Morgunblaðið - 25.11.1983, Qupperneq 34

34
MORGUNBLAÐIÐ, FÖSTUDAGUR 25. NÓVEMBER 1983
Minning:
Hermann Stefáns-
son íþróttakennari
Faeddur 17. janúar 1904.
Dáinn 17. nóvember 1983.
Að kvöldi fimmtudagsins 17.
nóvember dó afi okkar.
Þegar við systkinin vorum yngri
eyddum við jafnan hluta sumar-
leyfis okkar hjá afa og ömmu á
Akureyri. Það var alltaf mikið til-
hlökkunarefni að fara norður. Þar
fengum við að gera ýmislegt sem
við gátum ekki gert heima hjá
okkur. Við fórum út á bát að veiða
og einnig fórum við í Lystigarðinn
með nesti þar sem afi sagði okkur
margt um fugla og blóm en á þeim
kunni hann góð skil. Á góðviðris-
dögum var gjarnan farið fram í
„Rauðahús“ en þar var ætíð nóg
við að vera. Aldrei þreyttist hann
á að sitja með okkur og segja
okkur söguna af Búkollu, eða spila
á píanóið og syngja með okkur. Til
er mynd af okkur þar sem við er-
um öll klædd í gömul föt af afa og
ömmu sem við höfðum fundið
niðri í kjallara en þá var afi að
fara að mála með okkur. Hann
leyfði okkur alltaf að taka þátt í
öllu og alltaf gat hann fundið
eitthvað fyrir okkur að gera í
garðinum þeirra en af því höfðum
við mjög gaman.
Núna síðustu ár hefur heilsu afa
hrakað smám saman og það var
erfitt bæði hjá honum og ömmu
sem hefur verið honum alveg ein-
staklega góð. Við vonum og trúum
að afa líði vel núna þegar hann
hefur fengið hvíldina og óskum
elsku ömmu okkar alls hins besta
um ókomin ár.
Anna Björk og systkin.
Kveðja frá gömlum
granna og nemanda
Nú hefir Hermann Stefánsson
lokið sinni ferð og er farinn í
fjallgönguna miklu, sem við öll
eigum fyrir höndum. Fréttin um
andlát hans kom ekki á óvart, því
að heilsunni hafði hrakað mjög
hin síðari ár. Þegar ég var á Akur-
eyri nokkra daga í ágúst leið og
gat horft úr hótelglugganum niður
Hrafnagilsstrætið, sá ég honum
bregða fyrir sem snöggvast fyrir
framan húsið sitt, en er ég leit inn
stuttu síðar, lá hann fyrir.
Með Hermanni Stefánssyni
hverfur einn þeirra, sem settu svip
á Akureyri, þegar ég var að alast
upp. Hann var merkur leiðtogi
íþróttafólks í bænum og einstakur
leiðbeinandi, kennari við Mennta-
skólann á Akureyri lengst allra að
ég held og félagi nemenda í skíða-
ferðum og margs konar úti- og
skemmtanalífi. Hann var mjög
góður söngmaður, hafði bjarta og
fallega rödd og tók mikinn þátt í
tónlistarlífi bæjarins, var oft ein-
söngvari bæði með kórum og án.
Hermann reisti sér hús næst húsi
foreldra minna í Hrafnagilsstræt-
inu, mig minnir árið eftir að húsið
okkar reis af grunni og bjó þar frá
því ég man eftir honum fyrst og
því vorum við grannar í meir en
tuttugu ár. Það var gott nágrenni
og góðir voru grannarnir í húsinu
númer 6, og þar voru ekki aðeins
Hermann og hans góða og glæsi-
lega kona, Þórhildur Steingríms-
dóttir, sem líka var íþróttakona
mikil og kennari, heldur og for-
eldrar Þórhildar, þau Steingrímur
Þorsteinsson og Tómasína Tóm-
asdóttir (systir Jónasar tónskálds
á ísafirði) og allar systur Þórhild-
ar, en bróðirinn Tómas hafði þá
stofnað sitt eigið heimili. Þetta
var því töluvert sérstætt hús og
minnir á sögur frá löngu liðnum
tíma, þegar stórar fjölskyldur og
margir ættliðir bjuggu saman í
sátt og samlyndi og með glæsi-
brag. Tómasína var einhver ynd-
islegasta manneskja, sem ég
minnist frá þessum tíma, alltaf
blíð og brosandi, mild og góð og
systurnar hver annarri glæsilegri
bæði söngkonur eða leikkonur
nema hvorttveggja væri, en þær
voru Margrét, Ingibjörg, sem er
látin, Brynhildur og Ragnhildur.
