Morgunblaðið - 26.06.1988, Page 3

MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 26. JÚNÍ 1988
B 3
Jussi, Tapani og- Ásta á fullveldisfagnaðií Helsinki 1978.
nágrenni við okkur var farið að
sækja særða hermenn. Það var náð
í þá á næturnar og þeim hjúkrað
eftir bestu getu.
Það var mikill munur á hermönn-
um í þýska hernum og SS-mönnum.
Hermennimir voru venjulegir her-
menn að veija sitt föðurland — hin-
ir voru villidýr."
Ásta horfír fast á mig þegar hún
segir þetta og ég sé hve henni líkar
illa að þessu tvennu skuli oft bland-
að saman. Hún þegir um stund
áður en hún heldur áfram:
„Bróðir vinkonu minnar, sem var
hermaður, var rétt hjá, við Bitz-
Sommerfeld. Um miðnætti nóttina
milli 1. og 2. apríl kom hann til
okkar og sagði okkur að Rússar
væru að koma. „Við höldum bænum
til klukkan 5 í fyrramálið og þá
förum við. Þið getið orðið sam-
ferða,“ sagði hann. Við ákváðum
að fara og ég hugsaði mér að reyna
að komast til Travemúnde og kom-
ast þar í bát til Danmerkur. Við
fórum fyrsta spölinn í bíl með liðs-
foringjunum. En þá urðu þeir að
vera eftir og við héldum áfram fót-
gangandi.
Við gengum á næturnar og sváf-
um á daginn. Yfir okkur voru loftár-
ásir, Rússarnir á eftir okkur og
Ameríkanar og Englendingar komu
á móti. Þýskaland var allt á göngu.
Það er ekki hægt að lýsa ástandinu
með orðum. En ef til er helvíti, þá
var þetta hið jarðneska.
Við vorum kominn vestur á Lúne-
burgarheiði 5. maí þegar allt þagn-
aði. Það var kominn friður. í Lúne-
burg var eins konar sorteringarstöð
þar sem flóttafólki var safnað sam-
an og skipt í hópa eftir því á hvaða
leið það var. Þar var okkur gefin
baunasúpa og ég var svo fegin að
fá að borða að ég borðaði þijár
skálar. En ég hef aldrei á ævinni
orðið eins veik af mat.
Frá Lúneburg var ferðinni haldið
áfram og til Danmerkur var ég
kominn 16. maí. Þar var maður
settur í þriggja vikna sóttkví í
Krusá. Þá var ég orðin veik. Komin
með berkla í lungun. Líklega hef
ég smitast á berklahælinu í Wald-
haus Charlottenburg. Þá var ekki
farið að bólusetja við berklum.
Nú fór ég sem sjúklingur á Vejle-
fjord Sanatorium. Þá var ég blásin.
Á Vejlefjord var mikið af Finnum.
Aðallega liðsforingjar sem höfðu
særst á vígstöðvunum eða fengið
berkla. Danir reyndust Finnum
ákaflega vel. Auk lungnasjúklinga
tóku þeir blinda hermenn í endur-
hæfingu og einnig börn til dvalar
um tíma. Mér sámar oft hve aðstoð
Dana vill gleymast hér í Finnlandi.
Það er bara talað um þá hjálp sem
Svíar veittu.
Á Vejlefjord Sanatorium kynntist
ég fyrri manni mínum, Amo Rout-
ala. Hann hafði fengið berkla og
komið til Danmerkur 1944, strax
eftir að stríðinu lauk hér í Finn-
landi. Við útskrifuðumst samtímis
vorið 1946. Ég fór heim til íslands
en kom svo hingað til Finnlands
13. ágúst 1946.
* * *
Og enn hefst nýr kafli í sögu
Ástu.
„Við fluttum til Savonlinna í
Austur-Finnlandi. Arno var liðs-
foringi í hemum og var þar í her-
stöð. Það er fallegt í Savolinna. En
þegar ég kom þangað var enn ekk-
ert farið að gera við eftir stríðið.
Kirkjan var til dæmis í rúst — hún
fór í loftárásum.
Það vom miklir erfiðleikar í Finn-
landi á ámnum eftir stríðið. Finnar
misstu Austur-Karelíu til Rússa og
það þurfti að útvega mörg hundmð
þúsund manns þaðan land, húsnæði
og vinnu. Og svo vom það stríðs-
bæturnar til Rússa. Það var matar-
skortur og því þurfti að rækta allt
mögulegt og ómögulegt. Allir
þurftu að rækta eins mikið og þeir
gátu en bændur fengu ekki að halda
nema ákveðnu magni af mat, heyi
og öðm — það fór eftir hve margir
vom á heimilinu. Bændur þurftu
að halda nákvæma skýrslu yfir allt
sem þeir framleiddu og þeir vom
eins og þjófar á eigin bæ þegar
þeir vom að reyna að lauma ein-
hveiju undan. Þegar ég var nýkom-
in furðaði ég mig á svörtu lömbun-
um og svörtu svínunum sem ég
heyrði talað um. Ég spurði Arno
um þessi svörtu svín — ég hafði
aldrei séð svört svín. Hún sagði
mér að svörtu svínin væm svínin
sem bændur ættu en gæfu ekki upp.
