Morgunblaðið - 07.01.1984, Side 18

18
MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 7. JANÚAR 1984
Þingkosningarnar ráða úrslitum
um framhald stjórnarstefiiunnar
Danmörk
Stjórnarflokkarnir byggja
kosningabaráttuna á
árangrinum í efnahagsmálum
Kaupmannahbfn, 6. janúar, frá fréttaritara Morgunblaðsins, Ib Björnbak.
Úr kosningabaráttunni. Hér tekur Uffe Ellemann-Jensen, utanríkisráðherra
Danmerkur, til hendi í því skyni að sanna, að hann geti gegnt hlutverki
bóndans, ef með þarf. Astæðan var sú, að hann hafði staðhæft, að enginn
munur væri á mönnum úr Venstre í Kaupmannahöfn og mönnum úr Venstre
á Jótlandi, en Ventftre er einmitt flokkur hans.
ÞEGAR Danir ganga að kjörborðinu
næsta þriðjudag, geta þeir valið milli
1139 frambjóðenda úr 13 stjórnmála-
flokkum. Kosnir verða 175 þingmenn,
en til viðbótar koma 2 þingmenn frá
Færeyjum og 2 frá Grænlandi. Á kjör-
skrá í Danmörku eru 3.830.000, en
það er aðeins lítill hluti þeirra, senni-
lega ekki 10.000 manns, sem tekið
hafa virkan þátt í því að ákveða,
hverjir verða í framboði.
Á fráfarandi Þjóðþingi áttu 9
flokkar fulltrúa, auk þess sem þar
voru nokkrir þingmenn utan flokka,
er sagt höfðu skilið við Framfara-
flokk Mogens Gilstrups vegna inn-
anflokksdeilna þar um, hvort flokk-
urinn ætti að taka upp samstarf við
ríkisstjórnina eða ekki.
Flokkar þeir, sem bjóða fram í
kosningunum nú, eru:
Jafnaðarmenn (59). Radikale
venstre, sem er borgaralegur flokk-
ur (9). íhaldsflokkurinn (26).
Sósíalíski þjóðarflokkurinn (21).
Miðdemókratar (15). Kristilegi
þjóðarflokkurinn (4). Venstre (20).
Vinstri sósíalistar (5). Framfara-
flokkurinn (16).
Þá bjóða ennfremur fjórir flokk-
ar fram til viðbótar, sem ekki áttu
mann á þingi, en það eru:
Réttarsambandið, Sósíalíski
verkamannaflokkurinn, Kommún-
istaflokkurinn og Marx-leniníski
flokkurinn.
Aðild að ríkisstjórn Poul Schlút-
ers forsætisráðherra eiga auk
íhaldsflokksins eftirfarandi flokk-
ar: Venstre (Frjálslyndi flokkurinn
í Danmörku), flokkur miðdemó-
krata og Kristilegi þjóðarflokkur-
inn. Stjórnarflokkarnir fjórir eru í
minni hluta á þingi og hafa í efna-
hagslegri viðreisnarstefnu sinni
stuðzt við Radikale venstre og
Framfaraflokkinn.
Söguleg stjórnarslit
Ríkisstjórn Schlúters með Henn-
ing Christophersen, sem aðstoðar-
forsætisráðherra, komst til valda
10. september 1982, eftir að Anker
Jörgensen hafði orðið að fara frá,
sökum þess að stjórn jafnaðar-
manna, sem hann var í forsæti
fyrir, var komin í minni hluta á
þingi. Almennar þingkosningar
fóru síðast fram í Danmörku 8. des-
ember 1981. Þá töpuðu jafnaðar-
menn 9 þingsætum. Hins vegar tvö-
faldaði Sósíalíski þjóðarflokkurinn
næstum þingfylgi sitt og fékk 21
þingmann í stað 11 áður.
Anker Jörgensen, forsætisráð-
herra, var lítt hrifinn af því að
mynda stjórn að nýju eftir þennan
kosningaósigur og hét því þegar
kosninganóttina, að tækist stjórn
hans ekki að halda velli nema stutt-
an tíma, þá skyldu Danir ekki þurfa
að leggja strax út í kosningar. Það
loforð stóð hann við og þegar stjórn
hans féll, var leiðtoga íhaldsflokks-
ins falið að mynda stjórn, sem var
einstæður atburður í dönskum
stjórnmálum. Það var í rauninni
brot á sögulegri hefð, því að allt frá
síðustu aldamótum hefur Ihalds-
flokkurinn ekki náð að veita
danskri ríkisstjórn forystu. Flokk-
urinn var myndaður í stað Hægri
flokksins gamla, sem var andvígur
því að innleiða þingræði í Dan-
mörku og fékk árið 1915 nafnið
fhaldssami þjóðarflokkurinn. En
þrátt fyrir það að hinu þjóðlega
væri bætt við íhaldssemina, Iiðu 67
ár áður en íhaldsmaður varð for-
sætisráðherra aftur.
