Morgunblaðið - 26.06.1988, Síða 26

26 B MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 26. JÚNÍ 1988
l)C MEIHI l > II H'SI ANNA
Wim Wenders
snýr heim
Nýjasta mynd hans heitir Himinninn
yfir Berlín og markartímamót á við-
burðaríkum ferli
Ameríkaníseríng þýska leikstjór-
ans Wim Wenders á sér langa
sögu. Eins og svo margir aðrir af
kynslóð eftirstríðsáranna í Þýska-
landi skammaðist hann sín fyrir
fortíð landsins og hengdi sig í stað-
inn á bandaríska menningu. Árið
1979, þegar Francis Ford Coppola
réð hann til að leikstýra „Ham-
mett", mynd er snerist um einn
frægasta höfund bandarískra
einkaspæjarasagna, flutti Wend-
ers til Bandaríkjanna. „Mig hafði
dreymt um að vera bandarískur
leikstjóri þegar ég gerði mínar
fyrstu myndir," segir hann, „vegna
þess að bandarískar bíómyndir
voru minn skóli. Svo þegar Francis
bauð mér að koma yfir og gera
„Hammett", hugsaði ég með mér;
þetta er aðeins rökrétt. Núna verð
ég bandarískur leikstjóri."
Næstu árin vann Wenders með
bandaríska menningu í myndum
eins og „Lightning Over Water
(heimildarmynd um síðustu mán-
uðina í lífi leikstjórans Nicholas
Ray) og „The State of Things"
(hugleiðslu um muninn á evrópsk-
um og bandarískum bíómyndum).
En ferð hans lauk árið 1984 með
París, Texas. „Ég hafði sært úr
mér þessa bandarísku drottnun
sem finna má í öllum mínum fyrri
myndum," segir hinn 42 ára gamli
leikstjóri. „Með París, Texas,
fannst mér ég hafa losnað undan
henni með því að segja frá því
öllu."
Þegar bandaríski leikstjóra-
draumurinn var horfinn, snéri
Wenders aftur til Þýskalands, til
stórborgarinnar Berlínar þar sem
minnismerkin um seinni heims-
styrjöldina neyddu hann til að
standa andspænis sinni eigin
fortíð. Þessi villta eyja í miðju Aust-
ur-Þýskalandi er sögustaður hýj-
ustu myndar hans, Himinninn yfir
Berlín („Der Himmel iiber Berlin"),
sem hann hreppti leikstjórnarverð-
launin á Cannes fyrir á síðasta ári.
Með myndinni hefur Wenders
nýtt ferðalag. Þetta er í fyrsta
skipti sem hann skoðar arfleifðina
sem hann áður hafði hafnað, skoð-
ar hvað það þýðir að vera Þjóð-
verji sem fæðist þegar eldar seinni
heimsstyrjaldarinnar verða að
ösku.
Wenders ólst upp í Dusseldorf
og sá þar óttafulla þjóð sem forð-
aðist að takast á við sína alræmdu
fortíð. Hann sneri sér frekar að
bandarískum bíómyndum og rokki
og róli en sinni eigin menningu.
„Það var bandarísk tónlist, banda-
rískar bíómyndir og bandarískar
bókmenntir sem kveiktu mína eigin
sköpunargáfu," segir hann. „Flest
það sem var skemmtilegt í minni
bernsku tengdist Bandaríkjunum."
Wim Wenders kannar málin við
tökur á myndinni Himinninn yfir
Berlín.
[ gegnum árin gerðist Wenders
meðvitaðri um sína eigin arfleifð
og varð um síðir Ijóst að hann yrði
að eiga við hana áður en hann
gæti haldið áfram. „Ég fékkst aldr-
ei við Þýskaland eða fortíðina áð-
ur, myndir mínar leituðu alltaf útá-
við. Himinninn yfir Berlín er fyrsta
tilraunin til að komast inn, eða
a.m.k. kanna þýska sögu eða mína
eigin bernsku."
