á besta aldri, Ingunn
Benediktsdóttir að nafni, tekur upp
á því að halda sýningu á nokkrum
myndverkum í steindu gleri á
kaffistofu Norræna hússins, er
auðvitað tómt mál að spá nokkru
um framtíðina. Jafnvel þótt
myndirnar séu geðþekkar og
sumar þeirra verði listrýninum að
úmhugsunarefni, löngu eftir að
hann er horfinn á brott út í aus-
andi haustregnið.
Listakonan, sem er fædd 1944,
hefur lokið MA-prófi í frönsku og
málvísindum við háskólann í
Rochester. Auk þess hefur hún
stundað nám í glerskurðarlist í
New York, auk þreifinga til skynj-
unar framlengingar sálarinnar í
teiknitímum við skóla í sömu borg.
Hún kennir frönsku, jafnframt því
sem hún leggur stund á glerskurð-
arlist. Þetta er hennar fyrsta sýn-
ing hérlendis, en áður hefur hún
tekið þátt í samsýningum í Banda-
ríkjunum.
Auðséð er af sýningunni, að Ing-
unn er mikil smekkmanneskja —
hún notar litina í miklu hófi, en
leggur meiri áherzlu á ólitað gler
svo sem spegla. Glerlist er líkt og
vefjarlist, ákaflega háð efniviðn-
um, sem er mjög fagur fyrir augað
og þannig næsta auðveldur til
snoturs árangurs. Þess vegna er
það ávinningur fyrir gerandann,
er hann spilar ekki einungis á hið
fagra efni, heldur leitast við að
vinna úr lögmálum myndflatarins,
jafnvægi, andstæðum og hlutföll-
um. Þetta gerir Ingunn og er það
henni til hróss, en þó greindi ég
ekki mikil átök við efniviðinn á
bak við vinnubrögð hennar. Þá vill
svo til, að sú mynd, er ég staldraði
einna lengst við, var hvað liræn-
ust, „Sólarupprás í stórborg" (8). í
henni sá ég hvað mestu átökin, því
að það er mjög vandasamt að ná
árangri í jafn samsvarandi form-
um (Symmetríu).
í heild þykir mér sem listakon-
an megi vel við þessa frumraun
sína una, þótt um framhaldið
verði naumast spáð. Umbúnaður
sýningarinnar er gerandanum til
mikils sóma.
Málari fágunarinnar
Listrýnirinn verður að vara sig
á mörgu, er hann nálgast og
skoðar sýningar í því augnamiði
að skrifa um þær, jafnvel duttl-
ungum íslenzkra veðrabrigða.
Þannig kom ég á sýningar í
Norræna húsinu í ausandi rign-
ingu á laugardaginn eftir ein-
hverja þá fegurstu haustdaga um
árabil, — er sól óð í skýjum eða
faldaði kristalstæra festinguna
gullnu flosi.
Ég get þessa vegna þess að ég
var nokkra stund að átta mig á
sýningu Henri Clausen í kjallara-
sölum hússins og inntaki verka
hans, var í nokkra stund líkastur
álfi í hól. Fannst myndirnar
frekar daufar og einátta. En
þessi skoðun varaði aðeins í litla
stund og eftir nokkrar yfirferðir
fann ég, að ég var ekki á réttum
stað á réttum tíma og að farsæl-
ast væri að skreppa upp, skoða
annað er til sýnis væri, og koma
svo aftur.
Það er skemmst frá að segja,
að er ég kom aftur niður, blasti
við listrýnandanum allt önnur
sýning en hann hafði verið að
skoða nokkru áður, eða svo
fannst honum. Fljótfærni hefði
þannig komið sér illa hér og orð-
ið viðkomandi til lítils sóma og
málaranum til angurs. Nánari
kynni við myndverk danska mál-
arans Henri Clausen opinbera
einstaklega fágaðan og gagn-
menntaðan listamann með mikla
tilfinningu fyrir litrænu sam-
spili. Það er fljótséð, að þessi
maður þrautvinnur myndir sínar
og að hann hefur gengið í gegn-
um stranga ögun. Flestar mynd-
anna á sýningunni eru unnar eft-
ir sjálfráðum og ósjálfráðum
lögmálum ákveðinnar burðar-
grindar, er málarinn hefur til-
einkað sér. Myndirnar geta
þannig við fyrstu sýn virkað
nokkuð einhæfar og staðlaðar, en
við nánari kynni koma í ljós
margvísleg mismunandi blæ-
brigði, er gerandinn spilar á af
mikilli leikni og yfirvegun. Beri
maður t.d. hinar mörgu blóma-
samstillingar saman, kemur í
Ijós, að hver og ein mynd er gerð
út frá ólíkri upplifun, þótt sumar
þeirra sýnist.harla líkar. Þessar
myndir eru ákaflega vel málaðar
og sumar skera sig úr fyrir fersk-
leika svo sem „Uppstilling rauð-
gulu og í bláu“ (32) og „Uppstill-
ing í bláu“ (34).
