Morgunblaðið - 19.07.1986, Side 16

16
MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 19. JÚLÍ 1986
Hann hækkaði í kræklu sem bognaði í keng, 6. grein:
Guðinn Coldwater
og fálkinn ungi
„Ég er ákveðið þeirrar
skoðunar, að frysti-
húsaeigendur eigi að
endavenda þessum
hugsunarhætti, hugsa
fyrst og mest um frysti-
hús sín hérlendis en
síðan um Coldwater, og
þá einnig um það, hvort
þeir eigi ekki að losa
sig við Coldwater.“
eftirAsgeir
Jakobsson
Ég sagði svo í fyrstu grein minni,
að það hefði verið talsmáti forstjóra
Sölumiðstöðvar hraðfrystihúsanna,
sem rak mig af stað til að segja
sögu frystivinnslunnar og lýsa
henni. Mér ofbuðu þau ummæli
mannsins í sjónvarpsþætti, að það
bæri að afhenda frystivinnslunni,
eins og hún er rekin, aflakvóta fiski-
skipanna og sjómenn ættu að
stunda mannkæi leikafiskirí fyrir
frystivinnsluna. Þessi ummæli
áréttaði forstjórinn í blaðagrein og
bætti þar við hugleiðingum um
„skipsskrokka" og eignarétt á fiski-
miðunum. Það var ekki hægt að
þegja við þessu tali hafandi ráð á
bleki og penna.
í sjónvarpsþættinum þjörkuðu
þeir um það, kvótaráðherrann og
forstjóri SH, hvort væri vænlegra
til að drepa fiskveiðamar, að binda
fískimennina eða láta þá róa alfarið
fyrir frystivinnsluna.
Halldór var eins og honum er
eðlilegt, milli svefns og vöku, starði
dreymandi útí bláinn og sá þar fyr-
ir sér fískhlaða mikla, sem hann
ætlar að safna sér til elliáranna og
geyma á Hornafjarðarmiðum, fylla
Beruálinn milli grynninga og breiða
þar yfír netadræsumar, eins og
gert var við heyfymingar fyirum.
Kvótinn var í ömggri vörslu. Það
sækir enginn kvótann í hendur
Halldóri fremur en bam í kjöltu
móður. Það mun eitt yfír mæðgin
ganga. Þau verður að kveðja bæði
í einu.
Hinn maðurinn var garpslegur
ungur maður, haukfránn til augn-
anna, kominn úr salti í frost. og
kann ég ekki deili á þeirri fiskverk-
un, en ef ég má spá, er hún til orðin
í Þróunarfélaginu eða Útflutnings-
ráði þeirra hugvitsútflytjendanna.
Haukur þessi var komin til að
frelsa þjóðina, og var ekki aðeins
hvass til augnanna heldur talaði
hann tungum hvössum, eins og
þeim er gjarnt, sem frelsast hafa
óvænt og snögglega undir þennan
eða hinn guðinn. Þessi hafði frels-
ast undir guðinn Coldwater.
Forstjórinn ungi hafði greinilega
hug sem fálki og flug sem fálki og
eins og hann talaði um fískveiðar,
þekkir hann ekki frænku sína rjúp-
una fremur en fálkinn, fyrr en
kemur að hjartanu. Ef honum verð-
ur stolið, skal ég gangast við að
hafa vísað á hann.
Skemmst er af því að segja að
mér líkar ekki við guðinn Cold-
water, svo sem fram er komið í
greinum mínum, enda er ég hallur
undir þann guð, sem mér finnst
vænlegra að trúa á mér til sálu-
hjálpar en guðinn Coldwater, sem
mér fínnst hið versta skurðgoð. Þá
var ég heldur ekki sáttur við, að
sjómenn réru á lágu fískverði undir
kærleiksboðorði kristindómsins,
„elska skaltu náunga þinn, eins og
sjálfan þig“. En svo mæltist Fálkan-
um unga:
„Sjómenn eiga ekki að hugsa
bara um sjálfa sig. Menn eiga ekki
allt.af að hugsa bara um sjálfa sig.
Við í frystingunni erum að hugsa
um þjóðarhag."