Og seinna segir hann; „Allar
myndirnar úr fortíðinni sem koma
upp á yfirborðið í Himinninn yfir
Berlín tengjast bernsku minni. Ekki
þannig að ég hafi séð stríð, en
fyrstu borgirnar sem ég sá litu út
eins og rústirnar í myndinni. Fyrstu
minningar mínar um götur og hús
eru af veggjum með holur fyrir
glugga en ekkert á bak við. Og
vegna þess að ég var barn tók ég
því sem sjálfsögðum hlut að heim-
urinn væri þannig; götur með fjöll-
um af rusli.
Með myndinni reyni ég að skýra
hvaða merkingu allt þetta hefur
fyrir Þjóðverja. Myndin hafði það
markmið að kafa undir yfirborð
borgarinnar og kynnast Þýska-
landi. Það var ókunnugt land sem
ég vildi rannsaka."
Wenders heldur að ef hann
hefði ekki haft þessi löngu kynni
af bandarískri kvikmyndamenn-
ingu, hefði hann aldrei snúið sjón-
um sínum aftur til Þýskalands.„Því
lengur sem ég dvaldi í Banda-
ríkjunum, því minna bandarískur
varð ég og því Ijósara varð mér
að ég ætti alltaf eftir að vera Þjóð-
verji í hjarta mér, og evrópskur
leikstjóri," segir hann. „I gegnum
reynslu mína af að gera kvikmynd-
ir í Bandaríkjunum fann ég að þótt
tungumálið sem ég notaði væri
tungumál bandarísku kvikmynd-
anna, var ég að segja frá einhverju
sem var mjög ólíkt. Og kannski
vegna þess að París, Texas, var
tekið sem evrópskri mynd og,
a.m.k. í New York, á frekar nei-
kvæðan máta, varð mér Ijóst að
minn ameríski draumur hafði frá
upphafi verið blekking."
Himinninn yfir Berlín er 130
mínútur að lengd og Wenders
skrifar handritið að henni ásamt
Peter Hadke, en kvikmyndatöku-
maður er Henri Alekan (tók „The
Beauty and the Beast" Jean Coc-
teaus). Myndin er að mestu leyti
í svart/hvítu og ferðast um Berlín
gærdagsins og dagsins i dag í
könnun á sálfræðilegum stríðssá-
rum þýsku þjóðarinnar. Englar
(menn og konur í svörtum frökkum)
svífa yfir Berlín á daginn eða stika
um götur borgarinnar og hlusta á
þöglar hugsanir íbúanna. „Himinn-
inn“ er líka ástarsaga um sirkuslis-
takonu (Solveig Dommartin) og
engilsins Damiels (Bruno Ganz).
Val Damiels stendur á milli þess
að halda áfram einmanalegri, and-
legri tilveru engilsins eða kjósa
dauðleikann og möguleikann á
andlegri og líkamlegri fullnægingu.
Af eintali hugsana Berlínarbú-
anna kynnumst við þörfum þeirra,
Wenders leikstýrir Solveigu Dommartin.
Manna-
veiðar
Sidney Poitier er aftur farinn að
leika í bíómyndum eftir um tíu ára
hlé og myndin sem hann kaus fyr-
ir endurkomu sína er þrillerinn
„Shoot to Kill", sem sýnd verður
í Bíóborginni og Bíóhöllinni
samtímis.
í henni leikur hann FBI-manninn
Warren Stantin sem er á höttunum
eftir kaldrifjuðum morðingja og
þegar eltingaleikurinn berst uppí
fjöllin í norðvesturríkjum Banda-
ríkjanna fær hann til aðstoðar við
sig leiðsögumanninn og fjallagarp-
inn Jonathan Knox, sem Tom Ber-
enger leikur, hvers kærasta
(Kristie Alley) verður gísl morðingj-
ans.
Leikstjóri er Roger Spottis-
woode, sem gerði hina ágætu
spennumynd„Under Fire", sællar
minningar.