Og enn stækkaði fjölskyldan, er
ungu hjónin Hermann og Þórhild-
ur eignuðust drengina sina tvo,
Stefán og Birgi, sem urðu miklir
augasteinar frændfólksins svo og
Tómas Ingi, sonur Margrétar, sem
einnig varð barn þessa húss.
Ég var aðeins 11 ára telpukríli,
nýflutt til bæjarins með foreldr-
um mínum, þegar ég var komin í
leikfimiflokk hjá Hermanni. Það
var dýrmætt að eignast félaga,
telpur á líku reki, og ekki síður
dýrmætt að komast til svo fram-
úrskarandi góðs kennara.
Það var glaður hópur sem hopp-
aði undir stjórn Hermanns í leik-
fimihúsi Menntaskólans og ég
minnist enn, hve hreykin ég var af
búningnum mínum, bláum kjól
með teygju í mitti og samlitar
buxur og svo vorum við með
vaskaskinnsskó á fótum, sem
minntu á ballettskó, sem ég hafði
einhvern tíma séð myndir af í
blaði. Hermann lét okkur sýna á
skemmtunum í bænum, og þetta
varð snar þáttur í uppeldi okkar
allra. Þarna hófust kynni af Her-
manni, sem urðu meiri og nánari
eftir að ég kom í Menntaskólann
og árin liðu. Hann kenndi mér á
skíðum, og marga ferðina fór
hann með unga fólkið á fjöll eða
brekkur nær bænum og stundum í
bænum. Þetta var á kreppuárum,
og Hermann skildi vel, að efni
voru lítil þótt ekki vantaði viljann
til að búa okkur sem best úr garði.
Vel man ég, er hann sagði við þá
sem ekki áttu vindheldar úlpur
eða anóraka eins og við nefndum
slíkar flíkur, að taka bara með sér
dagblöð og smeygja undir peys-
una, ef hann hvessti. Hann var
ekkert að fárast um það þótt út-
búnaður okkar væri ekki upp á
marga fiska og skiðin stundum
margspengd, aðalatriðið væri að
koma með, teyga útiloftið, láta
brekkurnar stæla sig og reyna að
læra svolítið í hverri ferð. Hann
var hinn góði leiðbeinandi og fé-
lagi, alltaf hress og gamansamur,
viðmótið einstaklega elskulegt og
hjálpsemin endalaus.
Hermann kenndi okkur marga
aðra íþrótt, marga leiki og fyrstu
danssporin voru stigin undir
handleiðslu hans í gamla leikfimi-
húsi MA og lét hann þá alla fara
úr skónum, trekkti upp grammó-
fón, sem hann hafði meðferðis og
hóf kennsluna á því að sýna pilt-
unum, hvernig þeir ættu að bjóða
okkur upp. Minningar frá þessum
tíma ylja um hjartarætur til ævi-
loka og þakkirnar á Hermann.
Blakið kenndi hann okkur líka og
gaf þeirri íþrótt nafn, ef ég man
rétt, og handboltann lékum við
undir hans stjórn vor og haust á
gamla Olgeirs-túninu.
Það eru ótal minningar frá upp-
vaxtarárunum á Akureyri tengdar
Hermanni og mætti rita um það
langt mál og einhvern veginn
finnst mér, að saga hans hljóti að
verða skráð. En kannske er hún
best skráð í hjörtum alls þess
fjölda fólks, sem naut tilsagnar
hans og félagsskapar á unglings-
árum. Ég minnist Hermanns á
dansgólfinu á skólaskemmtunum i
Menntaskólanum, þegar hann
„færði upp ballið", eins og sagt
var, með Þórhildi sína í fanginu,
fallega og fislétta, svífandi í sam-
stilltum dansi. Þau voru svo glæsi-
leg á dansgólfi þessi hjón, að mað-
ur gat alveg gleymt sér við að
horfa á. Ég kann ekki að segja frá
öllum þeim margvíslegu trúnað-
arstörfum, sem hlóðust á Her-
mann, en allt sem hann kom nærri
var í þágu heilbrigðis og framfara
og sönggyðjan varð heldur ekki
útundan. Hann skilaði bæ sínum
og landi miklu dagsverki og ég
hefi oft hugleitt, hve mikil gæfa
það var fyrir Akureyri, að hann
skyldi setjast þar að og lán
Menntaskólans að fá slíkan mann
til starfa meðan kraftar entust.
