Morgunblaðið - 25.11.1984, Blaðsíða 28

92
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 25. NÓVEMBER 1984
ekki hraðar
en þetta“
Kaflar úr viðtalsbók
Gylfa Gröndal við Margréti Jónsdóttur,
„Við Þórbergur“
Innan skamms kemur út á forlagi Setbergs bókin Við Þórbergur, sem er
viðtalsbók eftir Gylfa Gröndal við Margréti Jónsdóttur, ekkju Þórbergs
Þórðarsonar. Margrét rifjar upp ýmislegt sem á daga hennar hefur drifið
á hispurslausan hátt, segir frá bernskudögum sínum í Njarðvík, skólaár-
um og ástamálum í Reykjavík, dulrænni reynslu sinni fyrr og síðar,
fyrstu kynnum af Þórbergi og síðan sambúð þeirra í meira en 40 ár.
Morgunblaðið hefur fengið leyfi til að birta þrjá stutta kafla úr bók-
inni, og fara þeir hér á eftir:
Margrét Jónadóttir i Droplaugaratöðum: „Það er aldrei að vita nema ég geti
logið einhverju í þig.“

Hvað er í tösk-
unni, Margrét?
Viltu að ég segi frá manninum
mínum?
Honum Þórbergi?
Þess gerist ekki þðrf.
öll þjóðin þekkir hann.
Hann hefur lýst sér sjálfur i
bókum sínum af meiri snilld en
nokkur annar.
Og hann var ekki aðeins
skemmtilegur á prenti, heldur
einnig í hinu daglega lífi. Jafnvel
hversdagslegustu atvik, sem
venjulegt fólk tók varla eftir, urðu
spaugileg og ævintýri líkust í frá-
sógn hans.
Hann var stórkostlegur maður.
óviðjafnanlegur.
Mikið sakna ég hans!
Jú, auðvitað þekkti ég hann bet-
ur en nokkur annar.
Þó það nú væri!
Við vorum gift i 42 ár.
En það var ekki erfitt að vera
eiginkona Þórbergs. Hann var svo
kurteis og umburðarlyndur, geð-
góður og dagfarsprúður.
Stundum á kvöldin kom hann til
mín þar sem ég sat við sauma í
eldhúsinu og spurði mig um ein-
hverja setningu, sem hann var að
skrifa; hvort mér þætti hún fal-
legri svona eða svona.
Við vorum oftast sammála.
Síðan fór hann aftur til sín og
settist við skrifborðið f stofunni,
þar sem allir veggir voru þaktir
bókum.
Hann handskrifaði allt sem
hann samdi með sinni listafögru
rithönd, eins og sjá má á Lands-
bókasafninu, þar sem handrit
hans eru varðveitt.
Hann skrifaði afar hægt og
vandlega.
Og hvert verk skrifaði hann
tvisvar eða þrisvar sinnum og
suma kafla oftar, ef hann var ekki
nógu ánægður með þá.
Þetta var óhemjumikil vinna.
Vinur hans stakk einu sinni upp
á því, að hann fengi sér ritvél og
byrjaði að vélrita handrit sín.
„Þú mátt ekki sóa dýrmætum
kröftum þínum svona," sagði
hann. „Þú drepur þig á þessum
þrældómi.“
En þá sagði Þórbergur:
„Það kemur ekki að sök, þótt ég
sé seinn að skrifa. Ég hugsa ekki
hraðar en þetta.“
Og mér er sagt, að margir
prentarar hafi heldur viljað setja
eftir skrift Þórbergs en vélrituðu
handriti.
Þú spyrð, hvernig okkur hafi
tekist að komast af fjárhagslega.
Ja, ég lifi nú enn!
Ef til vill hef ég orðið Þórbergi
að einhverju liði í þeim efnum, ég
veit það ekki.
Honum var illa við peninga.
Hann hafði ímugust á þeim.
Hann hataði þá.
Hið sama var að segja um besta
vin hans, Vilmund Jónsson land-
lækni. Vilmundur gekk aldrei með
peninga á sér. Ef hann þurfti að
fara til rakarans bað hann konu
sína, Kristinu Ólafsdóttur lækni,
um peninga.
Auðvitað höfðu þeir, þessir gáf-
uðu og skemmtilegu menn, rétt
fyrir sér að því leyti, að peningar
eru oft til ills eins.
Og peningar eru ósköp leiðinleg-
ir, sérstaklega þegar buddan er
mjóslegin.
En hjá þeim verður ekki komist.
Einu sinni vorum við Þórbergur
í gönguferð með hjónum, sem við
þekktum.
Allt í einu blasir við okkur
geysistórt og fallegt einbýlishús.
„Mikið vildi ég, að ég ætti svona
hús,“ segi ég við konuna.
Þá svarar hún:
„Ja, ég vildi nú heldur eiga
mann, sem hefur skrifað bók á
borð við Bréf til Láru.“
Þetta var nokkuð gott hjá henni.
En menn verða samt að eignast
þak yfir höfuðið.
Það þýðir ekki að hrekjast stað
úr stað alla ævi.
Dag nokkurn segi ég Þórbergi
frá þvi að mig langi til að kaupa
íbúð í nýju sambýlishúsi við
Hringbraut 45. Þegar ég nefni,
hver fyrsta afborgunin sé, fórnar
hann höndum og segir:
„Guð minn almáttugur! Hvar i
ósköpunum eigum við að fá svo
mikla peninga?"
„Ég á þá,“ svara ég drjúgmont-
in. „Eg hef verið að öngla þeim
saman lengi.“
„Ja, þér er ekki fisjað saman,
Margrét," varð Þórbergi þá að
orði.
Og svo gengum við frá kaupun-
um, skrifuðum undir pappírana og
allt var klappað og klárt.
Að því búnu brugðum við okkur
í heimsókn til Vilmundar og
Kristínar.
„Jæja, Vilmundur," segir Þór-
bergur. „Margrét hefur staðið í
stórræðum. Hún er búin að kaupa
handa okkur ibúð.“
„Eruð þið gengin af göflunum,"
segir Vilmundur þá. „Losið ykkur
við hana aftur, og það strax! Þið
getið aldrei staðið í skilum."
„Við getum það víst,“ segi ég og
reyni að malda í móinn.
Á heimleiðinni varð ég þess vör,
að Þórbergur var orðinn órólegur
og kvíðinn út af íbúðarkaupunum,
þótt hann hefði ekki orð á því.
Líklega hefur hvarflað að hon-
um eins og Vilmundi að nú væri ég
orðin vitlaus.
En okkur tókst að standa i skil-
um, upp á hvern einasta eyri.
Og það var eitt mesta lán okkar
í lífinu, að eignast þessa fallegu
íbúð á Hringbraut 45, því að þar
bjuggum við í meira en tuttugu ár.
Ég vona, að þú trúir á annað líf
eins og ég.
Raunar trúi ég ekki á það, því að
ég er sannfærð um, að það sé til.
Strax í bernsku varð ég vör við
ýmislegt, sem ekki var af þessum
heimi, og síðan öðru hverju alla
ævi.
Þórbergur skrásetti sumar af
sögum mínum og birti í Gráskinnu
hinni meiri.
Og ég get sagt þér margar fleiri
ef þú vilt.
Ég fór á miðilsfund nokkru eftir
Þórbergur við skrifborð sitt f bókastofunni á Hringbraut 45: „Það kemur ekki að sök þótt ég sé seinn að skrifa. Ég
hugsa ekki hraðar en þetta."