Allt var skammtað og svarti-
markaður blómstraði. Þeir sem áttu
peninga eða eftirsóttar vömr til að
skipta gátu keypt svart smjör, egg,
kjöt og mjólk. Þegar ég var búin
að læra nokkur orð í finnsku fór
ég að fara sjálf á markaðinn. Eitt
sinn hitti ég þar ungan, huggulegan
mann sem bauð smjör — auðvitað
á okurverði. Ég lét eftir mér að
kaupa vænt stykki, fór heim og
bakaði og var heldur en ekki hreyk-
in þegar Amo kom heim. En þegar
ég skar í smjörstykkið, stoppaði
hnífurinn á trékubbi.
Ég fékk reglulega pakka að
heiman, frá mömmu og systmm
mínum. Þær sendu hrísgrjón, kaffi,
tóbak og dósamjólk. Það var aldrei
tekinn tollur af þessu. Allt þetta
var mjög eftirsótt hér og við kom-
umst brátt á vömskiptasamning við
bónda nokkurn sem lét okkur fá 3
lítra af mjólk á viku og einu sinni
I mánuði fengum við kíló af smjöri
og svolítið af kjöti og eggjum. Svo
við liðum engan skort.
í sumarfríinu vomm við hér í
Sysmá þar sem fjölskylda Arnos
átti stóran búgarð. Við tíndum ber,
fengum svört svín og veiddum fisk
í vatninu og suðum niður og sultuð-
um til vetrarins. Það snerist allt
um matinn enda þurftum við að
hugsa vel um heilsuna eftir veikind-
in. En heilsu Arno hrakaði, berkl-
arnir tóku sig upp að nýju og nú
var ekkert hægt að gera. Hann dó
1948.
Nú ætlaði ég heim til íslands,
en tengdamamma sagði nei. Hún
var af gamalli aðalsætt og búgarð-
ur Qölskyldunnar var einn sá
stærsti hér um slóðir. Arno hafði
átt þar 200 hektara skóglendi og
ég erfði helminginn af því. Á þess-
um árum var enn verið að úthluta
landi til fólksins frá Austur-Karelíu
og ef ég hefði farið heim hefði ríkið
tekið hlut Arnos og landareignin
ri Jeep
Wagoneer - Cherokee
- ekki bara glæsilegir
heldur gæðin í gegn
Fyrir þá
sem vilja
þad besta.
%
EGILL VILHJÁLMSSON HF.
Smiðjuvegi 4, Kópavogi. Símar 77200 — 77202
Fengum eina sendingu af
GRAM KF-195 og KF-344 á einstöku verði.
GRAM kæliskáparnir eru glæsilegir, sterkir og
hagkvæmir, - og þola samanburð um það sem
máli skiptir. VAREFAKTA, vottorð dönsku neyt-
endastofnunarinnar, um kælisvið, frystigetu, ein-
angrun, gangtíma vélar og orkunotkun fylgir öll-
um GRAM tækjum. Lítum nánar á kostina.
+ frauðfyllt (massíf) hurð með málmhillum og
lausum boxum. Hægri eða vinstri opnun.
+ burðarmiklar færanlegar hillur, sem einnig
má skástilla fyrir stórar flöskur.
+ 4-stjörnu frystihólf, aðskilið frá kæli-
hlutanum (minna hrím).
+ góð einangrun (sparneytni),
sjálfvirk þíðing, stílhreint
og sígilt útlit.
Láttu þessi kostakaup
þér ekki úr greipum ganga.
Veldu GRAM-það borgar sig
verðsins vegna,
gæðanna vegna.
3ja
ára ábyrgð
GRAMKF-195
161 Itr. kælir + 34 Itr. frystir
hæð 106,5 breidd 55,0 dýpt
60,6 (sá söluhæsti í Danmörku)
Rétt verð kr. 33.700
Verð nú kr. 24.700 (stgr. 23.465)
GRAM KF-344
198 Itr. kælir + 146 llr. frystir
hæð 175,0 breydd 59,5 dýpt 62,1
sannkallað forðabúr heimilisins
Réll verð kr. 64.770
Verð nú kr. 55. 770 (slgr. 52.980)
Æönix
Vjr HÁTUNI 6A SlMI (91)24420