Allur þessi texti fór fyrir bijóstið
á mér af ýmsum ástæðum. Eg vil
einmitt, að fískimenn físki sem
mest fyrir sjálfa sig, jafnvel svo
mikið, að konur þeirra þurfí ekki
að standa sig örþreyttar með bólgn-
ar hendur og bjúg á fótum við að
tína úr bein og orma fyrir annarra
þjóða fólk, sem ekki tímir að borga
nóg fyrir þetta. Mér fínnst nær að
fískimenn hafí efni á að hafa konur
sínar heima að gæta bús og bama
meðan þeir eru á sjónum og séu
þær þá ólúnar, þegar þeir koma í
land og hafa þörf fyrir að þeim sé
tekið opnum örmum en ekki snúið
í þá rassinum og farið að sofa.
„Menn eiga ekki allta að hugsa um
sjálfa sig. Við í frystingunni hugs-
um um þjóðarhag," sagði maðurinn.
Þetta hefur máski hljómað dálítið
villandi fyrir almenning, sem ekki
veit að í máli þeirra, sem frelsast
hafa undir Coldwater, er hann og
þjóðarhagur eitt og hið sama. Og
þetta merkir því: „Við í frysting-
unni erum að hugsa um Coldwter.“
Ég er ákveðið þeirrar skoðunar,
að frystihúsaeigendur eigi að enda-
venda þessum hugsunarhætti,
hugsa fyrst og mest um frystihús
sín hérlendis en síðan um Cold-
water, og þá einnig um það, hvort
þeir eigi ekki að losa sig við Cold-
water.
í greinum mínum hef ég komið
nokkuð inná samstöðu SH og SÍS
í hleðslu og viðhaldi þess múrs, sem
hlaðizt hefur um frystivinnsluna,
og það fékkst óvænt staðfesting á
þessu í sjónvarpsþættinum.
Þegar Fálkinn ungi heimtaði
kvótann af ráðherranum, þá lyngdi
ráðherrann augunum og tók til að
hugsa, og þegar hann hafði hugsað
um stund, mátti sjá bregða fyrir
glotti við annað munnvikið, og nú
fór ráðherrann sér hægt, jafnvel
miðað við hans almenna hraða.
Það kom í ljós, að hann hafði
verið að vanda sig með orðalag á
skeyti, sem hann ætlaði að hitta
með andstæðinginn í hjartastað.
Loks leit hann útundan sér á
Fálkann unga, glottið jókst lítið eitt,
en allt var hóflegt, og hann sagði:
„Já, já, kannski maður afhendi
SH og (þama dró hann seiminn,
eins og til að auka áherzuna á
næsta orð) — og SÍS þessar físk-
veiðar."
Ráðherranum datt náttúrlega
ekki annað í hug, en það vekti skelf-
ingu með SH-ingnum, að vera
minntur á þann möguleika, að kvót-
anum yrði skipt milli SH og SÍS,
og það yrði Framsóknarráðherra,
sem annaðist skiptin. En þessi
framtíðarsýn virtist ekki snerta
nokkra taug í SH-ingnum. Sú var
þó tíðin, að enginn SH-ingur lagð-
ist svo til svefns að kvöldi, að hann
ekki vonaði að SÍS væri horfið,
þegar hann vaknaði að morgni.
Það er sem sagt engin lygi mín,
að það hefur gerzt, sem alltaf er
að gerast, að þeir Heródus og Pílat-
us finna hvom annan, þegar hitnar
á báðum. Bandaríkjamarkaðurinn
er í hættu.
Sú er venja Coldwater, að halda
eigendum sínum hér heima veizlur
ríkmannlegar og ég held að Iceland
Seafood hafí á sama háttinn, ann-
ars veit maður yfírleitt lítið um
hegðun þeirra SÍS-aranna, þeir
karlar em ekkert á ferðinni fyrir
opnum tjöldum, hafa sitt brall fyrir
sig.
Coldwater tekur sína menn út í
kippum, stórt hundrað í senn, og
fylgja konumar því að líka þær eiga
skilið að berja augum árangurinn
af andvökunóttum manna sinna,
lágu fískverði sjómanna og lágu
kaupi frystivinnslu- fólksins.
SH-ingum er jafnan mikil upp-
lyfting frá basli sínu heima fyrir
að þessari utanför og fyllast nýjum
krafti og vongleði. Það var ekki til
einskis baslað heima. Og menn em
stoltir í ræðum sínum og láir þeim
það enginn, því að það er afrek
ekki ríkari manna en við emm ís-
lendingar, að hafa komið á fót
öðmm eins fyrirtækjum og Cold-
water og Iceland Seafood í guðs
eigin landi, þar sem samkeppnin
er hörð og menn kalla ekki allt
ömmu sína í viðskiptalífínu.
