Morgunblaðið - 04.03.1986, Blaðsíða 42

42
MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 4. MARZ1986
Minning:
Þóra Tómasdóttir
frá Barkarstöðum
>
Fædd 2. maí 1893
Dáin 23. febrúar 1986
Þóra Tómasdóttir frá Barkar-
stöðum í Fljótshlíð, ömmusystir
okkar, gerðist nafna okkar allra
eftir að ein okkar sem skýrð hafði
verið nafni hennar kallaði hana
„Þóru nöfnu". í okkar huga er Þóra
nafna enn litríkasti persónuleiki og
besta kona sem við höfum kynnst.
Þekktum við hana aðeins sem full-
orðna og aldraða konu sem alltaf
var jákvæð, gamansöm og uppörv-
andi en hafði ákveðnar skoðanir
sem hún hélt fast við.
Þegar ein okkar átti að skrifa
ritgerð í skóla um „merkilegasta
íslendinginn" þá varð Þóra nafna
fyrir valinu. Þar var lýst konu sem
fór í sína fyrstu utanlandsferð 86
ára gömul nýkomin af sjúkrahúsi
og sitjandi í hjólastól. Þannig lét
hún ekki aldurinn hindra sig í því
að reyna nýja hluti sem ekki hafði
gefíst tækifæri til áður á lífsleiðinni.
Lærði hún að synda á fullorðinsár-
um, fylgdi kröfum samtímans um
klæðaburð — fór úr peysufötum í
íþróttagalla.
Þóra nafna er af þeirri kynslóð
sem hefur verið sívinnandi, iðnin
er mikil. Hún var ekki nein undan-
tekning. Hverskonar hannyrðir og
föndur var hennar iðn og vinna síð-
ustu árin. Hún fór í „leikskólann"
sinn eins og hún kallaði dagdeildir
Hátúns og Múlabæjar. Henni fannst
gaman að hitta þar fólk og læra
af því nýjar aðferðir við vinnu sína.
Þar afkastaði hún miklu og gaf
okkur krökkunum framleiðslu sína.
Flýtti hún sér oft, sat við fram á
nætur til að ná því að búa til handa
okkur öllum áður en hún lamaðist.
Það voru ekki mörg fjölskyldu-
boðin sem Þóra nafna lét sig vanta
í þó heilsan væri stundum ekki góð.
Hún þreyttist aldrei þegar hún var
að skemmta sér, ætlaði sér bara
að sofa og hvíla sig allan næsta
dag, annað hefði hún jú ekki að
gera.
Við erum þakklátar fyrir að hafa
fengið að kynnast Þóru Tómas-
dottur og átt hana fyrir frænku og
nöfnu.
Minningar um hana fylgja okkur
um ókomna framtíð.
Magga, Anna Gunna,
Þóra og Magnea
Blómostofa
Riðftnns
Suðurlandsbraut 10
108 Reykjavík. Sími 31099
Opið öiíkvöld
til ki. 22,- einnig um helgar.
Skreytingar við Öli tilefni.
Gjafavörur.
í dag verður jarðsett móðursystir
mín, Þóra Tómasdóttir frá Barkar-
stöðum í Fljótshlíð. Hún andaðist í
Landspítalanum 23. febrúar síðast-
liðinn, 92 ára gömul. Andlegri reisn
hélt hún næstum til hinstu stundar.
Hún var hafsjór af fróðleik og sagði
mjög vel frá.
Guðríður Þóra hét hún fullu
nafni. Bar hún nafn fyrri konu föður
síns sem einnig var móðursystir
hennar. Foreldrar hennar voru
Tómas Sigurðsson bóndi og hrepp-
stjóri á Barkarstöðum í Fljótshlíð
og síðari kona hans, Margrét Áma-
dóttir frá Reynifelli á Rangárvöll-
um. Þóra var elst af 8 alsystkinum
sem upp komust, en þau áttu eina
hálfsystur, sem Tómas átti með
fyrri konu sinni.
