Morgunblaðið - 13.04.1986, Page 35

MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR18. APRÍL 1906 sfc
„Ertu búin að lesa „Minningar
einnar sem eftir lifði", sem kom
út í íslenskri þýðingu fyrirjólin?“
„Ég er að ljúka við hana. Veistu
um hvað hún er?“
„Nei, ekki hugmynd, en hún
er mögnuð? Veist þú hvað er að
gerast og setur þetta allt af stað?“
„Nei, en það er stórkostlegt.
Berum saman bækur okkar þegar
ég er alveg búin með bókina."
Þetta er ekki tilbúið samtal.
Og hvorki Gáruhöfundur né kol-
lega Valgerður hér á Morgun-
blaðinu teljum okkur neitt tregar
- ekki sjálfar a.m.k. Við vorum
einfaldlega að skiptast á orðum
og áhrifum af bókinni hennar
Doris Lessing, sem Hjörtur Páls-
son þýddi. En það er einmitt þetta
sem gerir bækur Doris Lessing
svo magnaðar, þær eru svo
margslungnar. Grípa á slagæðinni
og maður skynjar þær kannski
fremur en skilur. Þetta andrúm
vefur hún í sögu - persónusögu,
sem oftast stefnir siðferðilegum
og tilfínningalegum viðbrögðum
manneskjunnar gagnvart tiltekn-
um aðstæðum eða umhverfí.
Nú er von á þessum kunna
breska rithöfundi á Listahátíð í
Reykjavík í sumar. Maður kímir
næstum fyrirfram við tilhugsun-
ina um hvemig henni verður við
þegar hún fær þessa hefðbundnu
snöggsoðnu fjölmiðlaspumingu
þess sem hefur lesið um bækur
hennan „Sagt er að í bókinni þinni
sem kom út á íslandi fyrir jólin
sértu að lýsa skelfílegum afleið-
ingum kjamorkusprengjunnar.
Hveiju vilt þú svara því?“
Henni þykir víst ekkert gaman
að svona spumingum. í bókinni
er engin vísbending um af hveiju
þjóðfélagsbyggingin er að leysast
upp, hvaða ógurlega áfall það er
sem hefur komið yfír borg sögu-
persónanná, svo að öll uppbygg-
ing samfélagsins er hmnin, sam-
göngutæki horfín, fjarskipti eng-
in, rafmagn farið, matarbirgðir
hverfandi og stjómvöld gufuð
upp, allir að flýja eitthvað og þeir
sem eftir em — unga fólkið og
bömin — að reyna að bjarga sér
sem best þau geta með hörku og
eðlisávísun frummannsins. En
maður skynjar að þetta gæti allt
svo vel orðið ef eitthvað gerðist,
tæki í spenntan gikkinn. Hvemig
mundi heimsmyndin verða ef allt
rafmagn væri horfíð og allir
möguleikar á flutningum á olíu
og matvælum að engu orðnir?
Hvemig mundi mannskepnan
bregðast við þegar harðnar á
dalnum? Sjáum við ekki nú þegar
alla þessa drætti í „bömum of-
beldisins" í nútímafólkinu, þegar
það fær ekki í velferðarsamfélag-
inu það sem það gerir kröfu til.
Hvað þá ef öll þess gæði væm
ekki lengur fyrir hendi, alls ekki
til og menn neyddust til að hrifsa
allt sem þeir gætu?
