Morgunblaðið - 30.10.1986, Síða 32

32
MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 30. OKTÓBER 1986

Útgefandi
Framkvæmdastjóri
Ritstjórar
Aöstoöarritstjóri
Fulltrúar ritstjóra
Fréttastjórar
Auglýsingastjóri
Árvakur, Reykjavík
Haraldur Sveinsson.
Matthías Johannessen,
Styrmir Gunnarsson.
Björn Bjarnason.
Þorbjörn Guömundsson,
Björn Jóhannsson,
Árni Jörgensen.
Freysteinn Jóhannsson,
Magnús Finnsson,
Sigtryggur Sigtryggsson,
Ágúst Ingi Jónsson.
Baldvin Jónsson.
Ritstjórn og skrifstofur: Aöalstræti 6, sími 691100. Auglýsingar:
Aöalstræti 6, sími 22480. Afgreiösla: Kringlan 1, sími 83033.
Áskriftargjald 500 kr. á mánuöi innanlands. í lausasölu 50 kr. eintakiö.
Búháttabreytingin
Að undanförnu hefur verið
efnt til funda með bændum
um allt land til að kynna þeim
tilboð Framleiðnisjóðs um kaup á
svokölluðum fullvirðisrétti. Eru
það fulltrúi sjóðsins, fram-
kvæmdastjóri Stéttarsambands
bænda og skrifstofustjóramir í
fjármálaráðuneyti og landbúnað-
arráðuneyti, sem hafa verið gerðir
út af örkinni til að kynna bændum
hinar erfíðu ákvarðanir, sem
teknar hafa verið í því skyni að
snúa vöm í sókn í afkomu íslensks
landbúnaðar. Það er grunnþáttur
þeirrar stefnu, sem nú hefur ver-
ið mótuð meðal annars fyrir
tilstilli bænda sjálfra og með
ákvörðunum samtaka þeirra, að
bændum á litlum búum verði auð-
veldað að breyta úr hefðbundnum
búskap yfír í nýgreinar - eða
hætta alveg. Hefur FVamleiðni-
sjóður landbúnaðarins tekið að
sér að kaupa eða leigja fram-
leiðslurétt af þessum bændum til
að létta þeim umskiptin. Þeirri
stefnu er sem sé fylgt, að í stað
þess að þrengja að öllum bændum
og skylda þá til að draga úr fram-
leiðslu sinni er athyglinni beint
að minni búunum.
Um það er ekki deilt, að í hefð-
bundnum landbúnaði er um
offramleiðslu að ræða. Allir, sem
kynna sér málið, komast að þeirri
niðurstöðu. A fundunum, sem
Framleiðnisjóður hefur boðað til,
er ekki heldur ágreiningur um
þetta. Adeiluatriðin eru einkum
þrenns konar. í fyrsta iagi vilja
menn ekki að samdráttur bitni á
sínu byggðarlagi. í öðru lagi
fínnst mönnum ákvarðanir um
fækkun sauðQár of seint á ferð-
inn. Og síðast en ekki síst er
þeirri skoðun haldið á loft, að
með þessum ráðstöfunum sé verið
að jeggja heilu byggðimar í rúst.
í umræðum um þetta mál á
Alþingi á þriðjudaginn kom í ljós,
að afstaða manna til framkvæmd-
ar búvörulaganna frá 1985 ræðst
ekki af flokkslínum. Þó virðast
Alþýðubandalagsmenn helst
standa vörð um hina gömlu land-
búnaðarstefnu. Þeir hafa greini-
lega tekið ákvörðun um að róa
enn einu sinni á óánægjumiðin í
atkvæðaveiðum sínum. Pálmi
Jónsson, fyrrum landbúnaðarráð-
herra, þingmaður Sjálfstæðis-
fíokksins, taldi síðustu ákvarðanir
umdeilanlegar og varaði við
„stjómlausum kaupum". Þá kom
það fram hjá Páli Péturssyni,
formanni þingflokks framsóknar-
manna, að hann vill að stór bú
séu minnkuð í stað þess að smá-
bændur séu „flæmdir" frá hefð-
bundnum búskap; stefna eigi að
„hóflega stórum Qölskyldubú-
um“.
Hákon Sigurgrímsson, fram-
kvæmdastjóri Stéttarsambands
bænda, hefur lýst þeirri skoðun,
að fyrri stefna í framleiðslumálum
landbúnaðarins hefði valdið hæg-
fara tekjusamdrætti hjá öllum
bændum, sem að lokum hefði leitt
til þess að þeir yrðu hópur lög-
giltra fátæklinga. Sárt væri að
sjá bændum fækka, en verra
væri að rýra kjör allra bænda.
Með þessum orðum er Hákon
ekki einvörðugu að andmæla
þeirri stefnu, sem nú er verið að
hverfa frá, heldur einnig sjónar-
miðum Páls Péturssonar.