Það er varla hægt að minnast
Þóru án þess að lýsa því umhverfí
sem hún ólst upp í og starfaði í
fyrri hluta ævi sinnar, heimilinu á
Barkarstöðum. Foreldrar hennar
voru mikil heiðurshjón og miklir
mannvinir. Margt fátækt og um-
komulaust fólk átti athvarf hjá þeim
Barkarstaðahjónum. Þessa mann-
gæsku erfði Þóra í ríkum mæli,
því hún tók alltaf svari þeirra sem
minna máttu sín. A uppvaxtar- og
manndómsárum Þóru var mikið af
ungu og glöðu fólki á Barkarstöð-
um. Allir sungu og allir spiluðu á
litla orgelið í stofunni. Alltaf voru
gestir á sumrin, því vinir og vanda-
menn kusu að vera þar í sumarleyf-
um sínum. Þegar tóm gafst frá
önnum dagsins var farið út á tún
og farið í ýmiskonar_ leiki, bæði
heimilisfólk og gestir. Á sunnudög-
um var farið á hestbak og þeyst
um þessa fallegu sveit. I minning-
upni fínnst mér alltaf hafi verið
sólskin. Þetta var allt svo gott fólk,
enda nutum við bömin þess, sem
vorum svo lánsöm að fá að dvelja
á þessu góða heimili yfír sumarið.
Sumarbömin vom mörg á Barkar-
stöðum í gegnum árin og öllum
þessum bömum var Þóra sem besta
móðir. Þóra var stoð og stytta
móður sinnar við öll inniverk og
veitti ekki af í öllum gestagangin-
um.
Áríð 1935 deyr móðir hennar.
Þá voru allar systur hennar giftar
og famar í burtu, en Þóra var með
móður sinni alla tíð. Ári eftir að
móðir Þóm dó giftist Sigurður bróð-
ir hennar indæili konu og tóku þau
við búsforráðum á Barkarstöðum.
Þá þótti Þóm hlutverki sínu lokið
þar og flutti hún þá til Reykjavíkur.
Þar vann hún alla algenga vinnu.
Árið 1940 giftist hún Magnúsi
Hannessyni sjómanni og síðar
gæslumanni á Kópavogshæli. Þau
eignuðust litla íbúð á Gullteigi 4.
Þar bjó Þóra manni sínum hlýlegt
Skreytum
við öll tækifæri
IMM.4. ^ Roykjavikurvegi 60, simi 53848. Alfheimum 6, simi 33978.
••
Legsteinar
ýmsar gerðir
Marmorex
Steinefnaverksmiðjan
Helluhrauni 14, sími 54034,
222 Hafnarfjörður
og vinalegt heimili. Ég efast um
að Magnúsi hafí nokkm sinni liðið
betur en árin sem þau áttu saman.
Mann sinn missti Þóra 29. nóvem-
ber 1972.
Síðustu 20 árin átti Þóra við
vanheilsu að stríða og átti hún þá
hauk í homi þar sem vom systur
hennar og fjölskyldur þeirra. Síð-
asta 2 V2 árið var hún rúmliggjandi
í Landspítalanum.
Það sem einkenndi Þóm sérstak-
lega síðustu árin var þakklæti til
allra þeirra mörgu sem önnuðust
har.a, bæði hjúkmnarfólks á spítal-
anum og frænda og vina. Hún var
svo ljúf og góð, að öllum þótti vænt
um hana. Það var hennar flársjóður,
sem hún nú tekur með sér til æðri
heimkynna. Eitt sinn spurði hana
kona, sem lá í næsta rúmi, hvað
hún ætti eiginlega mörg böm, því
hún fengi svo mikið af heimsóknum.
Þóra eignaðist ekki böm, en fáar
konur hafa átti fleiri „böm" en hún.
Fyrst öll sumardvalarbömin á Bark-
arstöðum, síðan var hún eins og
besta amma öllum systurbömum
sínum og svo þeirra bömum.
Nú verða ekki fleiri „ættarmótin"
á afmælisdegi hennar, 2. maí. En
við munum öll sakna hennar og
biðjum góðan guð að taka við sál
þessarar elskulegu frænku okkar.
Blessuð sé minning hennar.
