Morgunblaðið - 12.07.1985, Síða 15

MORGUNBLAÐIÐ, FÖSTUDAGUR12. JÚLÍ 1985
B 15
Kjarvalsstaðir:
Verk Jóhannesar
S. Kjarval
í Kjarvalssal stendur nú yfir sýning á verkum Jóhannesar
S. Kjarval. Á sýningunni eru 30 málverk og teikningar allar í
eigu Kjarvalsstaða. Þar á meóal eru nokkur verk sem keypt
hafa veriö á sídustu árum og hafa ekki sést opinberlega fyrr.
Sýningin er opin daglega kl. 14—22 fram til júlíloka.
Akureyri:
Útvarp Síríus
tekið til starfa
í tengslum við hundadagahátlð
sem haldin verður á Akureyri hefur
tekið til starfa útvarpsstöð þar I bæ,
sem sendir m.a. út sömbutónlist og
annaö efni I léttum dúr. Nafn stööv-
arinnar er Slrfus og hófust útsend-
ingar um slðustu helgi.
Dagskrárefni veröur aðallega
tónlist, en þegar fram I sækir stend-
ur til aö þaö veröi fjölbreyttara, þá
verður útsendingartlminn einnig
lengdur.
Tækjabúnaöur allur er fenginn hjá
Pósti og Slma. Sent verður út á FM
bylgju, 99,4 Mhz og I stereo.
SAMKOMUR
Hótel Borg:
Orator meö dansleiki
Hótel Borg hefur tekið stakka-
skiþtum og hefjast nú aftur dansleik-
ir á vegum Orators. Þaö veröur
bryddaö upp á ýmsum nýjungum,
en andi slðastliðins vetrar mun svlfa
yfir vötnum.
Pöbb-lnn:
Hljómsveitin
rock-óla
Hljómsveitin ROCK-ÓLA leikur
fimm daga vikunnar á Pöbb-lnn
Hverfisgötu 46, þaö er aö segja frá
miðvikudegi til sunnudags. Meölimir
hljómsveitarinnar eru Agúst Ragn-
arsson, Bobby Harrisson, Pálmi Sig-
urhjartarson og Rafn Sigurbjörns-
son.
FERÐIR
Ferðafélag íslands
• í kvöld er farið I þrjár helgarferöir;
I Þórsmörk, Landmannalaugar -
Veiöivötn og á Hveravelli - grasa-
ferö. Brottför er kl. 20. I öllum þess-
um ferðum er gist (sæluhúsum
Feröafélagsins á viökomandi stöö-
um.
Sunnudaginn 14. júll verður
gengið á Hvalfell kl. 10 og komiö
niöur hjá Glym (Botnsá kl. 13. Sama
dag er gönguferð aö Glym, sem er
hæsti foss landsins (198 m). Miö-
vikudag kl. 20 er gönguferð aö
Tröllafossi.
Útivist
Lagt veröur af staö I helgarferöir I
kvöld I Þórsmörk, Lakaglga og
Veiöivötn. í Þórsmörk er gist I skála
Útivistar I Básum. í Lakaglgum er
tjaldaö I nágrenni þessarar mestu
gfgaraöar á jörðinni. A sunnudag kl.
8 hefst dagsferö I Þórsmörk. Gengið
verður um ströndina milli Þorláks-
hafnar og Selvogs og hefst sú ferð
kl. 10.30, sunnudag. Þá verður einn-
ig ferö, sem hefst kl. 13, þar sem
ekið verður um Selvoginn og Strand-
arkirkja skoöuö. Nk. miövikudag
veröur slðan fariö I Þórsmerkurferö.
brottför er frá BSl.
Þingvellir:
Þjónusta viö
feröaffólk
I sumar veröur farið I skipulagöar
gönguferöir á vegum Þjóðgarösins
og veröur leiösögumaöur hafður
meö í för. Gönguferöirnar veröa
meö þeim hætti aö á föstudögum
og laugardögum kl. 13.00 verður
fariö I svokallaöa Skógarkotsgöngu.