í kosningabaráttunni 1981 stilltu
borgaraflokkarnir Henning Christ-
ophersen upp sem forsætisráð-
herraefni sínu. Þá fékk Venstre 20
þingsæti og tapaði 2, en íhalds-
flokkurinn vann 4 þingsæti og fékk
26. Það sem af er þessari öld hefur
Venstre verið forystuflokkur borg-
araflokkanna í Danmörku og það
var því allt annað en fagnaðarefni
fyrir flokkinn að láta af því hlut-
verki. í staðinn fékk Venstre 8
ráðherraembætti og þar á meðal
þau mikilvægustu næst á eftir for-
sætisráðherraembættinu, það er að
segja embætti utanríkisráðherra,
fjármálaráðherra og efnahags-
málaráðherra.
Efnahagslegt jafnvægi
Anker Jörgensen varð að gefast
upp sökum þeirrar þreytu, sem
komin var í jafnaðarmannaflokk-
inn sem stjórnarflokk. Það var fjár-
málaráðherra jafnaðarmanna,
Knud Heinesen, sem fyrstur varp-
aði fram orðatiltækinu um, að
Danmörk stæði efnahagslega á
barmi hyldýpisins. Þetta var stað-
hæfing, sem ekki hvað sízt Venstre
sem stjórnarflokkur nú hefur hag-
nýtt sér í kosningabaráttunni og
bætt því við, að það væri „hyldýp-
ismunur" á því, sem fyrri ríkis-
stjórn hefði gert og því, sem núver-
andi ríkisstjórn hefur náð að fram-
kvæma.
Stjórn jafnaðarmanna var úr sér
gengin sökum innbyrðis deilna milli
vinstri og hægri arms flokksins og
deilna um afstöðuna gagnvart
verkalýðshreyfingunni. Stjórn
borgaraflokkanna getur aftur á
móti eftir 15—16 mánaða stjórnar-
tíð gengið til kosninga með mjög
sannfærandi rökum varðandi sína
eigin getu. Vextir hafa lækkað með
áhrifaríkum hætti úr 22% niður
fyrir 14%. Danska krónan er stöðug
og verðbólgan er rétt yfir 5 %. I
mörg ár fyrir stjórnarskiptin hafði
verðbólgan í Danmörku verið um
10% á ári.
Þróunin á alþjóðavettvangi hefur
verið stjórninni í hag, en samt leik-
ur enginn vafi á því, að sú einarða
stefna í efnahagsmálum, sem
stjórnin hefur framfylgt, á sinn
þátt í þeim árangri, sem náðst hef-
ur. Það sem úrslitum réð við að
koma á stöðugleika á efnahagssvið-
inu, var að stjórninni tókst í fyrra-
vor að fá verkalýðshreyfinguna til
þess að fallast á, að í tvö ár megi
aðeins veita rúmlega 4% launa-
hækkun á ári.
Með þessu viðurkenndi verka-
lýðshreyfingin, að nauðsynlegt væri
að halda framleiðslukostnaði niðri
til þess að ýta undir fjárfestingu og
þar með útflutning í því skyni að
skapa þannig atvinnu handa fleir-
um. Hallinn á fjárlögum Danmerk-
ur er enn allt of mikill, en hann
verður um 60 milljarðar d. kr. á
árinu 1984. Hann er þó nokkru
minni en áður. Á þennan hátt er
samt endir bundinn á þá hörmung-
arþróun, sem fékk fjármálaráð-
herra jafnaðarmanna til þess að
segja, að Danmörk nálgaðist brún
hyldýpisins.
Sterk liðsheild
Það hefur verið einkenni fjögurra
flokka stjórnarinnar, að hún hefur
verið mjög sterk liðsheild, svo að
notuð séu orð Poul Schlúters sjálfs.
Þegar hún tók við stjórnartaumun-
um var vígorð hennar viðreisn
dansks efnahagslífs og það er tak-
mark hennar, að landið nái á 3—4
árum svo langt, að ekki verði Iengur
halli á fjárlögum þess og geti síðan
tekið til við að greiða niður skuldir
sínar. Þessi hugsun kann að líta út
sem skýjaborgir í framkvæmdinni,
en forsætisráðherrann ítrekaði
þetta markmið stjórnar sinnar í
sjónvarpsútsendingu á fimmtu-
dagskvöld.