Agústa Ragnars
Mig langar í nokkrum orðum að
minnast móðursystur minnar, Þóru
Tómasdóttur frá Barkarstöðum í
Fljótshlíð.
Við Þóra höfðum þekkst í 32 ár
og hálfu betur, þegar hún lést, 24.
febrúar sl. á Landspítalanum.
Þá var hún orðin níutíu og
tveggja ára. Þegar kynni okkar
hófust, má segja að það hafí verið
ókíkt með okkur komið, hún búin
að lifa mestan hluta starfsævi
sinnar og ég rétt nýfæddur og
engan veginn búinn að gera mér
grein fyrir undrum veraldarinnar
sem ég var kominn í.
En þó ég muni ékki vel eftir
fyrstu kynnum okkar Þóru, þá held
ég að það hafí orðið mjög kært
með okkur strax í upphafí.
Alla vega hef ég heyrt að Þóra
hafí verið sú bamfóstran, sem ég
hafí helst óskað mér, ef á þurfti
að halda.
I bemskuminningu minni er hún
órjúfanlegur hluti af öllu því
skemmtilegasta sem ég man eftir.
Hún hvatti mig á unglingsárum
mínum og var alltaf best heima í
því sem ég hafði fyrir stafni af mínu
venslafólki. Þegar lífsbaráttan tók
við, var hún stoð og stytta sem
hægt var að leita ráðlegginga hjá.
Hún tók þátt í gleði og sorgum
og synir mínir voru henni einstak-
lega kærir. Það besta við þessa
minningu mína um Þóm Tómas-
dóttur er að vita að ég var ekki
einn um að vera í uppáhaldi hjá
henni, heldur má segja að þar hafí
jafnt yfír allt hennar frændlið geng-
ið.
Það væri stór misskilningur ef
fólk héldi að Þóra hafí verið jábróðir
í öllu sem maður tók sér fyrir
hendur og mælt öllu bót sem maður
gerði.
Nei, hún hafði sýnar ákveðnu
skoðanir og oft þurfti að leita sátta,
en það var jafnan auðsótt mál.
Þóra var stórbrotin í lítillæti sínu.
Þó trúmennska hennar við bernsku-
heimil sitt hafí orðið til þess að hún
gitist mjög seint og ætti ekki börn
sjálf, var hún með afbrigðum bam-
góð og nutu öll systkinaböm hennar
og böm þeirra þess.
Þóra var frændrækin og vina-
mörg og kom best í ljós, á síðasta
árí, sem hún lá á Landspítalanum
hversu mjög fólk sóttist eftir félags-
skap hennar. Það leið aldrei sá
dagur að ekki kæmu 4—5 í heim-
sókn til hennar. Oft varð líka heim-
sóknin lengri en áætlað var í upp-
hafí.
Þóra hélt alla tíð andlegri heilsu
en líkamleg heilsa hennar var þann-
ig að margir hefðu lagst í kör fyrir
langa löngu. En hún hafði ekki
skap í sér til að gefast upp. Hún
klæddi sig á hveijum degi og sá
um sig að mestu leyti sjálf þar til
fyrir tveim ámm að hún flutti til
yngstu systur sinnar.
Þóra safnaði ekki veraldlegum
auði, en samt var hún sí gefandi
gjafír. Þeir em orðnir margir
Þórudúkamir sem hún heklaði
handa systkinabömum sínum og
em þeir allir hrein listaverk. Og
aldrei fæddist bam í fjölskyldunni
að Þóra gæfi ekki vagnteppi í
sængurgjöf, sem hún hafði sjálf
heklað. Þessar gjafír em verðmæt-
ari eigendum sínum en glingur og
glys. Það var ekki ósjaldan sem
Þóra sagði manni sögur af löngu
liðnum atburðum og merkilegu fólki
sem hún hafði kynnst á æskuheim-
ili sínu.
