Morgunblaðið - 01.11.1988, Page 29

Morgunblaðið - 01.11.1988, Page 29
28 MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 1. NÓVEMBER 1988 MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 1. NÓVEMBER 1988 29 pitrgi Útgefandi Árvakur, Reykjavík Framkvæmdastjóri Haraldur Sveinsson. Ritstjórar Matthías Johannessen, Styrmir Gunnarsson. Aðstoðarritstjóri Björn Bjarnason. Fulltrúarritstjóra Þorbjörn Guðmundsson, Björn Jóhannsson, Árni Jörgensen. Fréttastjórar Freysteinn Jóhannsson, Magnús Finnsson, Sigtryggur Sigtryggsson, Ágúst IngiJónsson. Augiýsingastjóri Baldvin Jónsson. Ritstjórn og skrifstofur: Aðalstræti 6, sími 691100. Auglýsingar: Aðalstræti 6, sími 22480. Afgreiðsla: Kringlan 1, sími 83033. Áskriftargjald 800 kr. á mánuði innanlands. í lausasölu 70 kr. eintakið. Hvalastefnan veldur enn deilum Ríkisstjómin segist vera að íhuga, hvernig staðið skuli að framhaldi á áætlun- inni um hvalveiðar í vísinda- skyni. Var þetta meðal þess sem fulltrúar stjómarinnar sögðu við forráðamenn vest- ur-þýska verslunarhringsins Aldi fyrir helgi. Eins og kunn- ugt er ætlar Aldi að halda áfram að kaupa íslenskt lag- meti, þótt sú skoðun ryðji sér æ víðar rúms, að sjávarafurðir einkenndar með heiti íslands eigi undir högg að sækja vegna hvalveiðistefnunnar. Stefnan sjálf á raunar einnig undir högg að sækja og er það mat margra vísindamanna, að ekki sé nauðsynlegt að veiða fleiri hvali til að fá haldbærar niður- stöður í rannsóknum á hvala- stofnum hér við land. Loks er ljóst, að innan ríkisstjórnarinn- ar er alls ekki einhugur um óbreytta stefnu og standa ráð- herrar þar á milli sjónarmiða sjávarútvegsráðherra Fram- sóknarflokksins annars vegar og landbúnaðarráðherra Al- þýðubandalagsins hins vegar. Þegar afstaða erlendra fyr- irtækja til viðskipta við Islend- inga í skugga hvalamálsins er metin, má ekki álykta sem svo, að fyrirtækin sjálf taki afstöðu með eða á móti hval- veiðum. Þau em aðeins að velta því fyrir sér, hvort það fæli viðskiptavini þeirra frá verslunum eða matsölustöð- um, að íslenskur vamingur eða hráefni er þar til sölu. Barátt- an stendur í raun um við- skiptavinina, ef þannig mætti að orði komast, hvort þeir láti það hafa áhrif á sig að samtök umhverfisvemdarsinna berjast fyrir því að fólk hætti að kaupa íslenskar sjávarafurðir á með- an hvalastefnan er óbreytt. Erfíðleikamir vegna hvala- málsins em margvíslegir. Á sínum tíma gripu grænfrið- ungar í Hamborg til aðgerða í höfninni þar til að koma í veg fyrir að hvalkjöt yrði flutt um hana til Japans og hið sama endurtók sig síðan í Helsinki. Finnst grænfriðungum þeir komast í feitt, þegar þeir geta sýnt fram á að „vísindakjötið1* sé selt fyrir hátt verð til Jap- ans. í síðustu viku spurðist það síðan, að fulltrúi bandaríska viðskiptaráðuneytisins hefði lagt að Japönum að hætta inn- flutningi á hvalkjöti meðal annars frá íslandi. Jón Baldvin Hannibalsson utanríkisráð- herra taldi að með þessu hefði Bandaríkjastjórn verið að ganga á bak orða sinna með hliðsjón af viðræðum, sem hann átti fyrir skömmu við George Shultz, utanríkisráð- herra Bandaríkjanna, og sam- komulagi sem í gildi er milli ríkisstjórna Islands og Banda- ríkjanna um hvalamál og talið hefur verið einkar hagstætt fyrir okkur. Hafði utanríkis- ráðherra uppi hörð mótmæli