Morgunblaðið - 15.06.1984, Qupperneq 10

MORGUNBLAÐIÐ, FÖSTUDAGUR 15. JÚNÍ 1984
10
Sjötugur:
Hermann Guðmundsson
Hermann Guðmundsson er sjö-
tugur í dag. Hann ber það ekki með
sér, en tímatalinu verðum við að
trúa.
Hann hóf afskipti af félagsmál-
um kornungur og hefur víða komið
við. Formaður Hauka var hann
1933—1938. Varaforseti ÍSÍ 1951 og
framkvæmdastjóri þess síðan.
Ótalmörgum trúnaðarstörfum öðr-
um hefur hann gegnt fyrir íþrótta-
hreyfinguna, en undirrituðum eru
kunnari störf hans að stjórnmálum
og fyrir verkalýðshreyfinguna.
Hermann var erindreki Sjálf-
stæðisflokksins 1939—1942. Kosinn
á fyrsta þing ASÍ 1942 eftir að lög-
um þess hafði verið breytt og það
orðið að samtökum íslenskra laun-
þega, óháð stjórnmálaskoðunum
þeirra. Raunar hafði hann barist
mjög skelegglega fyrir þessari
breytingu.
Formaður Hlífar varð hann 1940
og var það í 35 ár. Án efa er Her-
mann þekktastur fyrir störf sín i
Hlíf, enda gustaði oft um manninn.
Hann var kosinn bæjarfulltrúi
fyrir Sjálfstæðisflokkinn í Hafnar-
firði 1942. Ekki var hann lengi þar,
því að vegna ágreinings um hin
frægu gerðardómslög, sagði Her-
mann sig bæði úr Sjálfstæðis-
flokknum og bæjarstjórninni.
Árið 1946 varð Hermann lands-
kjörinn á þing fyrir Sameiningar-
flokk alþýðu Sósíalistaflokkinn.
Ekki voru flokksböndin þar heldur
nægilega sterk til að halda Her-
manni Guðmundssyni og sagði
hann sig úr flokknum 1949. Tals-
verðu mun hafa ráðið um úrsögn
hans úr Sósíalistaflokknum ágrein-
ingur sem varð um kjörbréf á ASl-
þingi 1948, en Hermann skar þar úr
og líkaði þáverandi samflokks-
mönnum hans misvel. Hermann
hefur ekki verið í stjórnmálaflokki
síðan. Hann sat í miðstjórn ASl um
það bil tvo áratugi og var forseti
þess 1944 til 1948. Þar vann hann af
sanngirni og myndugleik, eins og
annarsstaðar, sem fram hefur kom-
ið hér að framan. Hann var í stjórn
A tvi nnu ley sistryggi ngasj óðs
1955-1983.
Þegar Sparisjóður alþýðu var
stofnaður 1966 var Hermann kosinn
formaður stjórnar hans og þegar
Alþýðubankinn var svo stofnaður á
grunni Sparisjóðsins 1970 varð
hann formaður bankaráðsins til
1976.
Hér að framan hefur nokkuð ver-
ið nefnt af þeim trúnaðarstörfum,
sem Hermanni hafa verið falin.
Fjölmörg eru þó ótalin.
Það gefur augaleið, að sá sem
trúað hefur verið fyrir svo mörgu af
samferðamönnum, hlýtur að búa
yfir miklum kostum, sem erfitt er
að tíunda alla.
Ef til vill mætti segja, að hann
hafi borið gæfu til þess að sjá við-
fangsefni sín í litum, enda þótt
fáum farist betur að stýra svart-
blekspenna um hvítan flöt. Allt
orkar tvímælis þá gert er. Skoðanir
hans hafa leitt hann frá Sjálf-
stæðisflokki til sósíalista og þaðan
út úr flokkastjórnmálunum. En
ástæðulaust er að ræða um þessa
eða aðra viðkomustaði. Þeir verða
jafnan breytilegir. Það sem staðist
hefur er drengileg réttlætishugsjón
Hermanns sem notfært hefur sér
öfl eins og stjórnmálaflokkana,
enda eru þeir til þess að þjóna, en
ekki að vera þjónað.
Fordæmi hans í verkalýðshreyf-
ingunni hefur í vaxandi mæli orðið
að fyrirmynd. Og líklega hafa laun-
þegasamtökin aldrei verið lausari
við tök stjórnmálaflokkanna en nú
á seinni árum.
Á þeim tíma sem Hermann steig
sín fyrstu skref á vettvangi félags-
málanna, þurfti miklu meiri kjark
en nú þarf, til þess að brjóta af sér
flokksokið. En honum hefur aldrei
látið vel að afgreiða pantanir. Hans
eigin skoðanir hafa ráðið hiklausri
ferð og þá hlutu einhver bönd að
bresta.