Hún kynntist persónulega mönn-
um eins og Gvendi dúllara og Jóni
söðla og fannst mér sérstaklega
gaman af að heyra hana segja frá
löngu liðnum atburðum. Það er eins
og maður hafí sjálfur upplifað þá,
eftir frásagnir Þóm. Þannig var
sérstaklega gaman einu sinni að
sjá í sjónvarpinu myndina um
Höddu Pöddu, því Þóra hafði oft
sagt mér frá því, þegar sú mynd
var tekin á Barkarstöðum. Manni
fannst eins og maður hafí verið
þama sjálfur.
Þóra var í lifanda lífí besti vinur
fjölmargra. Hún var óhrædd að
segja skoðun sína við vini jafnt og
þá sem hún þekkti minna, og sóttist
ekki eftir vinskap ef hann þurfti
að kaupa.
Þeir sem hafa átt vin, vita til
hvers er hægt að ætlast af vinum.
í mínum huga verður minningin um
Þóm Tómasdóttur ávallt dýrt djásn.
Sigurður Haraldsson
Við andlát Þóm Tómasdóttur,
móðursystur minnar, vakna minn-
ingar til lífs, góðar minningar allt
frá því ég fyrst man og þar til nú,
er hún hefur fengið hvíldina á nítug-
asta og þriðja aldursári.
Fljótshlíðin er ein hin fegursta
sveit þessa lands enda rómuð af
mörgum listamanninum í máli og
myndum. Barkarstaðir er næst-
innsti bær sveitarinnar, stór og góð
bújörð. Umhverfi og útsýni engann
ósnortinn. Stórbrotin náttúran laðar
fram hugrekki og þor, en um leið
auðmýkt fyrir almættinu. Það em
forréttindi að fæðast og alast upp
í skjóli Þórsmerkur, jöklanna og
annarra tignarlegra fjalla, horfa á
hlíðina grænu með fossunum
mörgu, sjá yfír Markarfljótsaura til
hafs.
Sigurður ísleifsson frá Seljalandi
og eiginkona hans, Ingibjörg
Sæmundsdóttir frá Eyvindarholti,
fluttu að Barkarstöðum árið 1842.
Þau byggðu á fyrstu búskaparárum
sínum stóran og myndarlegan bæ,
enda heimilisfólkið margt. Þau
bjuggu rausnarbúi. Tíu af bömum
þeirra náðu fullorðinsaldri.
Tómas, sonur þeirra, tók við búi
á Barkarstöðum á árinu 1881.
Sama ár kvæntist hann Guðríði
Þóm Ámadóttur frá Reynifelli, en
hún lést eftir stutta sambúð. Þau
eignuðust eina dóttur, er upp
komst, Guðrúnu að nafni. Nokkmm
ámm síðar gekk Tómas að eiga
Margréti Ámadóttur, systur fyrri
konu sinnar. Ári síðar fæddi hún
stúlkubam, sem var skírð Guðríður
Þóra í höfuðið á móðursystur sinni.
Þóra var því elst ellefu bama þeirra
hjóna Tómasar og Margrétar. Þrjú
þeirra létust í æsku, en upp komust
auk Þóm: Ingibjörg, Ámi, Sigurður,
Guðrún, Sigríður, Anna og Þómnn
Marta. Á lífi em nú Ámi, Guðrún
og Marta.
Þóra fæddist í bænum, sem afí
hennar hafði byggt fímmtíu ámm
áður, ein systkina sinna, þar sem
flutt var í nýtt íbúðarhús það sama
ár. Stendur það enn og ber vitni
um framsýni föður hennar. Tómas
var dugnaðarmaður, víðlesinn og
vel metinn í sveit sinni. Hann var
lengi hreppsnefndarmaður og
hreppstjóri í 33 ár. Margrét var vel
menntuð til munns og handa, mikil-
hæf húsmóðir, hlý og ljúf í fram-
komu.
Á Barkarstöðum var jafnan
margt fólk í heimili. Þar var öllum
jafnvel tekið, vinum sem vandalaus-
um, og ekki farið í manngreinarálit.
Þangað leituðu margir, sem erfítt
áttu uppdráttar. Gamalt, uppgefið
og eignalaust fólk átti hjá þeim
áhyggjulaust ævikvöld.
