Morgunblaðið - 18.05.1985, Blaðsíða 29

MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 18- MAÍ 1985
287. þáttur
Hann var alinn upp við sjó,
ungan dreymdi um skip og sjó,
stundaði alla ævi sjó,
aldurhniginn fórst í sjó.
(Örn Arnarson: Stjáni blái.)
Dæmi II:
Svara mér, brunnur, í sumartunglið
rauða -
Urðar röddu um örlög heims,
Urðar dómi um skelfing heims,
Urðar forsögn um frelsi heims.
Sál min er hrelld og hugsjúk allt til
dauða.
(Þorsteinn Valdimarsson:
Svarað í sumartungl.)
Loks er svo hliðklifun (epi-
zeuxis). Þar eru endurtekn-
ingarnar láréttar, ef svo mætti
segja. Hendingar í dróttkvæð-
um hætti má flokka undir
hliðklifun. En hér eru önnur
dæmi. Hið fyrsta:
Nei, þú lifir, lifir,
lögmál þitt er vilji,
sérleik hefur sérhver
sál, þótt enginn skilji.
(Matt. Jochumsson:
Bæn eftir vissan lestur.)
Annað dæmi:
Man ég, man ég tíma tvenna,
töfrað gat ég hugi kvenna.
(Davið Stefánsson:
Hrærekur kon. í Kálfsskinni.)
Verða nú stílbragðadæmin
ekki fleiri að sinni, en sitthvað
mun koma síðar.
slenskra
hefjast
Bnkennisstafír fhitningavélar Air Aretic eni
TF-AEA. tsbjöminn, sem er merki ftugfélags-
ins, er hvítur á biáum fleti. Merkið hefur
vakið verðskuldaða athygti á Zaventem.
29
Ekkert líf án ljóða
eftir Einar Braga
Upp er runninn 18. maí, að
þessu sinni nefndur „Dagur ljóðs-
ins“.
Hann vekur í huga mér minn-
ingu frá árinu 1969. Þá var haldið
fyrsta rithöfundaþing á Islandi.
Heiðursgestir voru helstu og elstu
skáld landsins. Það féll í minn
hlut sem formanns Rithöfunda-
sambandsins að flytja setningarr-
æðu og ávarpa heiðursgesti hvern
og einn fáeinum orðum. Kvöldið
áður var ég að undirbúa mig og
kominn að Gunnari skáldi Gunn-
arssyni, hafði seilst upp í hillu eft-
ir fyrstu bók hans, Móðurminn-
ingu, og lagt hana frá mér á borð-
ið að lokinni notkun.
Þá bar móður mína að garði.
Þegar hún kom auga á ljóðakverið
færðist ungur fagnaðarsvipur yfir
aldrað andlit hennar. Hún horfði
þögul á bókina drykklanga stund
áður en hún sagði: Ég var 8 ára
þegar þessi bók kom út. Við áttum
þá heima á Vopnafirði. Eitt sinn
fór pabbi þinn inn á Tanga að
versla. Þegar hann kom aftur
færði hann mér tvær bækur að
gjöf: Nýja testamentið og þessa
litlu ljóðabók eftir 17 ára skáld í
sveitinni. Þetta voru fyrstu bækur
sem ég eignaðist, og ég var fljót að
læra ljóðin. Alla tíð síðan hefur
mér fundist sem lífið væri ekkert
líf án ljóða.
Kanntu eitthvað af þeim enn?
spurði ég.
Við skulum sjá, svaraði hún,
byrjaði á fyrsta ljóðinu og fór með
það án þess hana ræki í vörðurn-
ar. Ég las fyrsta vísuorð næsta
kvæðis, en þá tók hún við og skil-
aði því jafn auðveldlega. Þannig
héldum við leiknum áfram uns
hún var búin að fara með allt
kverið utanbókar eins og að
drekka vatn. Þá voru liðin 63 ár
frá því hún eignaðist bókina og
lærði.
