Morgunblaðið - 26.06.1988, Page 6

ÆkMl
6 #
[slenskur skógnr
Rætt við dr.
ÓlafR.
Dýrmundsson
um
nytja-
skógrækt
Morgunblaðið/Ól.K.Mag.
Morgunblaðið/Svernr
Dr. Ólafur
R. Dýrmundsson.
Verðmæti
fyrir f ramtíðina
Það var hugsjón
ungmannaf élags-
manna að klæða
landið grænum
skógi. Með róman-
tískri angurværð töluðu þeir
og skrifuðu um hið gróðurvana
land sem svipt hafði verið
skjóli sínu og prýði. Þeir vildu
leggja sitt af mörkum til að
reyna að endurvinna það sem
glatast hafði. I Landnámu er
landinu lýst sem skógi vöxnu
milli fjalls og fjöru. Fátæklegir
skógarreitir hér og þar um
landið eru vitaskuld fjarri því
að koma í stað þess skóglendis
sem eyðst hefur, en bera eigi
að síður vitni um atorku og
bjartsýni ungra manna og
kvenna sem reyndu að bæta
moldinni missi hennar og gera
jörðina græna á ný. Þetta fólk
vildi bæta landi sínu þær bú-
sifjar sem það hafði mátt þola
af völdum eldgosa og ágangs
manna og dýra öldum saman.
Nytjaskógur
Enn tala menn um skógrækt en
nú er það nytjaskógur sem er til
umræðu. Menn hafa komið auga á
þann möguleika að skógrækt geti
verið mönnum dijúg tekjulind ef
rétt er á málum haldið. Frumvarp
til laga um skógvernd og skógrækt
lá fyrir Alþingi sl. vetur. Þar segir
svo í V. kafla Um ræktun nytja-
skóga. 15. gr. „í þeim héruðum
landsins, þar sem skógræktarskil-
yrði eru vænleg, styrkir ríkissjóður
ræktun nytjaskóga innan skóg-
ræktaráætlana sem Skógrækt ríkis-
ins hefur gert og lögð er til grund-
vallar við afgreiðslu íjárlaga."
I frumvarpinu segir ennfremur í
16. gr. „Styrkur samkvæmt 15. gr.
má nema allt að 90 af hundraði
stofnkostnaðar við undirbúning
skógræktarlandsins." Slíkan styrk
má því aðeins veita að fullnægt sé
þeim skilyrðum að Skógrækt ríksins
hafi gert sérfræðilega athugun á
skógræktarskilyrðum á svæðinu og
skógræktarstjóri staðfest skóg-
ræktaráætlun fyrir þau lönd er til
greina koma og að fyrir liggi samn-
ingur milli Skógræktar ríksins og
viðkomandi ábúanda og/eða jarð-
eiganda, staðfestur af landbúnaðar-
ráðuneytinu. Ennfremur segir í
frumvarpinu að girðingar um nytja-
skóga skulu vera löggirðingar.
Nytjaskógur er ekki ný hug-
mynd. Meðal þeirra sem hafa viðrað
þennan möguleika er dr. Halldór
Pálsson fyrrum búnaðarmálastjóri.
í Búnaðarritinu árið 1980 segir
hann m.a. í grein. „Hvers vegna
ekki að gera myndarlegt átak til
skógræktar í landinu,“ og bendir á
að með framleiðslutakmörkunum á
búvörum muni skapast hjá bænd-
um, sem halda áfram búskap, tími,
sem þeir gætu nýtt til skógræktar.