Við stöllumar emm sammála
um að það sé nokkuð billeg og
fljótgripin lausn að kalla þetta
sögusvið afleiðingar kjamorku-
sprengjunnar, enda mun skáld-
konan hafa gefið lítið fyrir þá
skýringu. En lesendur grípa það
sem þeim hentar í þessum marg-
ræðu sögum hennar. Tfu ámm
eftir að hún skrifaði sfna frægustu
sögu, „Gullnu dagbókina", sem
flaug sem metsölubók um víða
veröld, skrifar hún í formála nýrr-
ar útgáfu að aðalmarkmið sitt
hafí verið að móta bókarefni sem
bæri í sér sínar eigin skýringar,
orðlausa yfirlýsingu; að mótun
sögunnar sé hennar mál. En það
fór alveg framhjá gagnrýnendum
og lesendum. Bæði vinsamlegir
og gagnrýnir bókarýnar létu hana
bara fjalla um baráttu konunnar
við að vera óháð og fijáls, eða
að konumar gripu hana sem gott
baráttutæki. Og hún bætir við:
„Þessi saga heldur áfram að vera
mér, höfundinum, ákaflega fróð-
leg reynsla. Dæmi. Tíu ámm eftir
að ég skrifaði bókina get ég fengið
á einni viku þijú bréf um hana,
frá þremur gáfuðum, vel mennt-
uðum, áhugasömum lesendum,
sem hafa haft fyrir því að setjast
niður og skrifa mér bréf. Einn er
kannski í Jóhannesarborg, annar
í San Francisco og þriðji í Buda-
pest. Og hér sit ég í London og
les öll þessi bréf í einu eða hvert
á eftir öðm - þakklát og ánægð
með að skrif mín hafa getað
hvatt, upplýst eða komið við ein-
hvem. En eitt bréfið er eingöngu
um baráttu kynjanna, um mann-
úðarleysi karlmannsins gagnvart
konunni, og skilningsleysi kon-
unnar á karlmanninum, og bréf-
ritarinn hefur skrifað síðu eftir
síðu um þetta og ekkert annað,
því hún - ekki þó alltaf hún -
getur ekki séð neitt annað í þess-
ari bók. Annað bréfíð er um
stjómmál, líklega frá gömlum
komma eins og ég var einu sinni
sjálf og hann skrifar margar síður
um pólitík og nefnir ekkert annað
efni. Bréf af þessum tveimur
tegundum vom algengust meðan
bókin var ný (eftir 1962). Þriðja
bréfíð, af því tagi sem fyrmm var
fágætt en hefur nú sfgið á hin,
getur ekki komið auga á neitt
annað efíii í bókinni en geðræna
kvilla og geðflækjur. Þó er þetta
sama bókin.“
Sjáum við ekki þama kortlagð-
ar sveiflumar í viðhorfum og
uppáhaldshugðarefnum samfé-
lagsins fram eftir 20. öldinni? Og
svo allt í einu sjá menn í bókinni
sem þýdd var á íslandi f vetur
bara afleiðingar kjamorku-
sprengjunnar - þ.e. væntanlega
þeir sem em með allan hugann
við það.
Þessi bók kemur líka við marga,
marga, því hún heldur um slagæð-
ina á siðferðilegu og menningar-
legu lífí fyrri hluta og miðbiks
þessarar aldar, rétt eins og og
Tolstoy gerði í Rússlandi um miðja
síðustu öld og Stendhal í Frakk-
landi. Hún hefur reynt þetta allt
á eigin skrokki, alveg eins og
aðalpersónan Anna sem skrifar
dagbækumar fimm. Þegar Doris
Lessing vill ná hugmyndafræði-
legri tilfinningu samfélagsins um
miðbik 20. aldarinnar þá tekur
hún það sem þá er efst á baugi
meðal menntafólks, sósíalisma og
marxisma, frelsisbaráttu konunn-
ar og drauminn um að verða
einhvers konar listamaður, þar
sem hundmð og þúsundir ungs
fólks flykkjast sem aldrei fyrr í
kvikmyndagerð, blaðamennsku,
tónlistariðkun, myndlist af öllum
tegundum, skrifar bækur og tekur
myndir, kemur þar í stað einangr-
aða, skapandi og næma lista-
mannsins á stallinum. Hún finnur
fyrir þessu samfélagi, sem hún
upplifði sjálf sem ung kona úr
nýlendum Afríku í uppreisn gegn
kynþáttamisrétti, kúgun konunn-
ar, þjóðfélagslegu misrétti o.s.frv.
Og lætur Önnu og aðra f bókinni
upplifa hvemig þessi hugsjónatrú-
arbrögð leysast í sundur í raun-
veruleikanum, standast ekki.
Vinir Önnu grípa alltaf í tómt,
verða eitthvað allt annað en þau
öll hugðu í draumum sfnum þegar
þau sátu saman og leystu heims-
málin. Og það er alveg makalaust
hvemig þeir sem upplifað hafa
20. öldina frá 1920 og fram á
sjöunda áratuginn þekkja and-
rúmið. Sumt er þegar fellt inn í
samfélagið og orðið sjálfsagður
þáttur í því, sem enginn tekur
eftir. Annað hefur ekki staðist og
skilið boðendur sína eftir vega-
lausa. Dulítið dapurlegt að sjá
þetta velmeinandi ágæta fólk sitja
eftir, þegar eiginlega hefur flætt
undan því.
Jafnvel þegar Doris Lessing
venti sínu kvæði í kross og teymir
nú lesendur sína í nokkurs konar
geimferð á aðrar reikistjömur,
sem hún byijaði á fyrir 7 árum,
þá gerþekkir maður marga þætti
mannkynsins, sem við gefnar
aðstæður á reikistjömunum henn-
ar og í hinum mismunandi beltum
3, 4 og 5 gætu þróast einmitt
svona eins og hún lýsir því. í öllum
bókunum setur hún manneskjuna
andspænis aðstæðum, sumum
framandi og við þekkjum næstum
hvert viðbragð.