Hermann varð fyrir miklu
heilsufarslegu áfalli árið 1948 þeg-
ar faraldur illkynjaður herjaði á
Akureyri og sennilega varð heilsa
hans aldrei söm eftir það. En við
hlið hans stóð kona, sterk og mild
í senn, og öll erfiðu árin bar hún
með manni sínum af miklum
kærleika og þreki. Ég veit, að
söknuður er mikill eftir slíkan
mann, en ég veit líka, að minn-
ingarnar góðu og fallegu ylja og að
það er mikið rúm fyrir þakklæti í
hjarta Þórhildar.
Nokkrum dögum áður en Her-
mann Stefánsson kvaddi þetta líf
var Akureyri í snjóbúningi sínum,
fannhvít frá efstu fjallatindum
allt til sjávar. Þá spurði Hermann,
hvort skíðaskórnir sínir væru ekki
í lagi. Hann átti stundir, er hugur-
inn leitaði enn til fjalla, en sjálfur
var hann afburðagóður skíðamað-
ur og við þekktum hann alltaf á
fallega stílnum, þótt úr órafjar-
lægð væri. Nú þarf ekki iengur að
huga að skíðaskóm og það þarf
heldur ekki að taka fram nótur af
lagi Schraders „Enn syngur vor-
nóttin vögguljóð sín“, sem hann
hafði miklar mætur á og söng oft.
Skömmu áður en ég fluttist frá
Akureyri heyrði ég hann síðast
syngja þetta lag á samkomu svo
vel að aldrei gleymist. Þá var lítill
hópur Zonta-kvenna að safna fé til
að gera við Nonna-húsið, sem fé-
lagið hafði nýlega eignast. Söngur
Hermanns á þessari samkomu er
það eina sem ég man, allt annað er
gleymt.
Hermann Stefánsson er kvadd-
ur með þökk frá gömlu grönnun-
um í Hrafnagilsstræti 8, sem
minnast hans með hlýhug og
senda ástvinunum öllum einlægar
samúðarkveðj ur.
Anna Snorradóttir
Kveðja frá íþróttasam-
bandinu og ólympíunefnd
í dag verður til moldar borinn
Hermann Stefánsson, heiðursfé-
lagi íþróttasambands íslands, en
hann lést 17. þessa mánaðar.
Með honum hverfur svipmikill
íþróttafrömuður, sem var í far-
arbroddi að endurvekja íþróttalíf-
ið á fyrri hluta aldarinnar.
Hermann Stefánsson fæddist
17. janúar 1904 í Grenivík. Ungur
að árum fékk hann mikinn áhuga
á íþróttum og að loknu námi við
Gagnfræðaskólann á Akureyri
hélt hann utan og settist í hinn
þekkta íþróttaskóla Niels Bucks í
Ollerup á Sjálandi. Þaðan lauk
hann prófi í íþróttafræðum. Marg-
ir kunnir íþróttaleiðtogar bæði
hér og á öðrum Norðurlöndum
hafa stundað nám í Ollerup, enda
var skólastjórinn þar mikill leið-
togi og forystumaður á sviði
íþrótta. Honum nægði ekki að að-
eins væru kennd íþróttafræði,
heldur lagði hann jafna áherslu á
það að nemendur skólans yrðu
jöfnum höndum kennarar og leið-
togar sinna námsmanna.
Þegar Hermann kom heim gerð-
ist hann íþróttakennari við
Menntaskólann á Akureyri og
starfaði þar í hálfan fimmta ára-
tug. Þar varð hann strax sannur
kennari og og leiðtogi nemend-
anna. Þar stóð hann fyrir því að
stofna íþróttafélag skólans. Skóla-
félög féllu þá ekki að skipulagi
íþrottasambandsins og áttu því
ekki að geta keppt á almennum
íþróttamótum, en Hermann vann
ötullega að því að fá fulla viður-
kenningu félagsins innan vébanda
ÍSÍ og fékk hana eftir nokkurn
tíma. Undir hans leiðsögn varð fé-
lagið öflugt íþróttafélag og setti
mikinn svip á íþróttalífið á Akur-
eyri um áratuga skeið.
Hermann var mikill íþrótta-
maður, einkum var það skíða-
íþróttin sem átti hug hans allan.
Fór hann meðal annars á skíða-
skóla í Noregi, til þess að geta
kennt þessa grein af fyllsta ör-
yggi. Lengst af hafa menntaskóla-
nemendur átt sinn eigin skíða-
skála. Þar var kennarinn sjálf-
sagður leiðtogi, bæði við uppbygg-
ingu skálans, svo og í skíðaferðun-
um.