Grunnhugsunin í starfí Fram-
leiðnisjóðs er að veita þeim
bændum, sem hætta búskap,
tímabundna afkomutryggingu
þannig að þeir hafí ámóta tekjur
og þeir hefðu haft af búskapnum,
ef tekist hefði að tryggja þeim
fullt verð fyrir framleiðsluna. Og
jafnframt að tryggja hinum sem
eftir verða lífvænlega afkomu við
hefðbundinn búrekstur. Það er
rétt ákvörðun að kynna hinar
nýju ákvarðanir sem rækilegast
meðal bænda sjálfra. Án skilnings
þeirra og stuðnings í verki ná þær
ekki fram að ganga. Við fram-
kvæmd mála er nauðsynlegt að
taka sem mest tillit til ábendinga
og athugasemda frá bændum.
Samkomu-
lag í höfn
Samkomulag nkisstjórna ís-
lands og Bandaríkjanna um
lausn á Rainbow-deilunni svo-
nefndu um sjóflutninga fyrir
vamarliðið er nú í höfn. Er fagn-
aðarefni, að tekist hefur að jafna
þennan ágreining og ná víðtækri
samstöðu um lausnina bæði á
Alþingi og í öldungadeild Banda-
ríkjaþings.
Eins og við var að búast sner-
ust þingmenn Alþýðubandalags-
ins o g Kvennalistans gegn
samkomulaginu við atkvæða-
greiðslu á þingi. Rökin voru
samhljóða hjá báðum, að með
samningnum væri verið að gera
íslendinga efnahagslega háða
dvöl vamarliðsins. Aður en sigl-
ingar Rainbow hófust voru sjó-
flutningar fyrir vamarliðið alfarið
í höndum íslendinga en nú geta
þeir ekki vænst þess að fá meira
en 65% flutninganna, ef
bandarísk skipafélög bjóða í þá.
Málflutningur Alþýðubandalags-
ins er athyglisverður. Á þeim
tíma, sem það sat í stjóm frá
1978 til 1983, stórjókst íjár-
streymi hingað til lands vegna
vamarliðsins og ekki var þess
vart, á meðan á Rainbow-deilunni
stóð, að það væri sérstakur mál-
svari hins bandaríska skipafélags.
Læknar á lausum kili:
Eru 290 íslenskir lækn
lægir, án þess að vita J
eftir Pál Torfa
••
Onundarson
Rómveijar hið foma höfðu mál-
tæki gott sem hljóðaði svo: Novi
Medici, nova Sepulcra, eða nýir lækn-
ir leiða af sér nýjar grafir. Lengi vel
var nokkuð til í þessu þótt aðallega
væri haft í gamni, en hin seinni ár
hefur dæmið snúist á þann veg, að
stéttin grefur mest undan sjálfri sér
og máltækið hefur tekið nýja merk-
ingu. Tilefni þessarar vangaveltu er
sú, að í Morgunblaðinu 30. ágúst sl.
birtist fróðleg grein, sem §allaði um
atvinnuhorfur íslenskra lækna fram
til ársins 2010. Hafði blaðamaður
Morgunblaðsins fregnað, að á aðal-
fundi Læknafélags Islands á Sauðár-
króki var kynnt framtíðarspá
læknafélaga á Norðurlöndum, sem
benti til offjölgunar íslenskra lækna
„innan fárra ára“ (gæsalappir mínar
því maigir læknar starfa erlendis að
loknu sémámi nú þegar, því vinnu
er ekki að fá á Fróni). Blaðamanni
Morgunblaðsins yfirsást hinsvegar (í
annars ágætri og þarfri grein) sú
staðreynd að þrátt fyrir alvöm þessa
máls (sem réttlætir svartan ramma
í Moigunblaðinu) tók aðalfundurinn
enga afstöðu; engin stefnuyfirlýsing
var gefin út á aðalfundi Læknafélags
íslands í þýðingarmesta máli nánast
helmings allra íslenskra lækna. Er
blaðamanni vorkunn þegar haft er í
huga að læknar kipptu sér ekkert
upp við fréttimar. Sýnist ýmsum
íslenskum læknum erlendis hart í ári
þegar læknasamtökin spila sig
„stikkfrí" í máli sem varðar nú þegar
290 íslenska lækna og íjölskyldur
þeirra erlendis, og mun varða enn
fleiri á næstu ámm. Gott er hinsveg-
ar að Morgunblaðið skuli hreyfa
málinu því ekki er víst að þetta sé
einkamál læknafélaganna. Sýnast
ýmis rök hníga að því að málið varði
að auki nokkuð Læknadeild háskól-
ans, menntamálaráðuneyti, heilbrigð-
isráðuneyti, ijármálaráðuneyti og
kannski þjóðina alla, sem borgar víst
brúsann á endanum.