Það verður gaman að fá Doris
Lessing til Islands, þótt varla rekji
hún fyrir okkur á 3 mínútum á
skjánum kjama bóka sinna og
allan sannleikann um sig. Það er
skemmtileg nýjung á Listahátíð
að fá frægan rithöfund. Það
breikkar einhæft svið vemlega.
Og þá er ekki seinna vænna
en að fara að lesa eitthvað af
þessum bókum hennar, til að
reyna að vita um hvað málið snýst
- dugar kannski ekki til. En:
Vetursumar
voroghaust.
Vit, það kemur
endalaust
(PH/ABS)
ITAISKA RIVIERAN BEINT FLUGmedTERRU
RIVIERU-FERÐIR OKKAR HEFJAST:
26. maí 16. júnf 7. júli 28. júlí 18. ágúst 8. september
3 vikur 3 vikur 3 vikur 3 vikur 3 vikur 3 vikur
BERID SAMAN OKKAR VERÐ OG ANNARRA
FRÁ KR. 23.000.- / 3 VIKUR \
Hvað segja þeir sem tókur sér far með Terru 1985
Tfminn líður óðfluga, fyrsta Rivieru-ferðin okkar hefst 26. maí — aðeins 43 dagar
þangaö til. Með því að leggja fyrir aðeins 535 kr. á dag, áttu fyrir fyrstu ferðinni
(3 vikur), en ef þú leggur fyrir aðeins 317 kr. á dag í 85 daga, áttu fyrir 3ju ferðinni 7.
júlí. 3 vikur
Getur það verið auðveldara? (Fyrir nú utan það hvað það er ódýrara að búa á Ítalíu.)
co
Okkur langar til að færa ykkur þakkir fyrir góöa
þjónustu og gott viömót.
Viö hjónin höfum feröast viöa, einnig áöur til
Itallu og haft góö kynni af landi og þjóö, okkur
finnst italía mjög fögur. Viö bjuggum á Perla
Marina og var ibúöin góö, sundlaugin frábær
og þjónustufólkiö mjög elskulegt. Bærinn
Pietra fannst okkur mjög vinalegur og tallegur
og einnig nágrannabæirnir, sem viö skruppum
Oft til. Þyri Glsladóttir og Haraldur Stalngrlmsson,
Pletra Llgure er á þelm hluta Rivierunnarsem
heitir „Riviera Delle Palrne", eftlr pólmunum
sem eru þar rfkjandi gróöur. Pietra er gamall
bær frá þvl um 1300, en tlltölulega nýr sem
ferðamannastaður og hefur þvf enn þá varð-
veltt sérkennl sfn sem ftalskur lifandi bær, en
býöur þó upp á allt það sem feröamaður {
sumarleyfi vlll hafa, ómengaðan sjó, aö-
stöðu tll fþrótta, góð veitinga- og kaffihús og
um fram allt Iff og fjör.
Alassio er þar á Rivlerunni sem kallast
„Riviera dei Fiori" eöa Blómarivleran. Þar
eru ræktaðar nelllkur, rósir og ótal aörar teg-
undir af blómum á hundruöm hektara. Alass-
lo er gamalgrólnn feröamannastaður meö al-
þjóölegum blæ. Þangaö hafa vanlö komur
sfnar frá þvf snemma á öldinni Bretar og Svf-
ar, enda ströndln f Alasslo f einu orði sagt frá-
bær. I Alassio er skemmtanalff fjölbreyttara
og úrval sölubúða meira en vföast hvar ann-
ars staöar á ströndlnni.
Ein skoðunarferðin er til Genova, sem er stærsta Ví
hafnarborg Italfu með 800.000 fbúa og skoðum ~
iðandi mannllf þessarar gömlu og fögru stór- !f'
borgar. Þar er m.a. miðstöð skemmtiferöa- U
skipasiglinga margra þjóða um Mlöjaröarhaf- 'j.
iö. I Genova fæddist einn frægasti sonur (talfu 1
Kristófer Kólumbus. Aöeins er um hálf tfma ■
ferð I lest til Genova ef menn vilja skoöa nánar 9
llstasöfn. óperu, leikhús, stórverslanir og hiö SS
fjölbreytta næturlff sem þar er aö finna.
Fáið lánaða hjá okkur
VHS—myndbandsspólu!
ATH. OPIÐ í DAG (SUNNUDAG) 1-6
^ÍGENOVA^^
■ÍPIETRA LIGURE
WALASSIO
La Spezia
FERÐASKRIFSTOFAN
^pTerra
LAUGAVEGI 28. 101 REVKJAvlK
STAÐFESTINGARGJALD MA AÐ SJALFSOGÐU GREIÐA MEÐ VISA EÐA EURO.