Morgunblaðið - 07.09.1984, Blaðsíða 36

MORGUNBLAÐIÐ, FÖSTUDAGUR 7. SEPTEMBER 1984
35
eftir Chuck Pfeifer
Hann er af gyöingum kominn og fæddur í Long Branch í
New Jersey. Hann lauk prófi frá Harvard 1943 og stundaöi
síöan framhaldsnám viö Sorbonne. Þá tóku viö tvö ár í
hernum og sú reynsla varö kveikjan aö The Naked and the
Dead, stríössögunni sem kom út 1948 og aflaöi Mailer
fyrstu verulegu viöurkenningarinnar sem rithöfundur. Hann
var þá kvæntur fyrsta sinni og oröinn sporgöngumaður
Hemingways sem hinn hrjúfi og svipmikli maöur orösins,
enda þótt sú goösögn ætti eftir aö koma honum í koll. Hann
átti í langvarandi útistöðum viö skáldbræður sína, William
Styron og Gore Vidal, og fyrir kom aö hendur voru látnar
skipta. Þessi samskipti uröu tilefni mikilla umræöna í sam-
kvæmum og eru til um þau margar skemmtilegar sögur.
Miklar sögur fóru líka af hjónaböndunum sex, himinháum
meðlagsgreiöslum til fyrrverandi eiginkvenna og barnanna
ólk les langtum minna en
það gerði hér áður fyrr.
Enn kaupir það þó bækur
og það er af því að það hálf-
skammast sín fyrir að lesa ekki.
Það er enn hægt að vinna fyrir sér
sem rithöfundur. En þróunin er
ekki bara sú að allir horfi á sama
sjónvarpsefnið heldur líka að allir
éti sama ómetið.
níu. Hneykslin voru mörg og litrík í meira lagi og Mailer
hefur oröiö karlrembuímynd hins ameríska listamanns.
Kaldhæöni og fluggáfur hafa aflaö honum aragrúa óvina
sem hafa veriö ósparir á illmælgi sína á prenti en í augum
almennings hefur hann samt haldiö sessi sínum sem maöur
sannfæringarinnar og mikillar hugsunar.
Mailer hefur hlotiö fjölda viöurkenninga fyrir list sína.
Hann hefur boriö úr býtum mikla fjármuni og honum hefur
hlotnazt mikill heiður. Hann fékk Pulitzer-veröiaun og The
National Book Award árið 1968 fyrir The Armies of Night,
og The Executioners Song færöi honum önnur Pulitzer-
verölaun áriö 1979. Bækur Norman Mailers eru orönar
einar 25 talsins en frægastur er hann fyrir The Deer Park,
Death for the Ladies and Other Disasters (Ijóö) 1962, The
Presidential Papers 1963, An American Dream 1964, Why
Are We in Vietnam? 1967, Miami and the Siege of Chicago
1968, The Prisoner of Sex 1971, Marilyn 1973 og Ancient
Evenings 1983. Spennusagan Tough Guys Don’t Dance er
að koma út um þessar mundir. Á árunum 1953—1969
ritstýröi Mailer tímaritinu Dissent og hann var einn af stofn-
endum The Village Voice 1955. Þá hefur hann skrifaö
kvikmyndahandrit og í kvikmyndinni Ragtime fór hann meö
hlutverk Stanford White.
Norman Mailer býr ásamt núverandi eiginkonu sinni,
Norris Church, á efstu hæö háhýsis í New York og hefur
útsýni yfir höfnina. Þar er hann umkringdur börnum, mál-
Enginn verður stórmenni án þess að hafa fyrst átt sór draum um
það. Norman Mailer dreymdi dýra drauma í æsku og stóri draumurinn
var að geta skipað sér á bekk með Faulkner, Fitzgerald og Hemingway
í háborg amerískra ritjöfra er tímar liðu. Enn er óljóst hvort Mailer
hefur náð þessu takmarki því að komandi kynslóð er sú sem líta mun
um öxl. Óumdeilanleg staðreynd er það engu að síður að þessi 61 árs
rithöfundur er sá af eftirstríðskynslóð amerískra rithöfunda sem hefur
verið mest áberandi og látið einna mest til sín taka.
verkum konu sinnar og minjagripum frá fjögurra áratuga
ferli í sviösljósinu. Hann er gestrisinn og á meöan samtaliö
fór fram gaf hann sér tíma til hnefaleika meö syni sínum,
John Buffalo, og var fús aö ræöa hvaö sem var, allt frá
kynlifi til ástands í þjóömálum.
