Morgunblaðið - 16.10.1988, Blaðsíða 6

88ei íiaacxrao ,ai auoAaunviug .GiaAjaMuoaoM
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 16. OKTÓBER 1988
Á íslandi hefur gestrisni löngnm
verið talin dyggð og örlæti ekki
síður. Hraktir og langsoltnir
ferðalangar hafa jafnan kunnað
að meta það þegar vel var við
þá gert í mat og drykk. Lengst
af lögðu menn metnað sinn í að
veita þurfandi fólki vel. Oft var
gestanauð mikil á heimilum sem
lágu i þjóðbraut og oftar en ekki
var engin greiðsla tekin fyrir
næturgreiðann. Nú eru aðrir
tímar á íslandi. Það er orðið
fátíðara að langsoltna menn beri
að garði og ef þeir láta sjá sig
þá er venjulega ætlast til að þeir
greiði vel fyrir mat sinn og
annan viðurgerning.
i slendingar lærðu margt af
veru breska og ameríska hersins
hér á stríðsárunum, m.a. hvernig
þeir ættu að fá eitthvað fyrir snúð
sinn. Matseld og ýmis önnur þjón-
usta við útlendinga er orðin arð-
vænleg atvinnugrein hjá mörgum
og sumir bændur hafa meira að
segja útlendingana fyrir sínar ær
og kýr og þykja þeir gefa mun bet-
ur af sér en gömlu æmar og kým- ■
ar. Svo má ekki gleyma því að við
íslendingar höfum mannast mikið
með öðmm þjóðum á síðustu ámm.
Við höfum lært að matbúa alls kyns
rétti sem enginn hafði svo mikið
sem heyrt talað um fyrir svona tutt-
ugu ámm og við höfum lagt að
mestu af að steikja kjöt þangað til
það er orðið eins og gamalt snæri
eins og Thor Vilhjálmsson orðaði
það í bók sinni Undir gervitungli.
En það er engin rós án þyma. Nú
era sumir orðnir svo háþróaðir í
matseld sinni að þeir leggja meira
uppúr að skreyta matinn fagurlega
á diskinum en hugsa minna um að
honum er ætlað að seðja fólk. Öll
list er hátt metin og matarskreyt-
ingin líka, þess vegna er stundum
lítill matur, fagurlega skreyttur,
mun dýrari en mikill matur h'tið
skreyttur. Menn sem vom vanir að
fá mikið af steiktu lambalqoti með
sósu, grænum baunum og brúnuð-
um kartöflum þegar þeir gerðu sér
einstaka sinnum dagamun og fóm
út að borða reka upp stór augu
þegar þeir sjá og borða hinn fagur-
skreytta mat. Að aflokinni máltíð
vilja margir þeirra heldur hafa þetta
uppá gamla móðinn. En hjólum
sögunnar verður ekki snúið afturá-
bak. það er nútíðin sem gildir, for-
tíðina er hægt að gráta, en hún
kemur ekki aftur fyrir það. Sumir
segja að þeir, sem vilja „fitta" vel
inn í tískuna, vera örmjóir og
ástunda líkamsrækt, séu hinir
ánægðustu með skiptin. Samkvæmt
könnun sem gerð var nýlega í
Bandaríkjunum þá em menn þar
því mjórri sem þeir, em ríkari. Þetta
hefur frést hingað norður í höf og
þess vegna halda sumir að slíkt sé
gleðiefni þeim sem einhver auraráð
hafa, halda að þeir hafi ekkert á
móti því að borga vel fyrir fallegan
mat og fínnist ekki verra þó hann
sé naumlega útilátinn, þeir fítni þá
ekki á meðan. Sjálfsagt er þetta til
í dæminu hitt er þó algengara að
menn vilji mat sinn og engar reíj-
ar. Af þessu tilefni er rétt að minna
á það að á íslandi þótti löngum fínt
að vera feitur. Hér vom flestir fá-
tækir og löptu dauðann úr skel.
Þess vegna litu menn upp til þeirra
sem vom svo feitir að varla nokkur
hestur gat borið þá og ekki þarf
að seilast lengra en í skáldsögumar
hennar Guðrúnar frá Lundi til þess
að sjá þessa viðhorfs stað. Þar þóttu
konumar því gimilegri sem þær
vora feitari og mýkri. Þetta viðhorf
hefur þó mjög átt uridir högg að
sækja seinni árin. Ég hef heyrt
lækni segja að bráðum kunni svo
að fara að aftur þyki fínt að vera
feitur, ekki bara á íslandi, heldur
um allan heim. Eitt af einkennum
eyðnisjúkdómsins er mikil megurð
og fáir sækjast eftir slíku útliti.
Það virðist svo sem útlendingar,
sem hingað koma, séu ekki allskost-
ar ánægðir með þau umskipti sem
sums staðar verður vart í matsölu
okkar íslendinga. Þeir sem hingað
koma em því líklega fáir á sömu
línu og hinir ríku Bandaríkjamenn.