vegna þessa og hætti við að fara í skoðunarferð um varnar- svæðið á Keflavíkurflugvelli til að árétta reiði sína. Þegar framganga banda- rísks erindreka í Japan veldur trúnaðarbresti milli íslenskra og bandarískra stjómvalda, þarf að bæta úr því og það tafarlaust. Nauðsyn þess á raunar ekkert skylt við hvala- málið, þótt það sé þúfan sem velti hlassinu í þessu tilviki. Hitt er einnig með öllu ástæðu- laust að láta eins og tengsl séu á milli hvalastefnunnar og vamarstefnunnar. Er fráleitt að þeir sem fylgja ábyrgri stefnu í vamar- og öryggis- málum ýti undir þá $koðun, að forsenduna fyrir nauðsyn vama í landinu sé að finna í ákvörðunum um hvalveiðar hér við land, hvort heldur þær eru stundaðar í nafni vísinda eða af öðrum ástæðum. Ríkisstjómin verður að taka af skarið í hvalamálinu. For- sætisráðherra gekk fram fyrir skjöldu á meðan utanríkisráð- herra var í Bandaríkjunum og gaf til kynna það, að til álita kæmi að stunda ekki hvalveið- ar í vísindaskyni á næsta ári. Þá brást utanríkisráðherra við með svipuðum þunga og gagn- vart Bandaríkjastjóm í síðustu viku. Sjávarútvegsráðherra hefur látið eins og hvalastefn- an verði óbreytt en landbúnað- arráðherra telur hana gengna sér til húðar. Enginn efast lengur um neikvæð áhrif henn- ar út á við. Hvorki í Wash- ington né í þýskum verslunar- fyrirtækjum taka menn ákvarðanir í þessu máli fyrir hönd íslenskra stjórnvalda, þau verða að gera það sjálf. Utanríkisráðherra á fiindi SVS og Varðbergs: Atlantshafsbandalagið hefiir lagt hvað mest af mörkum til stöð- ugleika og friðar í heiminum JÓN Baldvin Hannibalsson, utanríkisráðherra, flutti ræðu um utanríkis- mál íslands á fundi Samtaka um vestræna samvinnu og Varðbergs síðastliðinn laugardag. Fjöldi manns hlýddi á mál utanríkisráðherra, þar á meðal forseti Islands, frú Vigdís Finnbogadóttir. í ræðu sinni lagði ráðherra áherslu á mikilvægi aðildar íslendinga að Atlantshafs- bandalaginu og brýna þörf á auknum samskiptum við aðrar Vestur- Evrópuþjóðir á sviði viðskipta og öryggismála. Morgunblaðið/Guðlaugur Tr. Karlsson Vigdís Finnbogadóttir, forseti íslands, sat fund SVS og Varðbergs. Vigdís situr lengst til vinstri, Andspæn- is henni siíja þau Jón Baldvin Hannibalsson utanríkisráðherra, Bryndís Schram kona hans og Eiður Guðna- son alþingismaður. Við hlið Vigdísar situr Kjartan Gunnarsson, formaður SVS. Kjartan sagði er hann setti fundinn að hann liti á nærveru forseta sem mikla viðurkenningu á starfi samtakanna. „Þegar rætt er um þátttöku ís- lendinga í alþjóðasamtökum, hættir mönnum gjaman til að gera greinar- mun á friðar-, efnahags og mannúð- arstarfi samtaka eins og Sameinuðu þjóðanna og undirstofnana þeirra annars vegar og hemaðarumsvifum vamarbandalags eins og Atlants- hafsbandalagsins hins vegar," sagði Jón Baldvin í ræðu sinni. „Þegar nánar er að gáð er raunveruleikinn allur ahnar og flóknari." Ráðherra sagðist ekki vilja gera lítið úr framlagi SÞ til friðar. Á þessu ári hefðu samtökin haft lykilhlut- verki að gegna við lausn svæðis- bundinna deilumála og það væri sérs- takt gleðiefni að friðargæslusveitum samtakanna hefðu nú verið veitt frið- arverðlaun Nóbels. „En við skulum einnig hafa hugfast að það 'er Atl- antshafsbandalagið, í krafti þeirrar pólitísku samstöðu sem því hefur auðnast að sýna á