Ég rifja þetta upp vegna þess að
svo ánægjulega hittist á að fyrsta
„dag ljóðsins" ber upp á afmæli
Gunnars skálds — og meira enn:
hinn 18. maí 1906 dagsetur hann
inngangsljóð Móðurminningar,
svo segja má að þann dag hafi
stigin verið fyrstu sporin á einum
lengsta og glæstasta skáldferli
sem saga íslenskra bókmennta
kann frá að greina. Hefði einhvern
tíma verið sagt að hollvættir væru
hér með í spilinu og hefðu bent
mönnum einmitt á þennan vordag,
að enn mætti hann verða íslenskri
skáldlist til heilla.
Það var algent á árum áður að
ljóðelskar konur ættu sér póesíbók
og bæðu skáld að yrkja í hana,
kæmust þær í færi. Ein þeirra var
Guðfinna Þorsteinsdóttir, móðir
Þorsteins Valdimars skálds og
sjálf þjóðkunnur höfundur þegar á
ævi leið undir skáldnafninu Erla.
Hinn 6. október 1919 kom Gunnar
Gunnarsson að Krossavík í
Vopnafirði. Sem vænta mátti bað
Guðfinna húsfreyja hann að yrkja
í póesíbók sína. Gunnar skrifaði
nafnlaust ljóð sem stingur mjög í
stúf við hefðbundinn kveðskap og
er efalaust eitt fyrsta ljóð á ís-
lenska tungu sem bendir fram til
þeirrar endurnýjunar sem ruddi
sér til rúms um aldarfjórðungi
síðan. Það hefur aldrei fyrr verið
birt á prenti svo ég viti.
Rauðu blöðin falla hljótt
Af greinum trjánna,
Dijúpa eins og rauðir dropar
Frá brjósti skógarins —
„Þrátt fyrir yfirborðs-
mennsku tæknialdar og
ærandi háreysti sem
glymur í eyrum hvern
dag frá morgni til
kvölds blundar innst í
eðli flestra manna þrá
eftir einhverju æðra:
þörf á að heyra hreinni
tón.“
Drjúpa eins og rauðir dropar
Niður í moldina,
Falla eins og rauð tár
í skógarkyrrðinni—
Falla eins og rauð tár
Á svartajörðina
Á hverju hausti syrgir tréð
Sumarið liðna —
Á hverju hausti syrgir tréð
Og grætur blóði —
En næsta sumar sefur
Djúpt í rót þess
íslensk ljóðlist er jafngömul
þjóðinni og þó síung og sálirnar
yngjandi: endurfæðist með hverri
nýrri kynslóð. Hún er þekkt að
hógværð: hreykir sér ekki, hrópar
ekki á torgum, bregst aldrei þeim
sem eiga hana að vini.
Þess er ekki að vænta að hóglát
list sem gerir kröfur til viðtak-*"
enda eigi fjöldahylli að fagna á
háværri öld þegar allt á að vera
auðvelt: koma til manna fyrir-
hafnarlaust lífsgæðaþrælkum til
dægradvalar og vera gleymt að
morgni til að hægt sé að fylla tóm-
ið nýju fánýti. En það heftir ekki
lífsrás hennar: hún er eins og upp-
sprettulindir landsins sem halda
áfram að streyma hvort sem fáir
eða margir hafa rænu á að leita
hjá þeim svölunar þorsta sinum.
Þrátt fyrir yfirborðsmennsku
tæknialdar og ærandi háreysti
sem glymur í eyrum hvern dag frá
morgfii til kvöld blundar innst í
eðli flestra manna þrá eftir ein-
hverju æðra: þörf á að heyrs
hreinni tón. Við skulum kalla
hann rás 7: það er magísk tala.