Handritið að „Shoot to Kill" varð
til hjá framleiðandanum Philip
Rogers. Honum fannst það henta
Poitier fullkomlega frá upphafi og
þótt leikarinn hefði neitað að leika
í myndum í meira en áratug lét
hann það ekki á sig fá heldur vann
að því sleitulaust að fá Poitier aft-
ur fram fyrir suðandi myndavélarn-
ar.
„Ég hef leikið í eitthvað um fjör-
utíu myndum á mínum ferli," segir
leikarinn kunni, „og það var eitt-
hvað við handritið að þessari sem
minnti mig á aðrar myndir sem ég
hef leikið í. Það var í því svolítið
af „In the Heat of the Night", svo-
lítið af Liljum vallarins. Ég leita
eftir ákveðnum gæðum þegar ég
vel kvikmyndahlutverk og ég fann
meira af þeim í þessu handriti en
í nokkrum öðrum sem ég hef lesiö
undanfarinn áratug."
Þegar framleiðendurnir ákváðu
hver skyldi leika leiðsögumanninn,
sem er alger andstæða Stantins,
var val þeirra einróma: Tom Ber-
enger. Hann er nú einn af efnileg-
ustu leikurunum vestanhafs eftir
myndir eins og „Platoon" og
„Someone to Watch Over Me“.
„Það hefur reynst mér vel að leika
á móti Tom," segir Poitier, „vegna
þess að hann er mjög agaður.
Hann neyddi mig til að taka á og
sökkva mér oní hlutverkið og hann
veitti mér einmitt þann stuðning
sem ég þurfti eftir alla þessa fjar-
veru frá bíómyndunum."
Poitier hefur sagt að „Shoot to
Kill" sé „erfiðasta mynd sem ég
hef leikið í", enda eru í henni ófá
áhættuatriðin, sérstaklega þegar
leikurinn berst uppí fjöllin. Spottis-
woode fékk hann til að leika flest
áhættuatriðin sín sjálfur. „Ég bein-
brotnaði ekki en þegar við lukum
við myndina var ég nokkrum kíló-
um léttari."
Þrjár vænlegar
gamanmyndir
Jim Abrahams („Flying High",
„Ruthless People") hefur leik-
stýrt nýrri gamanmynd, sem
heitir „Big Business", með Bette
Midler og Lily Tomlin í aðalhlut-
verkum. Það skrýtna er að þær
leika tvöfalda tvíbura.
Sagan er svona: Tvennir
tvíburar — ríku stelpurnar Rose
og Sadie Shelton og fátæku
steplurnar Rose og Sadie Ratliff
— fæðast á sama spítalanum og
er ruglað í vöggum sínum. Annað
ruglaða parið elst upp á Man-
hattan þar sem þær um síðir
reka risafyrirtækið Moramax, en
hitt parið elst upp á krummask-
uðinu Jupiter Hollow hvers hús-
gagnaverksmiðja er í eigu Mor-
amax, en það hyggst selja hana.
Rose-arnar, sem Tomlin leikur,
eru ekta sveitastúlkur en Sadie-
arnar ekta stórborgarbörn. Rat-
liffs-börnin koma til Manhattan
að berjast við stórfyrirtækið og
öll fjögur gista þau á Plaza hótel-
inu. Eftir það tekur við eitt alls-
herjar öngþveiti.
Nýjasta gamanmynd George
Roy Hills („The Sting") heitir
„Funny Farm" og er með Chevy
Chase í aðalhlutverki. Myndin er
Chevy Chase
um hjónin Andy og Elizabeth.
Hann dreymir um að skrifa stóra
skáldsögu (eða stóru skáldsög-
una) en hún þráir ekki annað en
frið og ró. í staðinn finna þau
snák í rúminu, lík í garðinum og
póstmann sem heldur að hann
sé Mad Max á pallbíl.
Mestu vonbrigðin i lífi Andy
verða þegar í Ijós kemur að bók-
in hans er hundléleg en konan
hans skrifar metsölubók.