Föstudaga, laugardaga og sunnu-
dagakl. 16.30 veröur farin svonefnd
Lögbergsganga; lagt af staö frá
Flosagjá og gengiö um þinghelgina.
HEILSAN
Hreyfðu þig þegar
þú situr kyrr!
Um mikilvægi þess aö sitja rétt í vinnunni
Æ fleiri verja nú vinnudegi sínum sitjandi og með aukinni tækni á vinnumarkaðnum, ekki
síst með tilkomu tölvunnar, er allt útlít fyrir að þróunin haldi áfram í sömu átt, þ.e. að enn
aukinn fjöldi starfa veröi inntur af hendi í sitjandi stellingu. Framleiðendur vinnustóla hafa
hin síðustu ár verið að gera sér Ijósari grein fyrir þessari staðreynd og því hert á leitinni aö
hinum fullkomna stól, sem er þægilegur og um leiö vinnuhvetjandi þeim, sem eyðir
stórum hluta hvers dags sitjandi. Kannanir sýna, hversu mikil áhrif stólar hafa á vellíöan og
heilsufar, til aö mynda skrifstofufólks, og hönnuðir skrifstofustóla hafa því leitað til lækna-
vísindanna eftir ráðum til að draga úr atvinnusjúkdómum, sem raktir eru til rangrar setu.
Stutt en markviss þróun
Saga skrifstofustólsins er tiltölu-
lega stutt saga, því um síðustu
aldamót voru flest skrifstofustörf
unnin standandi við púlt. Ritarar
fengu sér þó sæti fljótlega þó
bókhaldarar yröu aö láta sér nægja
púltiö sitt öllu lengur. Ritarastólarn-
ir voru þó síöur en svo þægilegir,
þeir voru óbólstraðir og oftast
baklausir í þokkabót. Innreiö ritvél-
arinnar og reiknivélarinnar varö
samfara bættum aöbúnaöi en hætt
er þó viö aö nútímaskrifstofufólki
þætti erfitt aö sætta sig viö fyrstu
skrifstofuhúsgögnin. Þeim var oft
fremur ætlaö aö vera „andlit" fyrir-
tækisins út á viö en þægileg vinnu-
aöstaöa. Hönnuöir 3. áratugarins
tóku þó aó reyna aö samræma
annars vegar stíl og hins vegar
þægindi og undir lok hans leit fyrsti
hjólastóllinn, sem snúa mátti allt
um kring, dagsins Ijós. Árió 1928
var gefinn út opinber þýskur staöall
fyrir stóla af slíku tagi og hvorki
meira né minna en 3 milljónir slíkra
skrifstofustóla voru framleiddar í
Þýskalandi frá því ári og fram til
1975. En þaö var á 7. áratugnum,
sem skriöur komst á þróunina:
„mannúðarsjónarmiöin" urðu ofan
á og læknavísindin tóku aö leggja
sitt af mörkum viö hönnun skrif-
stofuhúsgagnanna. Áriö 1967 var
almennt oröiö Ijóst, aö seta er ekki
kyrrstaða heldur framkvæmd, svo
undarlega sem þaö kann aó
hljóma. Og nú fer enginn skrifstofu-
stólaframleiöandi í grafgötur um aó
stóll þarf aö laga sig aö þörfum
mannsins, ekki maöurinn að stóln-
um.
misjafnlega reynir á hvora hliö,
neyöist hann til að hreyfa sig til
aö úr veröi víxlverkun vöövanna
beggja megin. Þannig auöveldar
líkaminn sér að sitja til lengdar:
3) Spenntir vöövar þreytast.
Teygja vöðvanna getur enn-
fremur orsakaö meiðsli. Vegna
þessa er þaö sem vió köllum af-
slappaöa stellingu ekki síöur
óheilsusamlegt — þaö reynir
engu síöur á vööva líkamans.
öll einhæf seta hefur neikvæö
áhrif.
4) Hvildarstelling veldur þreytu!