NORMAN MAILER: Ég læröi aö skrifa viötöl af manni
sem var mjög fær á því sviði. Þaö er allt annaö aö hafa
viötöl viö fólk sem aldrei hefur lent í slíku en aö ræöa viö þá
sem eru alvanir. Þeir sem eru orönir atvinnumenn í grein-
inni eru í þeim vanda aö þeir eru búnir aö segja sama
hlutinn svo oft aö oröin eru hætt að hafa merkingu. Þegar
sá sem viötaliö tekur og viðmælandinn eru báöir orönir
atvinnumenn í greininni verður útkoman eins og stjórnar-
ráösplagg. Blaöamaöurinn reynir aö ganga á viömæland-
ann og hann fer undan i flæmingi. Ég læröi þetta af Larry
Schiller. Hann lét þá tala um sjálfa sig í svona klukkutíma
áöur en hann fór aö spyrja þá spurninga um Gary Gilmore.
Þá var þeim fariö aö líöa svo vel aö þeir leystu sjálfir frá
skjóöunni og fóru aö segja atls konar merkilegar sögur af
Gary Gilmore.
CHUCK PFEIFER: Hvaö varö um söguna í höndum
skáldsagnahöfunda? f Tough Guys ertu aö segja sögu en í
Ancient Evenings beitiröu aöferðum nútíma blaöamennsku
og notar nákvæmar lýsingar á hugarástandi. Hvaö varö um
gamla frásagnarstílinn sem þú og aörir amerískir rithöfund-
ar voru vanir aö nota?
NM: Þetta er komiö út í allsherjar samkeppni. Skáld-
sagnahöfundur er í hugum manna sá sem segir sögur, en
þaö veröur aö fara aftur á miöja síöustu öld til aö finna slíkt
en þá var gullöld skáldsögunnar aö hefjast. Þá voru allar
sögur í skáldsagnabúningi. Dickens skrifaöi dásamlegar
sögur, Thackeray líka — og Stendahl skrifaöi stórkostlegar
sögur. Þessir menn röktu atburöi sögunnar yfirleitt í réttri
röö. Hver kafli kom í beinu framhaldi af kaflanum á undan.
Þaö sama og átti sér staö í málverkinu sem líktist Ijósmynd-
um gerðist þar sem skáldsagan var annars vegar. Eftir aö
Ijósmyndin kom til sögunnar misstu málarar áhugann á því
aö mála hlutlægar myndir og viö tók langt tímabil begar
þeir máluðu bara abstrakt. Ég hef gaman af sögum. Eg hef
alltaf staðiö í þeirri trú aö minn styrkur væri í því fólginn aö
segja sögu. Maöur getur náttúrlega haft rangt fyrir sér
þegar maöur er aö vega og meta styrk sinn og veikleika, en
mér hefur alltaf fundizt svo auövelt aö segja sögu aö ég hef
átt þaö til aö hugsa sem svo: „Látum söguna segja sig
sjálfa.” Þegar Ancient Evenings kom út voru margir sem
sögöu: „Ja, ég býst viö aö þetta sé mjög merkileg bók en
mér fannst hún mjög erfið aflestrar.” Ég kemst ekki hjá því
aö hugsa máliö upp á nýtt af því aö þaö er ekki hægt að fá
fólk til aö lesa erfiðar bækur nema þaö sé reiöubúiö aö trúa
því aö höfundurinn kunni aö segja mjög góöa sögu. Og ef
þú rekur hana í mjög löngu máli þá þarftu virkilega aö hafa
góöa og gilda ástæöu til aö gera þaö.
CP: Les fólk ennþá?
NM: Þaö er nú mergurinn málsins — samkeppni af hálfu
sjónvarps er oröin svo gífurleg aö fólk er einfaldlega búlö
aö venja sig af því aö lesa bækur. Þaö vill heldur sjá söguna
í sjónvarpinu. Mér finnst sjónvarp vera mjög lélegur sögu-
miöill. Þótt undarlegt megi viröast þá er ég helzt á því aö
þaö sé heldur ekki rétta leiöin aö segja sögu í kvikmynd.
Eins og ég hef þó gaman af kvikmyndum . . .
CP: Starf þitt er skáldsagnaritun en tvívegis hefur þú
hlotiö Pulitzer-verölaun fyrir blaöamennsku, fyrir The Armi-
es of Night og The Executioners Song. Fannst þér skjóta
skökku viö?