Hermann hefur verið í forystu-
sveit íslenskrar verkalýðshreyf-
ingar í meira en 40 ár. Á þeirri ferð
hefur hann markað spor, sem ekki
verða afmáð. Spor sem laða, en
hræða ekki. Vonandi tekst sem
flestum að rekja slóð hans og verða
með þvi þjóð sinni til gagns.
Bestu heillaóskir sendi ég Her-
manni Guðmundssyni og fjölskyldu
hans, og þakka um leið samstarfið á
liðnum árum.
Björn I>órhalIsson, varaforseti ASf.
Hinn vinsæli og dugmikli fram-
kvæmdastjóri Iþróttasambands
Islands, Hermann Guðmundsson,
er 70 ára í dag, og afskipti hans af
íþróttamálum þjóðarinnar hafa
nú varað um áratuga skeið.
Hermann Guðmundsson hóf
ungur að árum að iðka íþróttir.
Hann og nokkrir ungir piltar
stofnuðu Knattspyrnufélagið
Hörð í Hafnarfirði. Samastaður
félagsins um nokkurt skeið var
undir nótabáti á hvolfi, og þar var
einmitt stofnfundurinn haldinn.
Síðar fékk félagið inni á heimili
foreldra Hermanns.
Þetta var þróttmikið félag á
meðan það lifði og skapaði gleði og
félagsskap hinna ungu pilta, sem
unnu ötullega að íþróttalegri upp-
byggingu fyrir utan málfundi og
fleira þess háttar.
Þegar Knattspyrnufélagið
Hörður hafði runnið sitt skeið,
gekk Hermann í Knattspyrnufé-
lagið Hauka, sem þá hafði nýlega
verið stofnað. Lék hann þar
knattspyrnu um nokkurt skeið, en
fljótlega þróuðust málin þannig,
að hann fór að hafa afskipti af
félagslegum málefnum og var kos-
inn formaður Knattspyrnufélags-
ins Hauka. Gegndi hann því starfi
í fimm ár, þar sem hann vann
mikið og gott starf. Síðan hefur
hann verið ötull og mikill að-
dáandi félagsins, sem er í dag eitt
af dugmestu félögum þessa lands.
Síðar var Hermann kjörinn í
íþróttaráð Hafnarfjarðar og átti
einnig sæti í stjórn Iþróttabanda-
lags Hafnarfjarðar.
Hermann Guðmundsson er
fæddur vesturbæingur í Reykja-
vík, en fluttist í vesturbæinn í
Hafnarfirði með foreldrum sínum
tólf ára gamall og hefur átt þar
heima síðan. Er Hermann með
þekktustu borgurum Hafnarfjarð-
ar og landsins alls, ekki bara
vegna þess, að þar er góður dreng-
ur á ferð, heldur einnig vegna af-
skipta hans af málefnum Hafnar-
fjarðar og verkalýðshreyfingunni
þar í bæ.
Hafnfirðingar hafa verið þekkt-
ir fyrir gífurlega hörku í pólitík-
inni og Hermann fór ekki varhluta
af henni. Hann var á árunum fyrir
1940 skipaður trúnaðarmaður
verkalýðsfélagsins í þeirri vinnu
sem hann fékk fyrst í Hafnarfirði,
en í nágrenni við heimili hans
voru mikil stakkstæði og þar fékk
hann vinnu við að breiða fisk og
taka saman. Allir sem vettlingi
gátu valdið tóku þátt í þessari
vinnu, enda oft mikið líf í hlutun-
um þar. Upp frá þessu þróuðust
málin þannig, að Hermann tók
meir og meir þátt í verkalýðsbar-
áttunni og málefnum hennar.
Hermann Guðmundsson var
kosinn formaður Verkalýðsfélags-
ins Hlífar í Hafnarfirði og gegndi
því starfi í hartnær fjóra áratugi,
þar sem hann mátti standa í hörð-
um vinnudeilum og oft neyðast til
að beita vopni verkalýðshreyf-
ingarinnar — verkfallinu.
En Hermann var farsæll I starfi
sínu þar og vinsæll meðal verka-
manna og atvinnurekenda, þó
hann væri oft harður í horn að
taka, enda var maðurinn þraut-
þjálfaður í samningagerðum.
Árið 1942 sat Hermann sitt
fyrsta ASf-þing, sem var fyrsta
þingið, sem efnt var til, eftir að
Alþýðubandalagið sagði skilið við
Alþýðuflokkinn, en á því þingi var
hann kjörinn í miðstjórn sam-
bandsins.