Úr þeim hópi hafa komið marg-
ir af okkar bestu skíðamönnum.
Hermann lét sér ekki nægja að
fylgja nemendum sinum eftir og
leiðbeina þeim og styrkja þá, held-
ur lagði hann um áratugi gjörva
hönd að verki við alla uppbygg-
ingu íþróttamannvirkja á Akur-
eyri. Sú merka uppbygging, sem
þar hefur átt sér stað, er snar
þáttur í ævistarfi hans.
Ekki lét Hermann sér nægja að
starfa að íþróttamálum heima
fyrir. Hann vísaði veginn um land
allt. Hann átti sæti í Sambands-
stjórn ÍSÍ um áraraðir og sat þá
öll íþróttaþing og ráðstefnur sam-
bandsins. Lét hann þar oft að sér
kveða með ágætum málflutningi,
rökfestu og þekkingu á því máli,
sem um var fjallað hverju sinni.
Hermann var mikill málvönd-
unarmaður og kom það sér oft vel
fyrir íþróttasamtökin. öll lög og
reglur íþrótta þarf að þýða úr er-
lendum málum, er þá mikils virði
að vel takist. En því miður verða
stundum meinbugir þar á. Her-
mann var ávallt reiðubúinn að
benda á það sem betur mætti fara,
og eru mörg ágæt nýyrði komin
frá honum í íþróttalögum okkar.
Hann þýddi fyrstu blakreglur á ís-
lensku og vann síðan mikið starf
að uppbyggingu þeirrar ágætu
íþróttar.
Þá átti hermann mikinn þátt í
því að hinn myndarlegi skíðaskáli
í Hlíðarfjalli var byggður. Var
hann óþreytandi í að safna að sér
ungum mönnum til að vinna þar
uppi í fjalli við byggingu skálans.
Átti ég þess kost að kynnast því
mikla og erfiða starfi sem unnið
var í þágu skíðaíþróttarinnar.
Skíðaskálinn er óbrotgjarn minn-
isvarði um framtak Akureyringa í
skíðamálum, þar sem Hermann
var í fararbroddi, því enn er þarna
um að ræða einn veglegasta skíða-
skála landsins.
Nokkru eftir að skálinn var
vígður ákvað ÍSÍ árið 1964 að
halda sambandsstjórnarfund í
skíðaskálanum m.a. Hermanni til
heiðurs. Á þeim fundi samþykkti
sambandsstjórnin að heiðra hann
með því að kjósa hann heiðursfé-
laga ÍSÍ fyrir frábær störf í fjóra
áratugi í þágu íþróttanna í land-
inu.
Þrátt fyrir löng og mikil störf
lét Hermann ekki hér við sitja,
heldur tók hann að sér enn viða-
meira verkefni og var kosinn
formaður íþróttabandalags Akur-
eyrar, sem hann stjórnaði í nokk-
ur ár af árvekni og myndarskap
eins og honum var lagið.
Eins og áður er minnst á, átti
skíðaíþróttin hug hans allan. Þar
var hann sívinnandi og sat lengi í
Skíðaráði Akureyrar, var með f að
stofna Skíðasamband íslands og
virkur í allri starfsemi sambands-
ins frá byrjun. Fór svo að m.a.
fyrir störf Hermanns var stjórn
Skíðasambandsins flutt til Akur-
eyrar um tíma og var hann þá
formaður árin 1956—1960. Á þess-
um tíma var miðstöð skíðaíþrótt-
arinnar á Akureyri.
Um langan tíma vann Hermann
mikið starf fyrir ólympíunefnd-
ina, er hófst árið 1947, er afráðið
var að taka þátt í fyrsta sinn í
Vetrarólympíuleikunum, sem
fram fóru í St. Moritz árið 1948.
Þá var Hermann ráðinn þjálfari
ólympíuliðsins og fór með kepp-
endum á leikana. Síðan hélt hann
áfram að starfa með nefndinni
næstu 12 árin að undirbúningi
fyrir þátttöku okkar í leikunum,
sem þá varð fastur viðburður í
íþróttasögu okkar.
Árið 1960 fóru leikarnir fram í
Squaw Valley í Bandaríkjunum.
Var Hermann þá valinn í hið mik-
ilvæga starf aðalfararstjóra
okkar. Leysti hann það starf sem
önnur fyrir íþróttahreyfinguna
með mikilli prýði.