Fólk á t.d. auöveldara meö aö
sofna í þægilegum stól en
beinhöröum. Væröin, sem kem-
ur yfir likamann, er i rauninni
þreyta. f stól, sem hvetur þann
sem situr til aö skipta um stell-
ingu ööru hvoru, er framkvæmd
meiri og nákvæmari vinna og
sá, sem varið hefur deginum
Mörg Evrópulandanna
hafa sett lög um aðbúnað
skrifstofufólks á vinnu-
stöðum. í Þýskalandi
gengu slík lög í gildi árið
1977 og eru þau talin
strangari en annars staö-
ar. Vinnuveitendur þar
eru skaðabótaskyldir
vegna meiðsla og/eða
langvinnra veikinda t.d.
af völdum illa hannaðra
skrifstofuhúsgagna og
lélegrar loftræstingar.
Þá eru vinnuveitendur
skyldugir til að hafa ráð-
gefandi lækni til að fást
viö atvinnutengda sjúk-
dóma og gefa leiðbein-
ingar um réttan aðbúnað.
Að mati vinnuveitenda
hafa fyrirbyggjandi
ákvæði sem þau um
læknisráðgjöf, fremur
sparað fyrirtækjunum út-
gjöld en aukið þau, þrátt
fyrir dýrari skrifstofu-
húsgögn.
þannig, er ekki útkeyröur á
kvöldin.
5) Vel hannaöur stóll fullnægir
hreyfingarþörfinni i staó þess aó
ýta undir einhliöa stellingu. En
slíkur stóll veröur um leiö aö
styója viö líkamann í hvaöa
stellingu, sem hann velur sér —
aöeins þannig sparast orka
vöðvanna. „Hreyfi-seta" (og þar
á doktorinn viö þá staöhæfingu,
aö þaö aó sitja á rassinum sé í
rauninni hreyfing í framkvæmd,
andstætt því sem margir
ímynda sér) þarf um leiö aö vera
hagkvæm.
6) Besta setu-stelling þess, sem
sitja þarf svo tímunum skiptir, er
sú, aö áreynslulaust sé teygt á
allri hryggjarsúlunni. Mjaðma-
grindin veröur aö fá stuöning af
sitjandanum án nokkurrar
hindrunar þó til hreyfinga. Þess
vegna þarf stuöningur stóls viö
bak aö vera viö mjóhrygginn.
Hryggjarsúlan hins vegar, er
hvött til aö teygja úr sér með þvi
aö þrýst er á hana, u.þ.b. á milli
axlablaöanna eöa viö sjöunda
hryggjarliöinn, en undir honum
liggur einmitt líffaeri, sem bregö-
ast rétt viö þeim þrýstingi.
7) Hagkvæmasta stellingin í stól er
sem sagt sú, sem teygir á
hryggnum. Og stööug breyting á
spennu vöövanna umhverfis
hryggjarsúluna, þ.e. „hreyfi-
seta“ tryggir betri vinnu-
aöstööu og um leiö aukin af-
köst.
Sittu MEÐ stólnum —
ekki í honuml
Þetta eru þær niöurstööur dr.
Schoberths læknis, sem Drabert-
fyrirtækiö leggur til grundvallar vlö
hönnun stóla sinna. Hinn fullkomni
skrifstofustóll, segja þeir hjá Drab-
ert, er sá sem hvetur líkamann til
aö sitja meö sér, ekki í sér — slíkur
stóll er réttur, ekki aöeins frá
heilsufarslegu sjónarmiöí, heldur
frá sjónarmiöi vinnuveitandans
líka, því hann kallar fram hraustara
starfsfólk og um leið afkastameira
starfsfólk. Til þess þarf stóllinn aö
fullnægja m.a. þessum skilyröum:
Hann veröur aö koma í veg fyrir
aö mjaömagrindin haltist aftur
meö því aö styöja viö hana.
Hann verður aö hvetja hrygginn
til aö teygja úr sér meö því aó
þrýsta létt á hann á móts viö 7.
hryggjarliö.