Það var einu sinni karl, sem var
á hreppnum, en hafði safnað sér
nokkmm krónum til að eiga fyrir
kistunni og útförinni. Strákurinn,
sonur hans, stal bókinni frá karlin-
um og keypti sér viskí, ogtrakteraði
karl föður sinn í körinni. Þegar
gamli maðurinn hafði skoðað
skrautlega flöskuna og dreypt á
veigunum, reis hann upp við dogg,
þótt hann mætti sig annars ekki
hræra, og sagði stoltur: „Það er
enginn mddi, sem Láfí sonur drekk-
ur.“
Nú'hafa bæði fyrirtækin, Cold-
water og Iceland Seafood sent heim
ársreikninga sína fyrir árið 1985
og þeir sýna blómlegan rekstur að
vanda.
En kjömm manna, fyrirtækja og
þjóða er misskipt í þessum heimi.
I Morgunblaðinu 5. júní var viðtal
við nokkra frystihúsaforstjóra og
það er ekki hægt að segja, að þar
væri á gleðibragurinn.
Þeir sögðu ekkert minna en þeir
væm strandaðir, og nú skyldi mað-
ur ætla að forstjóri SH væri á
strandstað að reyna að bjarga því,
sem bjargað yrði, en eins og gerist
í styijöldum að hershöfðinginn er
ekki í fremstu víglínu, því að öllu
gildir, að hann haldi sem lengst
lífínu og herinn verið ekki stjóm-
laus, þá var forstjóri SH fjarri
strandstað.
Forstjóri SH var sem sagt úti í
Bandaríkjunum að brytja físk með
forstjóra Coldwaters fyrir Jón silf-
urlengju, vin beggja og allra okkar
íslendinga, nema hann sjái græn-
friðung, þá hleypur hland fyrir
hjartað í Jóni, og honum ferst líkt
og Pétri um árið, þegar hann sá
rómversku hermennina, vill ekkert
við þessa íslendinga kannast. Dag-
inn eftir að frystihúsamenn hér
heima höfðu borið vandræði sín á
torg, birtist mynd í Morgunblaðinu
af forstjóra SH og forstjóra Cold-
waters við fískverkunina fyrir Jón
silfurlengju og vom forstjórarnir
glaðbeittir á svip og sendu uppörv-
andi bros yfír hafíð heim og ekki
var minni upörvunin í textanum
með myndinni, og er mér þó ekki
gmnlaust um að þeir hafi valið sér
skakkan tíma. Það er stundum sem
hvatningarorð hitta svo hann, sem
hvattur er, að hann snýr ófarnaði
sínum á þann, sem hvetur. „Þetta
er allt þér að kenna góði.“ Ekki
held ég þó í alvöru að þessi gmnur
minn eigi sér hald í vemleikanum.
Það þarf nokkuð til að menn snúi
vandræðum sínum upp á guð sinn.
„Menn öfunda okkur af skipulagi
markaðsmála," var textinn sem for-
stjóri Coldwater lét fylgja myndinni,
og að auki sagði hann, að öfund-
inni fylgdu lofsorð um starfsemi
íslenzku sölu- og fískréttafyrirtækj-
anna í Bandaríkjunum og hafði þar
undir sama hatti bæði fyrirtækin,
sem rétt er, og er þessu þannig líkt
farið um þessi fyrirtæki í eigu SH
og SÍS, eins og um aðalfyrirtækin
sjálf, að þegar um er að ræða stöð-
una á Bandaríkjamarkaði eiga
Coldwater og Iceland Seafood, eina
sál. Allt er þetta eins og ég hef
lýst fyrr, að Coldwater og Iceland
Seafood hafa blómstrað vestra og
mörgum leikur öfund á þeirra vel-
gengni. Nú langar mig aðeins til
að fá fréttir af því, hver öfundi fiski-
menn okkar af fískverðinu til
vinnslu fyrir þessi fyrirtæki og hver
öfundi frystivinnslufólkið af kaupi
sinu í þeirri vinnslu.
Ekki er það á mínu færi að leggja
þessum lærðu stjómendum fyrir-
tækja ráðin, en hefði ekki verið
skynsamlegra að senda heldur heim
plötu með söngnum fræga: „Áfram,
kristmenn, krossmenn,“ en sá söng-
ur er sagður hughreystandi á
erfiðum stundum í bissness, þó ekki
reynist hann öllum endingargóður.