Málið snýst um eftirfarandi: Á
næstu 4 ámm er gert ráð fyrir að 1
af hveijum 8 íslenskum læknum fái
ekki starf við lækningar á íslandi,
og árið 1990 verði 1 af hveijum 7
læknum án vinnu (sjá töflu 1). Þetta
er reyndar bamsleg (eða kannski
læknisleg) bjartsýni, því spáin gerir
ráð fyrir 2,5% aukningu á stöðugild-
um árlega til ársins 2010 án þess
að rökstutt sé, nema með bjartsýn-
inni. Sé litið á þetta raunsærri augum
er gert ráð fyrir 1 lækni á hveija
180 íbúa árið 2010. Það er tvöföldun
á fjölda lækna miðað við árið 1985
(1 læknir á hveija 350 íbúa sem er
of hátt hlutfall og hæst í heimi nú
þegar). Þegar þetta er ritað em um
700 læknar starfandi á íslandi og
300 erlendis. Gerir nokkur í alvöru
ráð fyrir, að á næstu 5—6 ámm þeg-
ar þessir læknar ljúka sérnámi, muni
300 nýjar stöður losna á íslandi? Er
þá ekki gert ráð fyrir ósigldum ung-
um læknum (u.þ.b. 150) og þeim 360
læknum sem útskrifaðir verða á
næstu 10 ámm, ef svo fer sem horfir.
Það þarf ekki að beita mikilli reikn-
ingslist til að svitna við þessa til-
hugsun. En listin sú virðist ekki upp
á marga fiska hjá þeim, sem málið
er skyldast, þ.e.æs. læknum sjálfum.
í fréttabréfi lækna útgefnu að lokn-
um aðalfundi læknafélagsins kemur
berlega í ljós að meira þarf en svona
smámuni til að raska sálarró lækna
á íslandi. í ályktunum aðalfundar
Læknafélagsins 1986 var ekki
Páll Torfí Önundarson
minnst aukateknu orði á niðurstöður
könnunar þeirrar, sem félagið hafði
þó kostað sjálft Þó er flestum lækn-
um ljóst, að úlfúð innan stéttarinnar
fer sívaxandi vegna harðnandi sam-
keppni um fáar stöður og of fáa
sjúklinga, sérhópar innan stéttarinn-
ar vinna markvisst að skerðingu hins
almenna lækningaleyfis til að hygla
sjálfum sér, og launakjör lækna fara
síversnandi miðað við aðra háskóla-
borgara þótt námslengd sé allra
Akranes:
Gamla presthúsið að
Görðum endurbyg'gt
Akranesi.
UNNIÐ er að því að endurbyggja
og færa í upprunalegt horf
gamla prestsetrið að Görðum á
Akranesi en það er byggt á árun-
um 1876-1882 og er fyrsta
steinsteypta húsið á íslandi og
trúlega einnig á Norðurlöndum
og af þeim sökum einstakt í sinni
röð.
Húsið var upphaflega byggt sem
prestsetur, en það stóð ekki lengi
því þegar prestakallinu var skipt
1886 fluttist presturinn niður á
Skipaskaga og eftir það bjuggu í
húsinu bændur, sem höfðu jörðina,
síðastur Sigmundur Guðmundsson,
bóndi og Qölskylda hans til 1932.
Frá þeim tíma stóð húsið autt, en
árið 1936 kom upp sú hugmynd
hjá sóknamefndinni að gera húsið
að líkhúsi og útfararkapellu. Voru
allar innréttingar og tréverk rifíð
úr húsinu og því breytt mikið í ytra
útliti t.d. var múrað í talsverðan
hluta af gluggum og hurðum.
Steyptir voru stallaðir kantar á sitt-
hvom gafl og komið fyrir kross-
marki og klukku á vesturstafni.
Fékk húsið með þessum breytingum
á sig form guðshúss hið ytra, en
lengra náðu framkvæmdir ekki og
í þessu ásigkomulagi beið húsið
hrömunar sinnar. Það var svo séra
Jón M. Guðjónsson, fyrrum prófast-
ur, sem fékk augastað á húsinu
þegar hann stofnsetti byggðasafn
um 1956. Húsið var þá innréttað
fyrir safnið og hefur verið notað á
þess vegum allt fram á þetta ár.
Garðahúsið hefur ekki alltaf átt
upp á pallborðið hjá yfirvöldum og
litlu munaði að það yrði jafnað við
jörðu og þar með endir bundinn á
lífdaga þessarar merku byggingar.
Það mun hafa verið árið 1946 sem
verkstjóri Akraneskaupstaðar var
sendur að Görðum með þau fyrir-
mæli að bijóta húsið og nota gijótið
úr því í uppfyllingu í hafnargarð,
sem þá var í byggingu. Kom verk-
stjóri á staðinn með vinnuflokk sinn,
en þegar til átti að taka, þótti verk-
stjóranum sem hér yrði unnið
óhæfuverk, svo hann bað menn sína
að doka við á meðan hann hjólaði
til baka niður í kaupstaðinn til að
ráðfæra sig nánar við ráðamenn.
Fór hann á fund Jóns Sigmundsson-
ar, fyrrum sparisjóðsgjaldkera, en
Jón var borinn og bamfæddur í
Garðahúsinu og átti auk þess sæti
í sóknamefndinni. Af þeim ástæð-
um gat Jón upplýst að Garðahúsið
væri eign kirkjugarðsins og í vörslu
sóknamefndarinnar, þannig að bæj-
aryfirvöld hefðu enga heimild til
að fyrirskipa niðurrif hússins. Verk-
stjóri fagnaði mjög þessum upplýs-
ingum og kallaði vinnuflokk sinn
til baka. Með því var elsta stein-
steypuhúsi landsins bjargað frá
glötun.