Hermann var kjörinn forseti
ASÍ 1944 og því starfi gegndi hann
til ársins 1948.
I janúar 1942 fóru fram bæjar-
og sveitarstjórnarkosningar, og þá
var Hermann Guðmundsson í
kjöri í Hafnarfirði fyrir Sjálf-
stæðisflokkinn, sem hann hafði þá
starfað mikið fyrir, um tíma, bæði
sem erindreki flokksins, þar sem
hann ferðaðist um landið og stofn-
aði félög, svo og sem formaður
Stefnis, FUS í Hafnarfirði.
Vera Hermanns í bæjarstjórn
varð ekki löng. Til mikilla átaka
kom milli verkalýðshreyfingar-
innar og þáverandi ríkisstjórnar,
sem lauk með því að sett voru
svokölluð gerðardómslög, en þau
urðu til þess að Hermann sagði sig
úr bæjarstjórninni og einnig úr
Sjálfstæðisflokknum.
Árið 1946 var Hermann kjörinn
á þing fyrir Sameiningarflokk al-
þýðu Sósíalistaflokkinn og sat eitt
kjörtímabil, sagði síðan skilið við
Sósíalistaflokkinn, og gaf ekki
kost á sér til framboðs.
Hermann Guðmundsson hefur
verið trúr sínum heimabæ —
Hafnarfirði, enda bærinn í hans
augum fallegastur og beztur.-
Aldrei hefi ég heyrt hann hall-
mæla nokkrum manni, hann virð-
ist vera sáttur við sitt mikla og
óeigingjarna starf fyrir verka-
lýðshreyfinguna, hafnfirzkt at-
hafnalíf og íþróttir í landinu.
Á degi hverjum í áraraðir fór
hann niður á höfn og aðra vinnu-
staði til að heilsa upp á hafnfirzkt
verkafólk, ræða við það um at-
vinnumál og kynnast mannlífinu
þar. Hann var reiðubúinn að leysa
fólksins vanda eftir því sem við
varð komið.
Það voru ekki alltaf sældardag-
ar í lífi Hermanns Guðmundsson-
ar. Hafnarfjörður fór ekki var-
hluta af því kreppuástandi, sem
ríkti hérlendis á fjórða áratugn-
um. Atvinnuleysið magnaðist og
af hálfu bæjarins var efnt til at-
vinnubótavinnu og lagður hinn
svokallaði Krísuvíkurvegur. Þar
fengu menn vinnu hálfan mánuð í
senn. Það var í þessari vinnu sem
Hermann sneri sér af fullum
krafti að verkalýðsmálum.
Harkan í pólitíkinni í Hafnar-
firði mótaðist af hinni hörðu lífs-
baráttu, og varð til þess að ungir
menn tóku einbeitta afstöðu.
Hlutleysið var ekki til á þeim ár-
um. Verkalýðshreyfingin sýndi
mátt sinn, enda var það mikill
léttir fyrir þá sem stóðu í foryst-
unni hvað félagsmennirnir voru
virkir í starfi.
Það voru heillaspor fyrir
íþróttahreyfinguna þegar Her-
mann Guðmundsson var ráðinn
framkvæmdastjóri fþróttasam-
bands íslands í októbermánuði
1951. Hann hafði áður eða árið
1949 verið kosinn í framkvæmda-
stjórn ÍSÍ sem fundarritari, og
eftir íþróttaþing 1951 var hann
kosinn varaforseti, en lét af því
starfi, er hann tók við sem fram-
kvæmdastjóri ÍSÍ.
Það var mikilvægt fyrir íþrótta-
hreyfinguna að fá svo félagslegan
og skeleggan mann til að stýra
daglegum rekstri svo stórrar
hreyfingar sem íþróttahreyfingin
er. Mann, sem var öllum hnútum
kunnugur hvað félagslega upp-
byggingu snertir og hafði áður
gegnt mikilvægum embættum í
þjóðfélaginu, enda er starf fram-
kvæmdastjóra ÍSÍ vandasamt
starf og krefst mikillar lipurðar
og samstarfsvilja. Hinar almennu
vinsældir Hermanns í starfinu
sýna bezt, að hann hefur verið
þessum kostum gæddur.
Þegar Hermann Guðmundsson
hóf störf hjá íþróttasambandi ís-
lands hafði það skrifstofuaðstöðu í
einu herbergi uppi á lofti á Amt-
mannsstíg 1, en síðar tvö herbergi
í sama húsi og var hann eini
starfsmaðurinn, þó framkvæmd-
astjórnarmenn aðstoðuðu hann í
starfi. fSÍ var þá mjög fjárvana og
starfinu því þröngur stakkur skor-
inn. Þetta þótti þó nokkuð góð að-
staða miðað við fyrri kosti ÍSl,
þegar langan aðdraganda þurfti
til að taka á leigu eitt skrifstofu-
herbergi í Mjólkurfélagshúsinu.