Bömin tóku snemma virkan þátt
í daglegum störfum. Heimilislífíð
var formfast og virðulegt, en þó
kátt og fjörugt. Tónlist var í háveg-
um höfð og lærðu allar systumar
á hljóðfæri. Lesnir vom húslestrar,
trúrækni var mikil. Aldrei var unnið
á sunnudegi, hvemig sem viðraði.
Þóra varð fljótt önnur hönd móður
sinnar við heimilisstörfin og mót-
töku gesta. Um tvítugt fór hún
veturlangt til Vestmannaeyja og
lærði þar fatasaum hjá klæðskera.
Fimm ámm síðar var hún einn vetur
við Kvennaskólann í Reykjavík og
lærði þar matreiðslu. Annan vetur
var hún ráðskona á heimili mágs
síns, Ágústs Johnson, í Reykjavík,
en Guðrún, kona hans, hálfsystir
Þóm, var þá látin. Annan tíma
dvaldi hún á Barkarstöðum, þar
vildi hún helst vera. Var dugnaði
hennar og atorku viðbmgðið.
Tómas lést í desember 1923 og
bjó Margrét áfram með aðstoð
bama sinna. Hún lést í ársbyrjun
1935, og á því ári flutti Þóra til
Reykjavíkur, en bræður hennar
urðu eftir á Barkarstöðum og tóku
við búi.
Þóra var eftirsótt ti vinnu og
vann hún m.a. á Elliheimilinu
Gmnd, Vífílsstaðahæli og við mat-
reiðslu á ýmsum matsölustöðum.
Hún var forkur til vinnu, samvisku-
söm og áreiðanleg.
Hinn 4. september 1940 giftist
hún Magnúsi Hannessyni sjómanni
og síðar gæslumanni á Kópavogs-
hæli. Þóra eignaðist ekki böm, en
Magnús á.tt tvö böm fyrir, sem þá
vom stálpuð. Hélt Þóra góðu sam-
bandi við þau, og reyndist þeim
vel. Eftir að hún gifti sig vann hún
aðallega við fískverkun í frystihúsi
á Kirkjusandi, og líkaði það mjög
vel. Hún tók virkan þátt í verkalýðs-
baráttu þess tíma og hafði róttækar
skoðanir á þeim málum. Starf
Magnúsar á Kópavogshæli var þeim
báðum einkar hugfólgið. Sem dæmi
um það man ég að þau fóm þangað
alltaf bæði á aðfangadagskvöld,
hvort sem Magnús var á vakt eða
ekki. Þau bjuggu lengst af á Gull-
teigi 4. Þangað var gott að koma.
Þar var höfðingjasetur, þó að ekki
væri vítt til veggja. Magnús lést
síðla árs 1972. Bjó hún eftir það
ein, að eigin ósk, þrátt fyrir að hún
hefði veikst af hjartasjúkdómi
tveimur ámm áður. Naut hún góðr-
ar aðstoðar ættingja og þá sérstak-
lega Mörtu, systur sinnar, og Har-
alds, mágs síns. Fyrir um þremur
ámm flutti hún til þeirra í Máva-
hlíð 25, en hélt þó alltaf íbúð sinni
á Gullteignum. Hún hafði náð sér
vel af hjartaáfallinu, en átti orðið
erfítt með gang vegna kölkunar í
baki og hnjám. Naut hún þar góðrar
umönnunar. í október 1984 lagðist
hún inn til rannsóknar í Landspítal-
ann og átti ekki þaðan afturkvæmt.
Haraldur lá einnig sjúkur á sama
sjúkrahúsi í tæpt ár, eða þar til
hann lést 2. febrúar síðastliðinn.
Þá var sem lífsneisti Þóm slokknaði
og lést hún þremur vikum síðar,
hinn 23. febrúar. Missir Mörtu er
mikill, er hún á svo skömmum tíma
sér á eftir eiginmanni og systur.
Þóra naut þjónustu á dagvist
aldraðra bæði í Hátúni og í Múlabæ.
Líkaði henni mjög vel á báðum
stöðum og minntist alltaf með
þakklæti samferðamanna sinna þar
og starfsfólks alls. Ekki var hún