Hann veröur aö styöja viö bakið
á milli axlanna, ekki sist ef starf
kallar á lárétta sjónlínu eins og
viö tölvuvinnu.
Hann veröur aö láta hreyfingar
mjóhryggjar í friöi í staö þess aö
hefta þær og má raunar alls ekki
styöja viö mjóhrygginn — aöeins
mjaömirnar.
Axlablööin veröa aö vera frjáls.
j stuttu máli sagt, stóllinn veröur
aö fylgja hreyfingum líkamans í
staö þess aö koma í veg fyrir þær.
Aöeins með því móti fó vöövarnir
hvíld sína á víxl viö áreynsluna. Til
þess aö hver líkami geti stillt stól
aö sínum eigin þörfum veröur vit-
anlega aö vera hægt aö breyta
stellingum stólsins úr sitjandi
stööu. Margt fleira en þessir ofan-
töldu punktar er auövitaö tekiö til
greina viö hönnun Drabert-stóla,
svo sem hæö og breidd armanna,
öryggistæki á hjólunum undir
stólnum, halli setunnar og hasö
meö tilliti tíl vinnuborös eöa ann-
arrar aóstööu o.fl. Þaö er flóknara
mál en margur hyggur aö hanna
stól sem gerir allt í senn: tryggir
góöa heilsu og vellíöan starfsfólks-
ins, tryggir vinnuveitanda góö og
nákvæm afköst og er þar meö
hyggileg fjárfesting og er um leið til
augnayndis í umhverfi sínu. Gam-
algróin fyrirtæki á borö viö Drab-
ert, sem allt hafa lagt í sölurnar til
aó ná þessum árangri og telja sig
hafa náö svo nærri fullkomnun sem
unnt er, draga þó andann aldrei
léttar: Þar fara fram stööugar rann-
sóknir og kannanir á gæöum stól-
anna og heilsu þeirra, sem i þeim
sitja. Aöeins meö þannig þrotlausri
vinnu telur Drabert sig geta mætt
æ haröari kröfum markaðarins.
Fyrrverandi læknir lands-
liðsins gefur góð ráð
Ágætt dæmi um þá alúö, sem
lögö er í hönnun skrifstofustóla, er
aö finna hjá þýska fyrirtækinu
Drabert, sem reyndar er taliö
brautryöjandi á þessu sviöi. Þar
hafa læknar verið meö í ráóum svo
árum skiptir, núverandi ráögefandi
fyrirtækisins er dr. Hanns Schob-
ert, háskólaprófessor og fyrrver-
andi trúnaöarlæknir þýska knatt-
spyrnusambandsins. Sérgrein hans
er bakveiki og orsakir hennar, sem
leiöa má til íþróttaiðkana og at-
vinnugreinar sjúklingsins. Auk þess
aö starfa sem trúnaöarlæknir
knattspyrnusambandsins var hann
einnig sérlegur læknir þýska lands-
liösins í knattspyrnu frá 1966—
1974. Dr. Schobert hóf rannsóknir
á áhrifum langtímasetu á líkamann,
einkum bakið, fyrir þremur áratug-
um og þaö var því ekki aö ósekju
aö Drabert-fyrirtækiö leitaöi til
hans um aö hafa hönd í bagga meö
hönnun skrifstofustóla sinna.
Niöurstööur hans og þau leiöarljós,
sem hann setur sér viö gerö hins
fullkomna stóls, eru m.a. þessar:
1) Höfuö og háls veröa aö vera
upprétt viö vinnu þannig aö
sjónmálslínan sé bein eöa halli
aöeins niöur á viö. Slík stelling
gerir þá kröfu til hálsvöövanna,
aö þeir séu spenntir, þ.e. þeir
veröa aö vinna sitt verk.
2) Vöövar vinna þó aöeins stuttan
tíma í senn en öll vlnna vööv-
anna krefst orku. Vöövar í hálsi
og baki mynda spegilmynd hver
við annan, eru symmetrískir, og
sitji maöur skakkt þannig aö