Til þess að fullkomna myndina
er sýnir fjölbreytileikann í verk-
um Henri Clausen er nauðsyn-
legt að fara hér út í nokkra upp-
talningu, því að samanburður er
mikilvægur til dýpri skilnings.
Vil ég þá nefna auk fyrrtöldu
myndanna: „Landslag, franska
Sviss" (1), „Uppstilling með
bóndarósum" (4), „Uppstilling —
blár vasi“ (13), „Fjallalandslag,
Valais" (14), „Kvöld, Ascona"
(24), „Signal de Bougy" (25),
„Uppstilling í rauðu" (28),
„Blómstrandi Kirsuberjatré"
(31), „ísafjörður, sept. ’83“ (36),
„Sólsetur" (41), „Bláu krukkurn-
ar tvær“ (42), „Bláu trén“ (45),
„Haustvöndur" (48) og „Uppstill-
ing í gráu og grænu" (50).
Allar eru þessar myndir í raun
ólíkar innbyrðis þrátt fyrir líkan
og fastmótaðan málunarmáta.
Henri Clausen er fæddur 1909 í
Kaupmannahöfn og hlaut mjög
víðtæka menntun við listahá-
skólann þar í borg. Frá því 1959
hefur hann verið búsettur í
Saint-Livres í Sviss. Svo sem
nöfnin í sýningarskránni gefa til
kynna hefur hann gert mjög víð-
reist og jafnan málað á ferðum
sínum, þótt myndirnar hafi flest-
ar tekið á sig endanlega mynd á
heimaslóðum. Þar er raunar
kominn skýringin á hinum fast-
mótaða stíl listamannsins.
Hér er um virtan málara að
ræða, sem á myndir eftir sig í
söfnum á Norðurlöndum, Mar-
okkó, Frakklandi, Sviss og
Bandaríkjunum. — Þessi ágæta
sýning, sem Norræna húsið býð-
ur nú upp á, hefur verið frekar
illa sótt af höfuðborgarbúum
eins og svo margar ágætar sýn-
ingar frá Norðurlöndum, sem þar
hafa verið settar upp. Slíkt van-
mat á list nágrannalanda okkar
er til lítils sóma, en er þó ósköp
keimlíkt vanmati hinn Norður-
landanna á íslenzkri list — en
það er nú mestmegnis okkur
sjálfum að kenna. Skipulagsleysi,
nánasarsemi og tregðulögmál-
inu. Það er von mín, að menn
taki við sér og skoði þessa sýn-
ingu áður en henni lýkur nk.
sunnudag.
Listamanninum þakka ég fyrir
heimsóknina.
Teikningar
Kristjáns Jóns
Guðnasonar
I anddyri Norræna hússins hef-
ur verið komið fyrir á skilrúmum
allnokkrum rissum Kristjáns Jóns
Guðnasonar. Myndirnar hafa orðið
til á ferðalögum heima og erlendis
og er hér mestmegnis um að ræða
laus riss — líkast minnisrissum
fyrir viðameiri verk. Sumar
myndirnar geta þó minnt á riss
þau, er fylgja oft textum í blöðum
og bókum — auðgandi lýsingar
ritmálsins.
Það verður þó að segjast eins og
er, að mörg rissin eru harla laus í
sér og naumast svo veigamikil að
þau eigi erindi á sýningu. En önn-
ur og einkum þau veigameiri, þar
sem lögð er nokkur áhersla á línu-
grindina í þá veru að gerandinn
lokar teikningunni, svo sem í
myndunum nr. 44 og 45, og öðrum
slíkum, — bera vott um glöggt
auga fyrir aðalatriðunum ásamt
því að hin sérstaka stemmning
myndefnisins kemst til skila.
Það er tilefni til að minnast á
þessa sýningu vegna þess, að það
er alltof lítið um það, að myndlist-
armenn opinberi þennan þátt list-
ar sinnar. Þannig á að hafa komið
í leitirnar mikill fjöldi teikninga
eftir Ásmund heitinn Sveinsson,
eftir að hann dó, en áður var haft
í flimtingum, að einungis ein
teikning væri til eftir hann, og
þótti eðlilega lítið.
Ekki má vanrækja þessa hlið
myndlistar, því að margar teikn-
ingar standa jafnfætis bestu mál-
verkum og gefa um leið miklar
upplýsingar um list gerandans, —
á stundum ómetanlegar uppíýs-
ingar. Teikningar Kristjáns Jóns
Guðnasonar lífga að vísu nokkuð
upp á anddyri Norræna hússins,
en það er eins og margar þeirra
séu veigalítil augnabliksriss og
vildi ég þá frekar biðja um vatns-
litamyndir hans. í þeim birtist
máski hans sterkasta hlið.