Morgunblaðið - 16.10.1988, Blaðsíða 10

10 B
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 16. OKTÓBER 1988
Engi homkerling vil eg vera,
sagði Hallgerður forðum að gefnu
tilefni. Sætti sig ekki við að vera
skipað til sætis á óæðri bekk.
Hvað þá að láta karlinn lemja sig.
Þótti því gegn um aldimar stór
upp á sig og hinn mesti svarkur.
Leið enda fyrir andstæðu sína í
sögunni, Bergþóm, með hin göf-
ugu orð „Ung var ég Njáli gefin!“
Og þann ásetning að standa að
baki honum fram í rauðan, log-
andi dauðann. Bergþóra hefur
verið hin dygðuga fyrirmynd allra
kvenna. Ætli þetta sé að breytast
með öðrum lífsháttum og við-
horfum? Konur teknar upp á þeirri
ósvinnu að krefjast sætis í önd-
vegi til jafns við aðra gesti á henni
Jörð? Hörfa jafnvel frá því að líða
vítiselda við hlið karla sinna, þeg-
ar þeir hafa komið sér í klandur.
Ekki að furða þótt karlamir eigi
erfítt með að fóta sig á þvílíkum
breytingum á dygðugum konum.
Dulítið skondið stundum að sjá
þá og heyra í umræðum, þessar
velviljuðu eiskur. Einmitt þegar
þeir eru að leggja sig fram um
að taka tillit til framandi kvenna
nútímans, skín allt í einu í að
þeir botna bara ekkert í um hvað
málið snýst. Stöku konur jafnvel
ekki heldur.
Stjómmálaleiðtogamir eru,
eins og við vitum öll af ummælum
þeirra og vitnisburði upp á æru
og trú, alveg æstir í að hefja hom-
kerlingamar upp í öndvegi, þar
sem þær megi upp frá því sitja
þeim við hlið. Verða að sýna lit,
konurnar helmingur kjósenda.
Það er bara aldrei pláss á bekkn-
um þeim, svo sem allir máttu sjá
og skilja við nýlega stjórnarmynd-
un. Hvað skyldi þá til bragðs taka?
Farið að viðra snjalla sárabót.
Setja konur í baksætið. Ráðherr-
unum til aðstoðar. Fréttist að nú
skyldu ráðherrar jafnréttisstjórn-
ar taka sér konur fyrir aðstoðar-
ráðherra. Skyldu ekki konurnar
geta verið ánægðar í sínu hefð-
bundna hlutverki, sem þær kunna
og hafa leikið í aldir — nú með
nýjum og æðri titli og góðum
launum? Þar sem þær standi að
baki sínum húsbónda í gegn um
þykkt og þunnt, greiði fyrir hon-
um og létti af honum snúningum,
komi í framkvæmd því sem hann
hefur ákveðið — án þess að láta
bera of mikið á sér. Er það
kannski ekki hefðbundið hlutverk
konu að standa að baki sínum
manni, búa honum heimili og að-
stæður að hans höfði og reyna
óbeint og með lagni að hafa áhrif
á hans ákvarðanatöku, ef hún
endilega vill? Lentu konur ekki
líka í þessu hefðbundna hlutverki
þegar þær fóru að flykkjast út á
vinnumarkaðinn í fyrirtækjunum?
Urðu ritarar, hinir ómissandi,
góðu aðstoðarmenn, til að fram-
fylgja ákvarðanatöku síns herra
og gera honum lífíð Iéttara? Hvað
vilja þær endilega vera að taka
ákvarðanir sjálfar? Er ekki nóg
að heyra „his masters voice“ og
framfylgja hans vilja? Ekki er að
efa að konur skipa sæti ritara og
aðstoðarráðherra með sömu
ágætum og karlar — en foringj-
arnir flokka þau líklega eitthvað
skakkt ef þeir telja það hækka
hlut kvenna.
Enda kom það á daginn. Snjall-
ræðið þaggaði ekkert niður í kon-
um. Enn vildu þær komast í önd-
vegi og engar hornkerlingar vera.
Og þótt ekki ykist agnarögu
þeirra hlutdeild í skipsstjóminni í
brú þjóðarskútunnar, þá hafðist
það að kona tæki við verkstjórn-
inni — í þingheimi. Guðrún Helga-
dóttir var kjörin virðulegur forseti
sameinaðs þings, fyrst kvenna á
íslandi. Og baktrygging kvenna
með Valgerði Sverrisdóttur og
Salóme Þorkelsdóttur í varafor-
setasætum. Á þingi hafa konur
hægt fikrað sig upp í verkstjóm-
arstöðurnar. Ragnhildur Helga-
dóttir í stól forseta neðri deildar
1961-2, Salóme Þorkelsdóttir í
forsetastól efri deildar 1983-87.
