Morgunblaðið - 08.06.1986, Qupperneq 16

16 B
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 8. JÚNÍ 1986
Þar fórust leikbræður mínir
af Brekastígnum, Miðstræti,
Lautinni og skólabræður
Rœtt við Sigmar Þór Sveinbjörnsson stýrimann um ýmsa
brýna þœtti í öryggismálum sjómanna
Líklega er enginn sjómaður á landinu sem um árabil hefur skrifað jafnmargar greinar
um öryggismál á þjóðmálavettvangi og þá aðallega í Morgunblaðið og Sigmar Þór
Sveinbjömsson stýrimaður á Heijólfi. Hann hefur verið iðinn við kolann að kynna veika
hlekki í öryggismálum sjómanna, benda á betri leiðir og það má segja að hans skrif á
sínum tíma hafi orðið til þess að sjálfvirki sleppibúnaðurinn fyrir gúmbjörgunarbáta var
hannaður. En hvers vegna hefur ungur sjómaður eins og Sigmar Þór slíkan brennandi
áhuga á öryggismálum sjómanna?
„Hef aldrei komist burt
frá öryggismálunum“
„Haustið 1968 var hér eitt af
mörgum sjóslysum við Eyjar," sagði
Sigmar Þór. „Þá fórst vélbáturinn
Þráinn með allri áhöfn, allt ungir
menn í blóma lífsins. Þráinn var
að koma af síld að austan. Með
Þráni fórust 11 menn, þar á meðal
voru leikbræður mínir af Breka-
stígnum, Miðstrætinu og úr Laut-
inni, svo og skólabræður. Þetta slys
hafði það mikil áhrif á mig eins og
eflaust marga fleiri í þessum bæ
og ég hugsaði mikið um það hvað
í raun og veru gerðist þegar bátar
hyrfu svona í einni svipan og ekki
virtist gefast tími til að senda út
neyðarkall.
Spumingar vöknuðu um það,
hvort þeir hefðu komist að gúmmí-
bátnum eða höfðu þeir ekki tíma
til að ná honum? Einnig hugsaði ég
mikið um staðsetningu bátanna o.fl.
o.fl. Áhugi minn á slysavamamál-
um sjómanna var sem sagt vakinn
og síðan hef ég haft brennandi
áhuga á þessum málum og það
mætti kannski orða það svo að ég
hafi aldrei komist burt frá þeim. Ég
nefni þetta hér sem dæmi um það
að oft þarf maður að missa skyld-
menni eða vini til þess að maður
fari að hugsa um þessi mál af al-
vöru. Það eru ótal atriði sem ég
vildi gjaman minnast á í þessu
sambandi, en í stuttu blaðaviðtali
verður maður að stikla á stóru. Ég
held t.d. að það sé mikið alvömmál
og mikið vandamál að það er Qallað
um sjómenn á annan hátt í þjóð-
félaginu en aðra. Þeir eru svolítið
settir upp að vegg í ræðu og riti
þegar á reynir og að er gáð. Og
þetta er að hluta til fjölmiðlum að
kenna, að hluta til tíðaranda sem
tekur ekki fullt tillit til sjómanna
eins og annarra þegna þjóðfélags-
ins.
Undarlegnr fréttaflutn-
ingur af sjómönnum
Fyrir nokkrum árum var mér t.d.
send úrklippa úr norsku dagblaði.
í úrklippunni var sagt frá því að
nokkrir íslenskir blaðamenn sem
höfðu verið á ráðstefnu í Osló með
öðrum blaðamönnum frá Norður-
löndum hefðu tekið bát traustataki
og siglt honum í strand og skemmt
hann töiuvert. Þessir blaðamenn
voru svo teknir af norsku lögregl-
unni og síðan leystir út af íslenska
sendiráðinu í Osló, en mig minnir
að það hafi þurft að setja 10 þús.
norskar krónur í tryggingu fyrir
þá. í bréfi sem fylgdi úrklippunni
var ég m.a. spurður að því hvort
þessi frétt hefði komið í íslenskum
dagblöðum. Auðvitað hafði hún
aldrei komið þar því íslenskir blaða-
menn eru ekki að birta fréttir sem
skaða álit almennings á þeim. Sem
sagt, þessi frétt kom aldrei í fijöl-
miðlum hér en slíkt hefði að sjálf-
sögðu verið eðlilegt miðað við það
sem gengur og gerist í frétta-
mennsku. En hvers vegna er ég að
segja frá þessu hér? Ástæðan er
sú að íslenskit' blaðamenn eru ótrú-
lega oft með óbeinar árásir á sjó-
menn. Þetta er að vísu mismunandi
eftir dagblöðum en verst í DV. Og
þetta kemur fram í mörgu. T.d.