„Takmarkið þarf að vera að gróður-
setja trjáplöntur í hin víðlendu lönd,
sem Skógrækt ríkisins og Skóg-
ræktarfélög víða um land og hafa
víðast hvar girt, en látið síðan að
mestu liggja ónýtt.“ Ennfremur
segir Halldór: „Ekki væri rétt að
binda skógræktarframkvæmdir við
lönd í eigu skógræktarinnar. Vilji
hlutaðeigandi bændur rækta skól-
belti eða skógarteiga hjá sjálfum
sér, ættu þeir að eiga þess kost,
en fá sem ríkisframlag plöntur allar
til gróðursetningar og girðingarefni
og ef til vill hluta af vinnukostnaði.“
Margir unnendur skógræktar
hafa á liðnum árum haft horn í síðu
búfjár, einkum sauðkindarinnar og
talið hana óvin nýgræðingsins núm-
er eitt. Ekki eru þó allir á einu
máli þar. í Frey árið 1987 kemst
Ólafur R. Dýrmundsson svo að-
orði:„Ég tel það afskaplega slæman
og úreltan málflutning þegar bú§-
árrækt og skógrækt er stillt upp
sem andstæðum. Breyting frá
hjarðbúskap til ræktunarbúskapar
gerir það að verkum að þessar tvær
greinar landbúnaðar geta dafnað
hlið við hlið. A Bretlandseyjum er
nú talað um AGRO-FORESTRY
þegar bændur búa áfram á jörðum
sínummeð búfé eftir aðstæðum og
rækta nytjaskóg á völdum spildum
í stað þess að láta stórtæk skóg-
ræktarumsvif fækka byggðum býl-
um.“
Rætt við Ólaf R. Dýrmunds-
son um skógrækt
í samtali sem ég átti við Ólaf
R. Dýrmundsson ráðunaut um
nytjaskóg sagði hann að í frum-
varpinu sem Alþingi hefur verið
að fjalla um væri gert ráð fyrir
verulega miklum stuðningi við
bændur sem stofna til nytjaskóg-
ræktar. „Talað er um að styrkur
geti numið allt að 90 af hundraði
stofnkostnaðar við undirbúning
skógræktarlandsins og að þeir
fengju einnig stuðning við þar af
leiðandi girðingarframkvæmdir,"
sagði Ólafur. „Mér sýnist að Það
gæti hins vegar vafist fyrir bænd-
um hvort þeir geti dregið úr hefð-
bundnum búgreinum svo sem
sauðíjárrækt og litið á nytjaskóg-
rækt sem leið til að afla tekna. í
hinu nýja frumvarpi er ekki gert
ráð fýrir hvemig bændum verði
tryggðar tekjur á meðan þessi
breyting fer fram. Ræktun nytja-
skógar tekur langan tíma. Bóndi
sem fer út í slíka ræktun t.d. núna
getur ekki búist við að hafa mikinn
arð af skógræktinni næstu árin eða
jafnvel næstu áratugina. Tökum
sem dæmi ungan bónda sem ný-
lega hefur staðið í byggingafram-
kvæmdum á sinni jörð og hefur
fyrir fjölskyldu að sjá. Hann verður
að fá einhveijar tekjur í stað þess
sem hann dregur saman í hefð-
bundna búskapnum. Setjum svo
að hann minnki sitt bú stórlega,
þá þarf hann að fá verulega miklar
tekjur í staðinn. Ég get ekki séð
að frumvarpið geri ráð fyrir hvern-
ig eigi að tryggja bændum í þess-
ari aðstöðu tekjur.
Þaðtnætti hugsa sér að bóndan-
um væri greidd leiga fyrir landið
sem hann leggur undir skógrækt-
ina og að hann fengi að auki ein-
hveijar launagreiðslur. Eins og
þetta lítur út í dag held ég að það
hljóti að vera bændum dijúgt um-
hugsunarefni hvernig þeir eigi að
fara út í nytjaskógrækt á þeim
grundvelli að hafa af henni tekjur
á sínum búskapartíma. Ég held að
hingað til hafi skógrækt verið að
mestu hugsjónamál hjá mönnum.
En þetta hefur þó verið að breyt-
ast og menn eru farnir að skrifa
af meira raunsæi um skógræktina.
I nýjasta ársriti Skógræktarfélags
íslands er t.d. grein eftir Magnús
Pétursson hagsýslustjóra þar sem
hann reynir að líta á nytjaskóg-
rækt og skógrækt almennt út frá
hagrænu sjónarmiði og hann
kemst að þeirri niðurstöðu að menn
megi ekki gefa sér það að skóg-
rækt geti verið arðbær nema í ein-
stöku tilvikum, en hún geti verið
réttlætanleg fyrir það, svo sem til
gróðurbóta og skjóls. Það liggur
sem sagt ekki alveg ljóst fyrir að
nytjaskógrækt sé fysilegur kostur
fyrir bændur.
Veðurfar er auðvitað stór þáttur
í allri ræktun og því er ekki að
leyna að í köldustu árum er veður-
far hér svo kalt að það er alveg á
mörkunum að hægt sé að stunda
skógrækt hér. Ef að svo færi að
hér myndi hlýna eitthvað, eins og
stundum er verið að ræða um, þá
ætti skógræktin væntanlega nokk-
uð bjarta framtíð. Hitt ber svo á
að líta að alltaf er hætta á einstök-
um mjög köldum árum eins og
varð hér vorið 1963. á féll skógur
víða, skógræktin gæti orðið áfalla-
söm. En samt sem áður held ég
við ættum að huga að skógrækt á
þeim stöðum sem best eru taldir
henta. Þó teknar væru töluvert
stórar spildur lands til skógræktar
þá held ég að það myndi ekki
breyta svo miklu fyrir menn hvað
beitarland snertir, sums staðar eru
víðáttumikil afrétti og þar mætti
hugsa sér að vera með búfé áfram.
Vetrarbeit heyrir að mestu sögunni
til þannig að menn sem eiga að-
gang að góðum afréttum eru ekki
eins háðir heimalöndunum eins og
var áður. Nú hafa menn mikil tún
og góð fjárhús og geta því hýst
fé inni og gefið því allan veturinn
og haft fé sitt töluvert á túnum
vor og haust. Menn geta því girt
af ákveðin hólf fyrir búfé þó skóg-
rækt sé stunduð á jörðinni. Naut-