Fyrri hluta ársins 1955 var sam-
bandinu sagt upp húsnæðinu á
Amtmannsstíg 1, sem var í eigu
ríkisins, og skyldi hafa rýmt það
eigi síðar en 1. október sama ár.
Með samstilltu átaki tókst að
afla fjár og festa kaup á annarri
hæð hússins Grundarstígs 2A.
I tilefni 50 ára afmælis ISl var
kosin afmælisnefnd, sem Her-
mann Guðmundsson var fram-
kvæmdastjóri fyrir. Þessi nefnd
réðst í að afla fjár til að hægt væri
að ráðast í framkvæmdir við
skrifstofuhúsnæði í Laugardal i
samvinnu við IBR, og á sama ári
var samþykkt að selja Grundar-
stíg 2A.
Flutti þá ISÍ skrifstofu sína á
Suðurlandsbraut 4 (hús H. Bene-
diktssonar), en í júlí-ágúst 1964
flutti Iþróttasambandið skrifstof-
ur sínar í hið glæsilega hús, sem
það, ásamt íþróttabandalagi
Reykjavíkur, hefur byggt í Laug-
ardalnum við hliðina á íþrótta-
höllinni. Framkvæmdir við það
hús héldu síðan áfram næstu ár.
En tíu árum síðar var samþykkt
að hefja framkvæmdir við annan
áfanga framkvæmda við stækkun
á íþróttamiðstöðinni, og var sú
bygging tekin í notkun 1974.
Segja má, að Hermann Guð-
mundsson hafi því sem fram-
kvæmdastjóri ÍSÍ helgað störf sín
íþróttahreyfingunni í hjarta
Laugardalsins, þar sem mestu
íþróttaviðburðir landsins fara ár-
lega fram, og hann verið þar í
stöðugu sambandi við íþróttalíf
þessa lands. Enn hillir undir það
að Hermann Guðmundsson geti
stjórnað daglegum störfum
íþróttahreyfingarinnar frá nýju
húsi íþróttasambands Islands í
Laugardal.
Langt er síðan framkvæmda-
stjórn ÍSÍ gerði sér ljósa þörfina á
því, að haft yrði sem beinast og
lífrænast samband við íþróttafé-
lagsskapinn víðsvegar um land.
Þetta var í fyrstu framkvæmt með
íþróttanámskeiðum, en þó var
auðsætt að hér þyrfti beinn er-
indrekstur að koma til, ef vel ætti
að vera. Hefur það starf einkum
mætt á framkvæmdastjóra ISÍ, þó
að fleiri stjórnarmenn hafi lagt
þar hönd á plóginn.
I rúma þrjá áratugi hefur Her-
mann Guðmundsson ferðast vítt
og breitt um landið á þing héraðs-
sambanda og sérsambanda til að
flytja boðskap og kynningu á
starfi íþróttahreyfingarinnar, og
fáa menn þekki ég sem jafngott er
að fá til starfa á þessum vett-
vangi. Það er sama hvort um
helgi, virka daga eða helgidaga er
að ræða, aldrei hefi ég upplifað
það, að hann hefði ekki tíma né
vilja til að fara. I þau mörgu
skipti, sem við höfum ferðazt sam-
an um landið á þing og fundi
íþróttahreyfingarinnar, hefur
maður haft ferðafélaga, sem
ánægjulegt er að ferðast með, sak-
ir lipurðar og skemmtilegheita,
því bæði er maðurinn fróður og
léttur í lund.
Þó að Hermann Guðmundsson
sé stundvís á tíma og stað þá á
hann sér fyrri fortíð hvað varðar
matar- og kaffitíma. Sagan segir,
að þegar hann og Þorsteinn Ein-
arsson fv. íþróttafulltrúi ríkisins
voru að ferðast á vegum íþrótta-
hreyfingarinnar að vetrarlagi í
snjókomu yfir Holtavörðuheiði,
hafi Hermann sagt við Þorstein:
„Viltu stöðva bílinn, klukkan er
orðin þrjú, það er komið kaffi."
Þó að þessi saga sé sögð hér, á
hún ekki við Hermann Guð-
mundsson hvað starfstfma snert-
ir. Hann er ónískur á tima sinn til
vinnu fyrir íþróttahreyfinguna, og
aldrei hefi ég heyrt hann kvarta
yfir því hve starfsdagurinn sé
langur. Fund eftir fund, þing eftir
þing, það skiptir hann ekki máli,
þegar um störf fyrir íþróttahreyf-
inguna er að ræða.