Þar kemur ljóðlistin til móts við
hvern sem hennar leitar opnum
huga. Hún tranar sér ekki, hefur
nægan tíma til aö bíða. En kjarni
manna er búinn að fá sig fullsadd-
an á innihaldslausum hávaða og
farinn að hlusta á rás 7. Þar er
ungt fólk í fararbroddi. Það
gengst æ oftar fyrir vönduðum
ljóðakvöldum. I dag gegna skáldin
kalli: láta til sín heyra og vonasl^
til að vekja í leiðinni skáldið í
brjósti þér. I haust verður haldin
norræn Ijóðlistarhátíð í Reykjavík
með alþjóðlegu ívafi. Næsta skref-
ið mætti verða stofnun Ljóðlistar-
félags Islands með deildum víða
um land, er gegndi líku hlutverki
og tónlistarfélög hafa rækt með
prýði um áratugi.
Ég óska þjóðinni til hamingju
með Dag ljóðsins. Hvernig líst
henni á að taka upp þá þjóðar-
venju sem vafalaust yrði einstæð í
heiminum: að slökkva á sjón-
varpinu stundarkorn að loknum
veðurfregnum og lesa fyrir heimil-
isfólk Ljóð dagsins?
Uöfundur er akíld og rítböfuadur.
Yfírferð samræmdu prófanna gengur vel:
Niðurstöður sendar
út um hvítasunnuna
— ef ekkert óvænt kemur upp á, segir
Hrólfur Kjartansson deildarstjóri
í menntamálaráðuneytinu
YFIRFERÐ samræmdu prófa níundu bekkja grunnskólanna befur gengið
mjög vel og er reiknað með að unnt verði að senda niðurstöðurnar til
skólanna um hvítasunnuhelgina, ef ekkert óvænt kemur upp á. Þetta kom
fram í samtali blaðamanns Mbl. við Hrólf Kjartansson deildarstjóra í
skólaþróunardeild menntamálaráðuneytisins. Samkvæmt því ættu
grunnskólar landsins, þar sem skólaslit fara fram um mánaðarmótin, að
geta útskrifað 9. bekkinga með hefðbundnura hætti, en fram til þessa
hefur verið óljóst, hvort tækist að fara yfir prófín fyrir þann tíma.
Hrólfur sagði að yfirferðin
hefði gengið mjög vel fram til
þessa og ekkert sem benti til
annars en að unnt yrði að senda
út niðurstöðurnar um hvítasunn-
una. Hann var spurður hvernig
útkoma prófanna væri að þessu
sinni. „Það vitum við nú ekki al-
veg eins og er, en málið verður
skoðað svolítið núna um helgina.
Þetta ræðst alltaf af þvi hvernig
til tekst með prófasamninguna
sjálfa. Það er alltaf svolítið flökt
eftir því hvort prófin eru talin
þung eða létt, en þetta virðist
vera ákaflega svipað og verið
hefur." Hrólfur sagði ennfremur,
að eftir þá athugun á niðurstöð-
unum sem fram færi nú um helg-
ina kæmi í ljós, hvort hnika
þyrfti til í einkunnargjöfum til
að ná meðaldreifingu.
17. maí hald-
inn hátíðlegur
í Reykjavík
Þjóðhátíðardagur Norðmanna
var í gær, 17. maí.
Nokkuð var um hátíðahöld
hér á landi í tilefni dagsins og
hófust þau í gærmorgun er full-
trúi frá Nordmannslaget lagði
blómsveig að minnismerki um
fallna hermenn í Fossvogskirkj-
ugarði. Annemarie Lorentzen
sendiherra Noregs á íslandi
flutti ávarp, Halldis Moren
Vesaas skáldkona las úr verkum
eiginmanns síns, Tarjei Vesaas,
og lúðrasveit Hjálpræðishersins
i Osló lék.
Síðan var farið í Norræna
húsið og þaðan gengið í skrúð-
göngu að Tjörninni og aftur að
Norræna húsinu. Þar fóru börn-
in í leiki fyrir utan húsið og inni
var brúðuleikhús, kaffi og veit-
ingar.
Móttaka var í Norska sendi-
ráðinu sídegis og um kvöldið
hélt Nordmannslaget veislu í
Naustinu.