NM: Ég er spenntur fyrir verðlaunum. Mér finnst sko
hreint ekkert aö því aö vinna verölaun. Eln kenning mín er
sú aö sá sem hugsar eins og allir hinir hugsa eigl aö klæöa
sig öðruvísi en allir hinir. Sé hugur manns hins vegar ekki á
alfaraleiöinni þá ætti hann aö klæöast eins og annað fólk.
Þá hlustar þaö frekar á hann. Sá sem hugsar öröu vísi en
annaö fólk og klæðir sig líka ööru vísi fær aöelns hljóm-
grunn hjá örfáum hræöum. Þaö sem ég skrifa er ekki í
samræmi viö viöteknar venjur aö því leyti aö ég bendi ekki
á aöaiatriöin þegar beinast lægi viö aö gera þaö. Oftast er
ég á öndveröum meiði. Þú mátt kalla þetta andóf ef þú vilt
— ég er amerískur andófsmaöur, en mér finnst gott aö fá
verðlaun af því aö þá held ég aö fólk taki frekar eftir því
sem maöur segir. Ég hef alltaf litiö svo á aö Jean-Paul
Sartre hefi gert meiriháttar mistök þegar hann afþakkaöi
Nóbels-verölaunin. Frakkar fengu skömm á honum — þeim
fannst hann vera siölaus dóni sem bryti viöteknar heföir.
Samt gátu þeir ekki á sér setiö aö segja: Jean-Paul Sartre,
dóni og siöleysingi, Nóbels-verölaunahafi.” Þó ekki komi
annaö til þá koma verölaun andstæöingum manns til aö
hugsa.
CP: Hvaö finnst þér um fjölmiölafargan, auglýslngar og
sölumennsku og áhrifin sem þetta hefur á almenning í
Ameríku.
NM: Þetta veldur mér miklum áhyggjum, ekki sízt af því
aö þetta helzt allt í hendur. Fólk les langtum minna en þaö
geröi hér áöur fyrr. Enn kaupir þaö þó bækur og þaö er af
því aö þaö hálfskammast sín fyrir aö lesa ekki. Þaö er enn
haagt aö vinna fyrir sér sem rithöfundur. En þróunin er ekki
bara sú aö allir horfi á sama sjónvarpsefniö heldur líka aö
allir éti sama ómetiö. Og þetta er ekki bara aö gerast í
Ameríku heldur um allan heim. Þaö er eins og árátta aö
vilja færa allt í nútímabúning. Fyrir feröamann sem kemur
til Sovétríkjanna er niöurdrepandi aö sjá alls staöar þessi
grámuskulegu háhýsi. Þegar ég var strákur ( hernum f
seinni heimsstyrjöidinni var spennandi aö fara meö lest yfir
landiö þvert. Alltaf var maöur klár á þvf hvar maöur var
staddur. Þaö var enginn vandi aö sjá muninn á bæ f Nebr-
aska og bæ í Wyoming. Hvert fylki haföi sinn eigin stíl. Á
hverjum staö var fólk sem átti þar rætur sínar. Nú er bara
búiö aö siíta allar rætur. Maöur hefur ekki hugmynd um þaö
hvort maöur er staddur í Omaha eöa Duluth eöa Fort
Worth.
CP: Norman, þrátt fyrir The Prisoner of Sex þar sem þú
heldur þvf fram aö þaö eigi aö hafa kvenfólk f búrum er ég
á þvf aö þú dáir konur.
NM: Æ, góöi láttu ekki svona. Ég sagöi aldrel aö þaö ætti
aö hafa þær f búrum. Ég sagöi þetta einhvern tima f sjón-
varpsþætti.
CP: Og ég held líka aö konur hrífist af þér. Ertu eitthvaö
farinn aö mildast í skoöunum og getur þaö veriö aö ég hafl
rétt fyrir mér varöandi tilfinningar þfnar aö þessu leyti?
NM: Einu sinni lenti ég í rimmu viö Gore Vidal sem hélt
þvf fram aö ég væri kvenhatari. Þaö lá viö aö ég trytltist, en
þaö endaði meö því aö ég jafnaöi metin og ég ætla ekki aö
rekja þaö nánar af því aö þetta er löngu liöin tfö. En þaö er
ekki rétt aö ég sé kvenhatari. Þaö er hægt aö halda þvf
fram aö ég elski konur og hati þær í senn — aö tilfinningar
mfnar gagnvart þeim séu blendnar.
CP: Þú dáir konur en fjölmíölar líta svo á aö þú komir
fram eins og smástrákur. Þú ögrar konum einungis til aö
ögra þeim og þannig hegöaröu þór líka í öörum samskipt-
um.
NM: Ég ögra þeim ekkert mikiö. Þaö er farið aö veröa