Vöntun á atvinnutækifærum er
stærsta vandamál stjórnarinnar.
Allt eftir því, hver reiknar út og
hvernig, þá er fjöldi þeirra Dana,
sem þiggur atvinnuleysisstyrk
274.000 eða 281.000. Þar við bætast
enn margir, sem njóta aðstoðar frá
félagsmálastofnunum. Það er al-
varlegt vandamál, að það eru um
75.000 manns úr hópi ungs fólks
undir 25 ára aldri, sem njóta að-
stoðar frá félagsmálastofnunum.
Orsök þessa er ekki sú, að at-
vinnutækifærum eða stöðum hafi
fækkað í Danmörku heldur hitt, að
ásóknin að vinnumarkaðinum er
það mikil, að hvorki opinberi geir-
inn né einkareksturinn geta tekið
við öllum. Þar við bætist vaxandi
sjálfvirkni í atvinnulífinu vegna
nútímatækni, sem ekki er til þess
fallin að skapa fleiri atvinnutæki-
færi.
Stjórnin hefur að því er virðist
bjargfasta trú á því, að betri efna-
hagsaðstæður til handa atvinnulíf-
inu leiði smám saman til þess, að
Öryggisráð SÞ:
Her S-Afríku
verði á brott
frá Angóla
Sameinuðu þjóóunum, 6. janúar. AP.
ÖRYGGISRÁÐ Sameinuðu þjóð-
anna samþykkti í kvöld með 13 at-
kvæðum gegn engu að skora á
stjórn Suður-Afríku að kalla her-
menn sína þegar í stað heim frá
Angóla. Tvær þjóðir, Bretland og
Bandaríkin, sátu hjá við atkvæða-
greiðsluna. Þá fór öryggisráðið
þess jafnframt á leit, að öll ríki
heims réttu Angóla hjalparhönd við
að hrekja innrásarherinn á brott.
Lengi vel stefndi í að Bandarík-
in og Bretland beittu neitunar-
valdi. Með því að fella ákvæði úr
lokamálsgrein tillögunnar tókst
að sneiða hjá því. Akvæðið fól í
sér víðtækar efnahagsþvinganir
gegn S-Afriku, yrðu þarlend
stjórnvöld ekki tafarlaust við
áskorun öryggisráðsins.
Tók barn sem gísl
Myndin hér að ofan er frá Lima í Perú, þar sem bankaræningi hafði á brott með
sér þrjá gísla, þar af 20 mánaða gamalt barn, um leið og hann flýði með ránsfeng
sinn. Lögreglu tókst síðar á ná öllum gíslunum þremur úr klóm ræningjans.
Jaruzelski og
Glemp
Varsjá 6. janúar. AP.
Aðaldagblaðið í Varsjá, Zycie
Warszawy, lét í dag í Ijós mikla
ánægju með fund Jozefs Glemp erki-
biskups rómversk-kaþólsku kirkj-
unnar í Póllandi og Jaruzelski hers-
höfðingja, leiðtoga kommúnista-
flokksins. Kvað blaðið fundinn vera
siðferðilega og stjórnmálalega mik-
ilvægan í því augnamiði að koma
á fundi
skipulagi á samband ríkis og kirkju í
landinu.
Blaðið, sem ekki er gefið út af
kommúnistaflokknum, greindi frá
því að Glemp erkibiskup hefði fall-
ist á að fordæma stigmögnun víg-
búnaðar í skiptum fyrir loforð
Jaruzelski um að auka tengsl
pólsku kirkjunnar við Vatíkanið.
Fíkniefnamorðið í
Osló talið upplýst
Osló, 6. janúar, frá Jan-Krik Ijiurr, fréttaritara Mbl.
FÍKNIEFNAMORÐIÐ í Osló á
þriðjudag er talið upplýst. Lögreglan >n
hefur haft hendur í hári allra þeirra m
fjögurra sem lýst var eftir. Sá sem
talinn er vera morðinginn gaf sig H:
fram við lögregluna í fylgd með lög- fí)
fræðingi. Os
Hinn myrti var skotinn í munn-
inn með skammbyssu á götu í
miðborg Oslóar um miðjan dag.
Hann átti að baki langan feril í
fíkniefna- og glæpahringum í
Osló.