Morgunblaðið - 25.11.1984, Blaðsíða 46

MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 25. NÓVEMBER 1984
lí<T
WE HCIAil CVirMyNC/lNN/1
Laugarásbíó hefur aftur hafiö
Hitchcock-hátíð eftir að hún
lagöist niður síösumars aö
hnig minnir. Rear Window er
endursýnd í nokkra daga en síðan
tekur Vertigo viö. f tilefni þessa er
ekki úr vegi aö gera nokkra saman-
tekt á grein, sem nýlega birtist í
tímaritinu American Film, sem tekin
er úr bók, sem Francois Truffaut,
sem nú er nýlátinn, skrifaöi um
meistarann en Truffaut var einlægur
aödáandi Hitchcock.
Áriö 1962 var Alfred Hitchcock á
hátindi ferils síns. Á undanförnum
tíu árum haföi hann gert ellefu
kvikmyndir, þeirra á meöal Strang-
ers on a Train, Rear Window, The
Man Who Knew Too Much, Vertigo,
North by Northwest og Psycho.
Helsta vandamál Hitchcock þetta ár
voru aöalleikarar hans. James
Stewart var oröinn of gamall til aö
leika i myndum hans (raunar kenndi
Hitchcock ellimörkum Stewarts um
þær slæmu viötökur sem Vertigo
hlaut. Á sama tíma, þrátt fyrir miklar
vinsældir North by Northwest, var
Cary Grant tekinn aö hverfa frá
kvikmyndaleik í þvi skyni aö leyfa
aödáendum sínum aö muna hina
ungæöislegu ímynd hans á tjaldinu.
Grant haföi hafnaö aöalhlutverkinu í
The Birds og Rod Taylor hreppti
þaö.
Vandamáliö meö leikkonurnar
var jafnvel ennþá alvarlegra. Hann
haföi misst bæöi Bergman og Kelly.
Þótt hann hafi aldrei fyrirgefiö Ingrid
Bergman fyrir aö hafa fariö frá sér
og tekiö upp samband viö Roberto
Rosselini, horföi máliö ööruvísi viö
hvaö varðaöi Grace Kelly. Ein
ástæöa þess var sú aö Rainier prins
var ekki kvikmyndaleikstjóri.
Hinar miklu vinsældir Psycho,
sem var í ööru sæti yfir mest sóttu
myndir áriö 1960, aöeins Ben Hur
var á undan, fullvissaöi Hitchcock
Stewart og Kelly í Rear Wtndow.
Úr The Bírdt. Connery og Hedren í Marine.
Um Hitchcock
— eftir
Truffaut
um getu hans til aö ná til alls fjölda
áhorfenda meö ódýrri mynd. Hann
var því mjög öruggur með sig þegar
hann hóf tökur á The Birds áriö
1962. Henni var mjög illa tekið þeg-
ar fariö var aö sýna hana og næsta
mynd hans, Marnie hlaut enn verri
aösókn.
„Ég er viss um,“ skrifar Truffaut
„aö Hitchcock hafi aldrei oröiö sam-
ur maöur eftir Marnie. Hinar slæmu
viötökur, sem hún fókk, dró mjög úr
sjálfstrausti hans. Ég held aö hann
hafi ekki verið ánægöur meö neina
af þeim myndum sem hann geröi
eftir Psycho. Missir sjálfstraustsins
varö til þess að hann leyföi Uni-
versal-kvikmyndafyrirtækinu aö
hafa áhrif á gerö næstu myndar
Torn Curtain. í fyrsta lagi lét hann
þaö ráöa valinu á leikurum í aöal-
hlutverkin, þeim Paul Newman og
Julie Andrews, og í ööru og alvar-
legra lagi fékk Universal hann til aö
sparka gömlum starfsfélaga sínum,
Bernard Herrmann, sem gert haföi
tónlistina viö margar af hans bestu
myndum. Annað mikilvægt nafn
vantaöi á lista yfir þá sem unnu aö
gerð myndarinnar og þaö var Rob-
ert Burks, sem haföi veriö kvik-
myndatökumaður Hitchcock frá
Strangers on a Train (1951).
Án uppáhaldsleikaranna sinna,
kvikmyndatökumannsins, tónsmiös-
ins og aöalklippara sins aö auki,
fannst Hitchcock eins og aö hann
væri aö hefja nýjan þátt á ferli sín-
um og aö sá ætti eftir aö veröa erf-
iöur.“
Áriö 1967 geröi hann enn eina
vonda mynd, sem hét Topaz. Hann
geröi hana eftir samnefndri njósna-
sögu, sem var metsölubók í Banda-
ríkjunum. Bókin var pólitísk, and-
kommúnísk en Hitchcock hafði ætíð
foröast pólitík í myndum sínum.
Hann haföi alltaf haft styrk til aö
neita aö gera kvikmyndir eftir
hugmyndum eöa sögum, sem hann
taldi ókræsilegar, en nú haföi Uni-
versal tekist aö fá hann til aö gera
kvikmynd eftir þessari. Útkoman var
vægast sagt „ekki góö mynd“, eins
og Truffaut oröar þaö á tillitssaman
hátt. Universal likaöi hún ekki, al-
menningi ekki heldur, ekki gagnrýn-
endum og ekki einu sinni sérstökum
aödáendum leikstjórans. Leikstjór-
inn sjálfur vildi gleyma henni sem
fyrst.