þegar verið er að tala um hlut sjó-
manna úr einstökum veiðiferðum,
þá eru gjaman tekin dæmi frá afla-
hæsta bátnum, hlutur reiknaður og
birtur. Þetta er e.t.v. stærsta og
besta loðnuskipið og þegar fólk l_es
þetta, þá hugsar það með sér: Ég
held að sjómenn hafi það nú gott,
þeir geta ekki kvartað. Oft eru líka
í blöðunum fréttir af sjómönnum
sem lenda í einu eða öðru eins og
gengur, bæði vandræðum og öðru
og þar eru stundum furðulegar
fréttir. Það er t.d. ekki ósennileg
fyrirsögn og frétt gæti verið að
fiillur sjómaður dettur ofan af svöl-
um. Og hvemig er svona háttað
gagnvart öðrum stéttum landsins?
Hefur nokkur nokkum tíma lesið
frétt þar sem var sagt: Fullur kjöt-
iðnaðarmaður eða múrari datt ofan
af svölum. Þetta er dæmi um það
hvemig sjómenn em básaðir af í
þessum efiium.
Án þess að ég sé að teygja lop-
ann, þá er margt sem mætti nefna
í þessum eftium. Það er t.d. aldrei
fjallað um það sérstaklega að það
sé mikil sala hjá fasteignasölum eða
að bílasölumar séu sérstaklega að
græða þegar mikil sala er á bílum.
Það er einfaldlega sagt að það sé
mikil sala á bílum. En það er verið
að nudda sjómönnum upp úr því
þegar þeir ná góðum túrum, þeir
ná góðum afla á bát og bát, stöku
sinnum án þess að það sé í rauninni
nokkuð fréttnæmt fyrir heildar-
stöðu sjómanna eins og oft er látið
í veðri vaka.
Skemmdar kartöflur til
baka eða um borð
Eitt sinn þegar ég var að vinna
á afgreiðslu Friðriks Óskarssonar
hér í Eyjum, þá kom til mín sendi-
ferðabílstjóri sem var með 20 poka
af pökkuðum kartöflum. Ég spurði
hann hvort hann ætlaði að senda
þessar kartöflur til baka upp á land.
Hann svaraði og sagðist ekki vita
það. Annað hvort ætlaði fyrirtækið
sem átti kartöflumar að senda þetta
til baka eða að það yrði sorterað
og selt í bátana í heilum pokum.
Þetta gengi svona út í búðunum.
Þetta vom óflokkaðar kartöflur.
Sem sagt, ef það gengi ekki í fóikið
í bænum, þá væri bara að senda
þetta í heilum pokum um borð í
togara og báta. Það væri nógu
gott í kjaftinn á sjómanninum."
Við vikum nú talinu. að slysavöm-
um sjómanna.
Flotgfallar handa öllum
skipverjum
„í vetur og reyndar undanfarin
ár,“ sagði Sigmar Þór, „hefur mikið
verið rætt um slysavamir sjó-
manna. Þó hefur umræðan aðallega
snúist um sleppibúnað gúmmíbáta,
þ.e. Sigmundsgálgann og eftirlík-
ingar hans. En það er fleira sem
varðar öryggismál sjómanna og
þarf athugunar við og umræðu. Það
hefur oft komið fram í sjóprófum
og viðræðum við sjómenn sem hafa
lent í ströndum og öðrum sjóslysum
að þeir hafa ekki getað notað þau
bjargbelti sem verið hafa í skipum
þeirra og því orðið að henda þeim
af sér við þessar aðstæður. Ástæðan
er sú að í mörgum tilfellum eru þau
alltof stór og fyrirferðarmikil og
þannig hönnuð að ekki er hægt að
vinna í þeim, t.d. að björgunarstörf-
um. Einnig eru mörg dæmi þess
að ekki er hægt að fara í björgunar-
stól í þeim af fyrrgreindum ástæð-
um. Sífellt þarf að endurskoða
reglur um þessa hluti og gæta
verður þess að aðlaga bjargbelti
breyttum aðstæðum hveiju sinni.