Enginn þekkir betur lagabálk
íþróttahreyfingarinnar en Her-
mann, það er hægt að „fletta upp í
honum" hvenær sem er, enda hef-
ur hann verið í að móta lög og
reglugerðir íþróttahreyfingarinn-
ar síðustu áratugina.
Hermann Guðmundsson er eft-
irsóttur þingforseti á fundum
íþróttahreyfingarinnar, þykir öðr-
um fremri að stjórna þingum og
fundum, gefur fáum kost á að vera
með óþarfa málþóf, vill að hlutirn-
ir gangi fyrir sig. Þó að sumir
verði vondir yfir mikilli hörku í
fundarstjórn, verða þó allir glaðir
og ánægðir, þegar fundi er lokið,
enda stjórnar hann af lipurð og
góðmennsku.
Hermann er ákaflega list-
hneigður maður. Það sýndi sig
bezt þegar Hafnarfjarðarbær hélt
upp á afmæli sitt fyrir tveim árum
og hann sýndi þar á sýningu
skipslíkan, sem hann hafði gert af
miklum hagleik. Hann hefur farið
hljótt með þessa listhæfileika
sína. Þó vita flestir sem starfa
innan íþróttahreyfingarinnar og
með honum að í honum býr
smekkur á list og listhæfileikar,
en margar bækur og gjafir fyrir
utan skýrslur og rit hefur hann
skrautritað af mikilli smekkvísi.
Það er gott að starfa með Her-
manni Guðmundssyni, enda mað-
urinn miklum mannkostum gædd-
ur, bæði hvað varðar trúmennsku
og hæfileika. Hann er snillingur í
að undirbúa þing og fundi, allt er
mjög smekklega fram sett og vel
undirbúið, og engar áhyggjur þarf
að hafa af því, að þar sé kastað til
höndunum.
Þegar Hermann Guðmundsson
réðst til Iþróttasambands íslands
sem framkvæmdastjóri, voru sér-
samböndin fimm, í dag eru þau
sautján. Héraðssamböndum hefur
fjölgað svo og íþróttafélögum,
mikil gróska hefur orðið í íþrótta-
starfinu, iðkendum fjölgað um 75
þúsund. Iþróttaleg uppbygging
hefur orðið gífurleg, byggð hafa
verið ný íþróttamannvirki svo
hundruðum skiptir víða um land,
samfara bættri aðstöðu vegna
stóraukins starfs. Hrundið var af
stað herferðinni „íþróttir fyrir
alla“, sem hefur skapað aukinn
áhuga fyrir íþróttum, enda er svo
komið að tugþúsundir manna
jafnt innan sem utan íþrótta-
hreyfingarinnar stunda íþrótt
sína inn til dala og upp til fjalla,
bæði á virkum degi og um helgar.
I starfi sínu sem framkvæmda-
stjóri fþróttasambands Islands
hefur Hermann þurft að sækja
fundi erlendis, bæði fundi fram-
kvæmdastjóra íþróttasambands
Norðurlanda svo og fundi íþrótta-
sambanda Norðurlanda og fleiri
fundi tengda störfum íþrótta. Á
þessum fundum hefur hann verið
skeleggur talsmaður íþróttahreyf-
ingarinnar hér heima, og ávallt
staðið vörð um hagsmuni hennar.
Hermann Guðmundsson hefur
setið í Iþróttanefnd ríkisins svo og
Ólympíunefnd Islands í áraraðir
og gegnt starfi framkvæmdastjóra
hennar sem áhugastarfi.
Hann hefur hlotið fyrir störf sín
æðstu heiðursmerki íþróttahreyf-
ingarinnar bæði hérlendis svo og
erlendis.
íþróttahreyfingin þakkar Her-
manni Guðmundssyni störfin, sem
hann hefur unnið af atorku og
drengskap. Hann hefur setið flest-
öll þing og fundi íþróttahreyf-
ingarinnar og lagt sig fram um að
leysa þau verkefni, sem fyrir þing-
um og fundum hafa legið. íþrótta-
hreyfingin á honum mikið að
þakka.
Ég vil þakka Hermanni áratuga
langa vináttu og trygga samvinnu
og flyt honum og hans góðu konu,
Guðrúnu Ragnheiði, og fjölskyldu
alúðar hamingjuóskir á afmælis-
daginn.
Sveinn Björnsson, forseti ÍSÍ.
Hermann Guðmundsson verður
að heiman í dag.