Sumarió 1970 fókk Truffaut bróf
frá Hitchcock þar sem hann sagöi:
„Ég er aö leita fyrir mér aö nýju
kvikmyndaefni, en þaö gengur erfiö-
lega. í kvikmyndaiónaöinum hér
(Hollywood) eru svo mörg bannorö.
Viö veröum aö foröast aldraöar
persónur og takmarka okkur viö
ungar manneskjur ... engin mynd
má kosta meira en tvær eöa þrjár
milljónir doilara. Og ofan á allt ann-
aö er sögudeildin alltaf aö senda
mér efni, sem þeim finnst gott í
Hitchcock-mynd. Og þegar ég les
þaö kemst ég auövitaö aö því aö
þaö kemst hvergi nærri Hitchcock-
gæöunum."
Skömmu eftir aö hann skrifaöi
þetta bréf valdi leikstjórinn breska
skáldsögu, Goodbye Piccadilly,
Farewell Leicester Square eftir
Arthur nokkurn la Bern tíl aö gera
mynd eftir. Hitchcock einfaldaöi
söguþráöinn mjög og nefndi verkiö
Frenzy, sem var heiti á kvikmynda-
handriti, sem hann eitt sinn hafnaói.
Frenzy er um kynóðan moröingja
í London, sem kyrkir kvenmenn
meö hálstaui sínu. Korteri eftir aö
myndin hefst er moröinginn afhjúp-
aður. Fylgst er meö öörum manni,
sem veröur sakaöur um moröin,
handtekinn og dæmdur. f einn og
hálfan tíma myndarinnar er hann aö
berjast viö aö losna úr sínum vondu
málum.
Sumariö 1972 fékk Hitchcock
kvikmyndaréttinn á nýrri breskri
skáldsögu, The Rainbird Pattern
eftir Victor Canning, meö þaó í huga
aó færa atburöarásina yfir til Los
Angeles og San Francisco. Hann
nefndi myndina Family Plot og hún
átti eftir aö veröa sú siöasta sem
hann geröi. Gagnrýnendur tóku
henni vel, en almenningur síöur.
Eftir Family Plot var Hitchcock
ákaflega leiöur. Hann haföi reynt aö
blanda saman spennandi mannráni
og húmor, sem geröi margar af
myndunum sem hann filmaói fyrir
stríö, svo vinsælar, en honum haföi
ekki tekist aö hrífa áhorfendur.
Truffaut skrifar: „Ég var í Mont-
pellier 1976 viö upptökur á Maður-
inn sem elskaði konur, þegar ég
fékk þetta bréf sent frá honum.
„Þessa stundina leita ég logandi
Ijósi aö efni. Nú, eins og þú veist, ert
þú frjáls til aö gera hvaöa mynd,
sem þú vilt. Ég aftur á móti get aö-
eins gert þaö sem búist er viö af
mér, þaö er þriller eöa spennusögu
og þaö finnst mér erfitt aö gera. Þaö
eru svo margar sögur þessa dagana
um nýnazismann, Palestínumenn í
stríöi viö fsraelsmenn og þess konar
hluti. Og, sjáöu til, ekkert þessara
efna hafa í sér mannlega þætti.
Hvernig getur þú haft kómediskan
arabahermann? Þaö er ekkert slíkt
til. Og ekki getur maöur haft
skemmtilegan ísraelskan hermann.
Ég er aö lýsa þessum hlutum vegna
þess aö þessi efni liggja á boröinu
hjá mér til athugunar.
Stundum held ég aö besta kóm-
edían eöa dramaö geti sem best
veriö tekin hér á skrifstofunni minni
meö Peggy, Sue og Alpha. Eina
vandamáliö er aö ein þeirra yröi aö
vera drepin og ég myndi sjá eftir
þvi.“
Tveimur mánuöum seinna hittust
þeir Truffaut og Hitchcock en sá
síöarnefndi haföi þá fundiö efni fyrir
sina 54. kvikmynd. Hann haföi snúiö
sér aó gömlu verkefni, nefnilega
breyta tveimur bókum um svipaö
efni i eitt kvikmyndahandrit. önnur
bókin var sannsöguleg frásögn og
hét The Springing of George Blake,
eftir Sean Bourke, en hin var
skáldsaga eftir Ronald Kirkbride,
sem hann byggöi á bók Bourke og
nefndi The Short Night.
Þaö var njósnasaga á milli aust-
urs og vesturs, byggö á lífi Breta,
sem hét George Blake og var gagn-
njósnari. Hann njósnaói fyrir Sov-
étríkin og hlaut 42 ára fangelsisdóm
þegar komst upp um hann. Blake
flýöi ásamt klefafélaga sínum, Sean
Bourke, úr Wormwood Scrubs-
fangelsinu áriö 1966 meö hjálp und-
irheimalýös í London, sem KGB
haföi ráöió til starfans. KGB kom
svo félögunum til Moskvu.
Þaö gekk erfiölega aö koma
myndinni af staö og heilsu Hitch-
cock hrakaöi og um vorið 1979,
skömmu eftir aö hann haföi tekiö
viö verölaunum fyrir lífstíöarstarf í
þágu kvikmyndanna frá Bandarisku
kvikmyndastofnuninni, varö hann
aó sætta sig viö þá staöreynd aö
hann átti aldrei eftir aö gera aöra
mynd. Hann lokaöí skrifstofu sinnl
hjá Universal, sagöi starfsliöi sínu
upp og hélt heim á leiö til Bretlands.
Drottningin sló hann til riddara og
þaö eina sem beið Alfreds var dauö-
inn. Hann kom 29. apríl 1980.
— ai