Hvar ætti þessi söngur betur við en
í íslenzkum frystihúsarekstri? Eru
til öllu meiri krossberar í viðskipta-
heiminum en íslenzkri frystihúsa-
eigendur, sem aldrei sjá til lofts og
eru nú strandaðir. Auk þess, sem
þessir krossberar okkar Islendinga
hafa afrekað það umfram alla
krossbera veraldar að negla sjálfa
sig á krossinn.
Þá á ég aðeins eftir að tala nokk-
ur orð sérlega til Fálkans unga en
hann held ég sé efnilegur strand-
kapteinn og vil honum vel.
Hér er um að ræða ummæli hans
Imynd Islands
eftir Rúnar
Guðbjartsson
Nokkur umræða hefur verið und-
anfarið um ímynd íslands, meðal
annarra þjóða.
Það er rétt, að búið er að vinna
geysilegt kynningarstarf í sam-
bandi við ferðamálaiðnaðinn á
íslandi, og þyrfti að gera jafn vel
á öðrum sviðum einnig, því fátt er
einni lítilli þjóð mikilvægara en að
ímynd hennar í augum annarra
þjóða sé eins góð og mögulegt er.
Sú ákvörðun íslenzkra stjóm-
valda að leyfa að drepa nokkur
hundruð hvali í þágu vísinda, eftir
að vera búin að samþykkja að hlíta
ákvörðun Alþjóðahvalveiðiráðsins
um að hætta hvalveiðum, er að
mínum dómi mikil mistök.
Fremstu vísindamenn á sviði
hvalarannsókna telja þessar
vísindarannsóknir alveg ónauðsyn-
legar og að til séu fyrir löngu allar
þær upplýsingar sem hægt sé að
afla með því að skoða hvalahræ.
Ég tel að við eigum að virða til-
fínningar og skoðanir nágranna
okkar og bestu viðskiptaþjóða í
þessu máli, það eru ekki bara ein-
hveijar grátkonur úti í Ameríku
sem beijast á móti útrýmingu hval-
anna heldur eru milljónir náttúni-
vemdarfólks um allan heim, sem
em sömu skoðunar og Alþjóðahval-
veiðiráðið, að nauðsynlegt sé að
gera hlé á hvalveiðum meðan verið
er £lö meta stöðuna um hversu langt
útrýming hvalanna er komin.
Hvalimir eru ekki einkaeign
nokkurrar þjóðar heldur eru þeir
alþjóðaeign og er það tékið fram í
stofnskrá Sameinuðu þjóðanna.
Fyrir þremur ámm var ég stadd-
ur í Kanó í Nígeríu starfs míns
vegna, eignaðist ég þar nokkra vini.
Eitt sinn fómm við að ræða um
náttúmvemd Afríku og ég fór eitt-
hvað að hneykslast á framferði
negranna, þá hafði nýverið birst
stór myndskreytt grein í „Time
magasine" um ólöglegar veiðar
þeirra á górilluöpum. Allir vom
sammála mér að þetta væri sorg-
legt, en bættu svo við að ég mætti
nú líta betur í eigin barm, við Islend-
ingar væmm önnum kafnir við að
útiýma hvölum. Mér varð svarafátt
og þetta var áður en við ákváðum
að fara að veiða hvali.í vísindaskyni.
Ég hef ferðast víða um heim og
kynnst fjölda fólks og það er ótrú-
legt hvað margir vita, að íslending-
Rúnar Guðbjartsson
ar em ein af þessum þjóðum, sem
era að drepa hvalinn, sem er í út-
rýmingarhættu. Margt af þessu
fólki veit ekki einu sinni hvar á
„Hvalirnir eru ekki
einkaeign nokkurrar
þjóðar heldur eru þeir
alþjóðaeign, og er það
tekið fram í stofnskrá
Sameinuðu þjóðanna.“
hnettinum ísland er, en allir vita
að við emm að útrýma hvalnum.
Þessar vísindaveiðar hafa skaðað
þá góðu mynd sem aðrar þjóðir
hafa gert sér um íslenzku þjóðina
og em á góðri leið með að eyði-
leggja þá góðu ímynd, sem íslend-
ingar njóta hjá okkar bestu
nágrönnum og viðskiptaþjóðum
með ófyrirsjáanlegum afleiðingum.
Ég vona að íslenzk stjómvöld
taki til endurskoðunar og hætti
þessum vísindahvalveiðum, okkur
Islendingum og hvölunum til mikill-
ar blessunar.
Höfundur er flugstjóri lyá Flug-
leiðum.