Nýjustu bjargbelti á markaðinum í
dag eru þannig að þau eru fyrirferð-
arlítil og þægileg svo auðvelt er að
vinna í þeim. Þau eru úr efni sem
Sigmar Þór Sveinbjörnsson
stýrimaður.
sést mjög vel og svo eru þau búin
ljósi þannig að auðveldara er að
finna menn sem í þeim eru þótt
myrkur og slæmt skyggni sé. Þá
má nefna að mörg nýju beltanna
hafa lykkju sem hægt er að krækja
í taug frá þyrlu. Björgunarbeltin
eru eitt atriði af mörgum sem verð-
ur að huga að. Þó má segja að það
nýjasta og það sem ugglaust tekur
meira og minna við af bjargbeltun-
um, þótt þau verði alltaf nauðsyn-
leg, er flotgallamir. Flotgallar eiga
að vera til handa öllum skipveijum
í öllum skipum. Þeir eru það nýjasta
í þessu og gefa mikla möguleika í
björgun.
Víða pottur brotinn
Á sl. 12 árum hafa að jafnaði
11 sjómenn slasazt eða látizt á
hveiju ári við það að festingar á
blökkum eða vírar hafa slitnað
niður eða bilað. Það er því ljóst að
það þarf miklu meira eftirlit t.d
með skyndiskoðunum á þessum
búnaði, þ.e. blökkum, vírum, stög-
um og öllum hugsanlegum festing-
um. Nú á tímum reyna útgerðar-
menn að spara á sem flestum svið-
um sem eðlilegt er, en það má ekki
ganga of langt. Ein leiðin til þess
er sú að hafa logsuðu og rafsuðu
um borð í skipunum. Þetta er auð-
vitað gott og gilt ef til eru menn
um borð sem kunna með þessi tæki
að fara. Reynslan sýnir því miður
að þessi tæki eru oft notuð af
mönnum sem enga kunnáttu eða
mjög takmarkaða hafa í að rafsjóða
eða logsjóða. Suður, verk þeirra
manna sem ekki kunna þetta fag,
geta gefið sig þegar sízt skyldi með
ófyrirsjáanlegum afleiðingum og
hafa reyndar oft valdið slysum á
sjómönnum. Allar suður sem halda
blökkum, festingum og öðru slíku
ætti kunnáttumaður að sjóða og
síðan að skoða og gegnumlýsa
þannig að hægt væri að ganga úr
skugga um að þær standist þau
átök sem ætlast er til af þeim. Sama
gildir um víra og stög og fleiri
þætti. Þetta á auðvitað að skoða —
ekki bara einu sinni á ári heldur
oft. Það er einmitt þetta sem sjó-
menn hafa í huga þegar þeir eru
að skora á Siglingamálastofnun að
gera skyndiskoðanir á skipum. Því
miður hefur ekki verið skilningur á
þessu til skamms tíma en nú er
verið að herða róðurinn í þessum
efnum og menn eru að vakna til
vitundar um það hve mikilvægt er
að sinna þessum málum af festu
og alvöru, og það á ekki bara við
um þátt Siglingamálastofnunar,
skipaskoðunarmanna og annarra.
Ekki hvað sízt á það við um sjómenn
sjálfa og skipstjómarmenn.
Úrbóta þörf í
öryggfismálum við
bryg-gjur landsins
Mörg dauðaslys hafa orðið í
höfnum landsins þegar sjómenn eru
að fara um borð í skipin eða frá
borði, t.d. við eftirlit á skipum eða
vélum þeirra. Þau eru ófá dauða-
slysin, sem hafa orðið þannig að
sjómenn hafa dottið milli skips og
bryggju eða milli báta. Þess vegna
þarf að huga að því að hafa góða
landganga um borð í skipum, því
þessu eru mjög ábótavant hér á
landi, sérstaklega varðandi minni
skip eða togara. Þá er mikið atriði
að hafa skip og bryggjur vel upp-
lýstar. Hvað varðar bryggjukanta,
þá verða þar að vera góðir stigar
og þétt á milli þeirra þannig að ef
menn detta í sjóinn, þá eiga þeir
möguleika á að komast upp sjálfir
því oft verða þessi slys þegar sjó-
menn eru einir að vinna í skipunum.
Þessum þætti öryggismála hefur
ekki verið sinnt sem skyldi við
hafnir landsins. Sem dæmi um
svona slys mætti minna á hið
hörmulega slys við Grundartanga.
Af myndum að dæma sem birtust
í blöðum af slysstað virtist vera
alltof langt milli stiga og þar sem
stigar voru, þar voru gúmmípulsur
fyrir þeim til að taka stuðið af
skipum og var því ógemingur að