í það minnsta hafa fjölmiðlar flutt
okkur fréttir af því í sumar að sum-
um útlendingunum sem hér komu
hafí þótt menn hér svo dýrseldir á
matinn að farareyririnn hafí hvergi
nærri dugað eins og reiknað hafði
verið með. Allmargir útlendingar
bmgðust karlmannlega við og hertu
sultarólina en aðrir tóku sitt hafur-
task og höfðu sig sem snarast úr
landi. Kona ein sem búsett er í
Þýskalandi, en er íslensk að upp-
mna, kom í sumar til að heilsa
uppá ættjörðina. Hún sagði við mig
að hér tíðkaðist um þessar mundir
á sumum veitingastöðum það sem
hún kallaði „skreytt níska" og
nefndi mér ýmis dæmi því til sönn-
unar. Kvöld eitt átti kona þessi og
maður hennar brúðkaupsaftnæli og
ákváðu þau að gera sér nú daga-
mun af því tilefni. Óku þau út fyrir
bæ og íéttu ekki ferðinni fyrr en
þau komu á veitingahús töluvert
langt frá höfuðborginni. Þangað
vom þau komin 15 mínútur fyrir
níu um kvöldið. Stúlka ein var að
þurrka af borðum í veitingasalnum
og sinnti þeim ekki þó þau settust
við borð sem dúkað var með hvítu.
Eftir drykklanga stund kalla þau
til hennar og segjast gjaman vilja
panta sér mat. Stúlkan segir þeim
að það sé þvf miður ekki hægt. Þau
segjast hafa ekið langa leið og séu
svöng. Hún segir að kokkurinn sé
búinn að slökkva á eldavélinni. Þau
biðja hana að fara bónarveg að
kokknum og féllst hún á það eftir
nokkra umhugsun. Kom hún svo
aftur eftir dálítla stund og sagði
að kokkurinn ætli að kveikja aftur
á vélinni og vill nú vita hvað þau
vilji. Þau biðja um fískrétt. Hún fer
með það til kokksins og eftir tölu-
verða stund kom maturinn. Hann
var bragðgóður en fjarskalega
K Aí>í>
naumlega útilátinn. Eitt lítið fisk-
stykki á hvomm diski og þijár kart-
öflur af þeirri stærð sem jafnvel
unnendur smælkis láta sig hafa að
henda. Þau sporðrenna þessu fljótt
en em harla svöng eftir sem áður.
Eiginkonan mannar sig þá uppí að
spyija hvort hún geti fengið ábót.
„Ha,“ segir stúlkan undrandi, „ertu
ennþá svöng." Já, konan segist enn
vera svöng. „Ég skal tala við kokk-
inn,“ segir stúlkan og fer. Kemur
svo aftur eftir dágóða stund með
ábót fyrir konuna. Maðurinn var
líka svangur og tekur að ræða við
konu sína í hljóði. Hún hlustar og
kallar svo í stúlkuna enn á ný, þar
sem hún var í óðaönn við að laga
til á borðum í sainum. Stúlkan kem-
ur og konan segir að maðurinn sinn
sé ennþá svangur. „Er hann líka
svangur?" spyr stúlkan og virðist
furðu slegin. Konan kinkar kolli og
spyr hvort hann geti fengið meira.
„Eg skal tala við kokkinn," segir
stúlkan og fer með það. Allt fer á
sömu leið, hún kemur með auka-
skammt fyrir manninn. Hjónin
flýttu sér að ljúka við mat sinn og
leið þó ekki sérlega vel á meðan
því stúlkan var öðmhvom að gefa
þeim auga, og virtist undrast mjög
matarlyst þeirra. Eftir máltíðina
fóm hjónin niður á bar. Þegar þau
komu þangað sitja þar nokkrar
hræður með glös fyrir framan sig.
Þá er klukkan farin að halla í tíu.
Varla höfðu þau tekið sér stöðu við
barborðið þegar þar var öllu skellt
í lás. Döpur í bragði lötmðu þau
aftur út í bfl sinn og óku sem leið lá
í bæinn aftur og þótti brúðkaupsaf-
mælið sitt hafa verið heldur snaut-
legt.
Konan frá Þýskalandi sagði mér
einnig frá gömlum bónda af Suður-
landi sem brá sér eitt sinn til
Reykjavíkur til þess að lyfta sér á
kreik. Fór hann ásamt konu sinni
á velþekkt matsöluhús og pantaði
sér kjúkling. Þegar kjúklingurinn
kom var hann heldur í rýrara lagi
og gamli bóndinn, sem var vanur
að fá kviðfylli sína, varð ekki sadd-
ur af máltíðinni. Beið hann lengi
lengi eftir að sér væri boðið meira
en enginn virtist skeyta hið minnsta
um hann, þó hann gerði ítrekaðar
tilraunir til að ná sambandi við þjón-
ustufólk. Stóð hann loks upp og fór
fram í eldhúsið og sagði við kokk-
inn að hann væri ennþá sársvang-
ur. Kokkurinn leit á hann heldur
önuglega og sagði: „Hverslags and-
skotans græðgi er í þér maður."
Sletti hann svo dálitlum kjúklings-
bita á diskinn og með það fór bónd-
inn aftur fram í sæti sitt.
Nokkm seinna fór kona þessa
manns í ferðalag með kvenfélaginu.