Hermann Stefánsson var
kvæntur Þórhildi Steingrímsdótt-
ur, íþróttakennara. Voru þau
hjónin samhent um að byggja upp
fajlegt heimili, sannkallað íþrótta-
heimili. Á einni íþróttaferð minni
fyrir rúmum 40 árum hafði ég þá
ánægju að búa á heimili þeirra
meðan staðið var við í höfuðstað
Norðurlands, þá fann maður þann
yl og hlýju sem ávallt lagði frá
þeim hjónum, þar sem gestrisni
sat í fyrirrúmi og hver íþrótta-
maður var aufúsugestur. Síðar
átti ég margar ánægjustundir á
heimili þeirra þar sem Hermann
skýrði út framtíðardrauma um
íþróttalífið á Akureyri og í land-
inu.
Svipmikill íþróttaleiðtogi er
horfinn, en saga hans mun geym-
ast í íþróttasögu landsins.
íþróttaforystan þakkar Her-
manni Stefánssyni mikilvæg störf
í þágu þjóðarinnar og sendir frú
Þórhildi og fjölskyldu hugheilar
samúðarkveðj ur.
Gísli Halldórsson
Fyrir rúmri viku lést Hermann
Stefánsson fyrrverandi mennta-
skólakennari á Akureyri og verður
hann borinn til moldar í dag.
Hann hafði um langt skeið kennt
vanheilsu, en reisn sinni hélt
hann, meðfæddum og áunnum
glæsibrag, og trygglyndi sínu
hviklausu.
Hermann Stefánsson fæddist að
Miðgörðum í Grenivík í Suður-
Þingeyjarsýslu 17. janúar 1904.
Móðir hans var Friðrika Krist-
jánsdóttir frá Végeirsstöðum í
Fnjóskadal, en faðir Stefán Stef-
ánsson frá Tindriðastöðum í
Hvalvatnsfirði. í þeim ættum er
margt manndómsmanna, harð-
duglegra sjósóknara og kapps-
fullra áræðismanna.
Hermann ólst upp í foreldra-
húsum við þá vinnu sem þá var tíð
unglingum. Síðan lá leið hans í
Gagnfræðaskólann á Akureyri, og
þaðan lauk hann prófi 1922. Vakti
hann skjótt í skólanum mikla at-
hygli fyrir skarpar námsgáfur og
myndarlega framkomu. Var hon-
um þá þegar sýndur margvíslegur
trúnaður skólafélaga og kennara.
Síðar fór hann utan til náms,
lengst í Danmörku, og lauk prófi
frá Statens Gymnastik-Institut í
Kaupmannahöfn 1929. Hann gerð-
ist þá þegar kennari við Gagn-
fræðaskólann á Akureyri, sem þá
var í þann veginn að verða
menntaskóli að lögum, og þjónaði
síðan þeirri stofnun lengur en
nokkur annar, kennari i 45 ár og
prófdómari og aðstoðarmaður við
próf eftir það. Tryggð hans við
skólann var fölskvalaus og þangað
kom hann í heimsókn fáum dögum
fyrir andlát sitt.
Hermann Stefánsson var maður
mikill að vallarsýn og í öllu glæsi-
menni. Hann var manna kurteis-
astur og kunni sig í hvívetna. í
löngu og farsælu kennslustarfi
þjálfaði hann menn ekki aðeins í
íþróttum, og bera þó lög og reglu-
gerðir um íþróttakennslu í fram-
haldsskólum skýr merki stefnu
hans, heldur reyndi hann að
manna nemendur sina á allan
hátt. Hann rétti þá úr kútnum,
sem lotlegir voru, og gerði þá að
snyrtimennum, sem óprýddu sig
með öðru háttalagi. Hann hélt í
heiðri hið forna orð, að heilbrigð
sál skyldi í hraustum líkama. Var
hann sannur menningarmaður í
öllum greinum og hverjum skóla
dýrmætt að hafa slíka menn í
langri þjónustu. Stjórnendur
Menntaskólans á Akureyri hafa
líka kunnað að meta það og þakka.
Hermann Stefánsson var alinn
upp við sjóferðir og veiðiskap, og
var honum allt þvílíkt vel hent.
Varðveitti hann vel með sér sæ-
garpseðli forfeðra sinna. En aðrar
og fágaðri íþróttir freistuðu hans
meira en frumstæður veiðiskapur
og er síst ofmælt að hann væri
einn af alfremstu íþróttaleiðtog-
um íslands á þessari öld. Hann má