Guðrún Helgadóttir veifar nú
sprotanum úr stóli sameinaðs
þings og stýrir þingheimi. Bravó!
Verður gaman að sjá hvemig þeir
láta að kvennastjóm á komandi
þingi. Aldursforsetinn Stefán Val-
geirsson hleypti þessu þingi úr
hlaði með þeirri frómu ósk að
„þingið sem er að hefjast og störf
þess í vetur verði til þess að auka
réttlæti og minnka aðstöðumun í
okkar þjóðfélagi". Ættu að vera
hæg heimatökin fyrir þann sem
mest allra ber úr býtum fyrir
mánaðarvinnu úr sameiginlegum
sjóði allra landsmanna, eitthvað
nálægt 270 þúsund krónum í
mánaðarlaun, meðan lögbundin
er stöðvun á 40 þúsund króna
launum verkakvenna, að jafna
þetta obbolítið.
Þar skrapp hugsunin út á hlið-
arspor. Manni getur nú blöskrað!
Á aðalbrautinni vom konurnar og
puð þeirra upp eftir jafnstöðustig-
anum í íslensku samfélagi. Alltaf
em að birtast tölulegar upplýsing-
ar um það hvernig konum miðar
raunvemlega að ná jafnstöðu við
karla á íslandi. Er það heldur
dapurleg niðurstaða hvar sem
borið er niður í samfélagi með svo
háværri umræðu og alls kyns
uppákomum og sýningum. Launa-
bil milli karla og kvenna virðist
heldur breikka ef eitthvað er, í
stöðum og opinberum nefndum
eru konur færri í hlutfalli við karl-
ana en annars staðar á Norður-
löndum o.s.frv. Er hávær kvenna-
baráttan þá bara falleg sápukúla?
Er kannski engin fylgni milli ár-
angurs í launajöfnun og fram-
gangi í störfum annars vegar og
þess að vera áberandi og í umræð-
unni hins vegar? Læðist að efí um
að það sé rétta leiðin til að konur
nái raunvemlega sömu stöðu og
karlar að gera þær að einhveiju
athyglisverðu sérfyrirbrigði, sem
vekur fögnuð á palli. Verða kon-
urnar þá ekki bara í friði með
sínar sérsýningar? Og fá þær ekki
sjálfar útrás í sýningum og uppá-
komum, burt séð frá áþreifanleg-
um árangri?
Em konur á íslandi í rauninni
svo frábmgðnar körlunum í hugs-
un og viðhorfum? Spumingin tók
að gára hugann er hér var nýlega
frönsk blaðakona að reyna að átta
sig á íslenskum konum. Ekki
blaðamaður sem ræðir bara við
einhvem áberandi á staðnum og
lætur segja sér „svona emm við“.
Hún hafði talað við ijölda
íslenskra kvenna, úr öllum stétt-
um, þegar hlýtt var á vangaveltur
hennar. Henni sýndist íslenskar
konur standa með báða fætur á
jörðinni, létu ekki svo glatt mgla
sig. En það sem sló hana þó mest
og olli mestum heilabrotum var
að hver íslensk kona sem hún
hitti var fyrr en varði farin að
tala beint eða óbeint um peninga.
Sýn íslensku kvennanna virtist
miðast áberandi mest við meiri
peninga. Nú hafði blaðakonan
komið inn á mörg heimilin og virt-
ist þar enginn skortur. Kemur
þetta þér á óvart, spurði hún
hissa. En hún og ljósmyndari
hennar höfðu ekki talað við neina
íslenska karla og ekki skilið frétt-
ir og frásagnir í ijölmiðlum með
yfírgnæfandi efnahagsumræðu.
Ætli íslenskar konur séu nokkuð
svo frábmgðnar körlunum í hugs-
un og viðmiðun eftir allt saman?
Glöggt er gestsaugað, er haft fyr-
ir satt, en óþarfi að láta þá sem
víða fara og reyna að glöggva sig
með samanburði raska myndinni
sem við eigum af okkur sjálfum.
Hampaminnst kenningin hans
Stephans G. Stephanssonar:
Víst er gott að vera hjá
vinasveit og grönnum
og kunna réttar áttir á
allri byggð og mönnum.
Sólheimar 29-33 104 Reykjavík sími 91-688050