undanfömum ámm, sem hefur lagt hvað stærstan skerf af mörkum til stöðugleika og friðar í heiminum," sagði Jón Bald- vin. Hann sagði vert að minna á að Atlantshafsbandalagið væri ekki hemaðarbandalag nema að öðrum þræði. Grundvallarstefna þess byggðist á tveimur jafnvægum markmiðum; annars vegar á trúverð- ugri fælingu og traustum vopnum, en hins vegar á því að stuðla að bættum samskiptum austurs og vest- urs eftir pólitískum leiðum, sem bo- rið hefði árangur meðal annars með samkomulagi um útrýmingu meðal- drægra kjamavopna úr Evrópu. Vopnin ekki undirrót vandans „Með þátttöku í pólitísku starfi Atlantshafsbandalagsins höfum við Islendingar viljað taka þátt í tilraun- um Atlantshafsbandalagsins til að ná fram raunhæfum samningum um afvopnunarmál. Hinu megum við þó ekki gleyma að vopnaviðbúnaðurinn sem slíkur er ekki sjálf undirrót van- dans sem við er að glíma í samskipt- um austurs og vesturs. Þannig er það yfirlýst stefna Atlantshafs- bandalagsríkjanna, þar á meðal ís- lands, að ekki skuli einangra af- vopnunarmál og aðra þætti í sam- skiptunum," sagði Jón Baldvin og neftidi þar sérstaklega mannrétt- indamál. Utanríkisráðherra ræddi um breytta háttu í alþjóðasamskiptum, auknar samgöngur og fjarskipti og aukin tengsl við önnur ríki. Þjóðríkin tengdust'hvert öðru æ sterkari bönd- um og yrðu háðari hvert öðru en áður hefði þekkst. Þetta ylli meðal annars því að það sem við hefðum áður litið á sem einkamál okkar létu aðrar þjóðir sig nú miklu varða. Nefndi ráðherra þar sérstaklega hvalveiðimálið. „Það er óhætt að fullyrða að fyrir áratug síðan hafi tæpast nokkum grunað að hvalveið- ar yrðu fyrir afskiptum utan frá með þeim hætti sem raunin hefur verið," sagði ráðherra. „Eða hver hefði get- að spáð fyrir að hvalveiðimál yrðu einn góðan veðurdag helsta ágrein- ingsefnið í samskiptum Islands og Bandaríkjanna?“ EB mikilvægasti markaður okkar frá upphafí Jón Baldvin sagði að hvergi í heim- inum kæmu þessi breyttu samskipti betur fram en í Vestur-Evrópu. Pólitísk sameining aðildarríkjanna væri nú yfírlýst stefna Evrópubanda- lagsins, og ein af mikilvægustu for- sendum þess væri hinn sameiginlegi innri markaður bandalagsins, sem stæði til að koma á 1992. „Á síðasta ári fóru 57% af útflutt- um sjávarafurðum íslendinga á markað Evrópubandalagsins. Það þýðir að enginn einn markaður hefur á neinum tíma frá stofnun lýðveldis- ins verið okkur eins mikilvægur," sagði Jón Baldvin. Hann sagði að það væri því augljóst hversu miklu skipti að Islendingar tryggðu hags- muni sína sem best á markaði EB. Helsti þröskuldurinn til lengri eða skemmri tíma litið í þeim efnum væri sú krafa EB að gegn aðgangi að mörkuðum yrði að koma aðgang- ur að auðlindum. Á aðgang EB að fiskveiðilögsögunni hefðu íslending- ar ekki viljað fallast í viðræðum sínum við bandalagið. Þegar til skemmri tíma væri litið væri þó ekki ástæða til að búast við stórvægileg- um vandamálum fyrir útflutningsaf- urðir til EB, þar sem viðskiptahindr- anir væru óverulegar. Afstaðan til bandalagsins væri hins vegar eitt mikilvægasta utanríkismál íslend- inga á komandi árum, og það væri stefna ríkisstjórnarinnar að aðlaga íslenskt atvinnulíf ýmsum breyting- um, sem innri markaðurinn hefði í för með sér, án þess þó að gerast aðili að honum. ísland taki aukinn þátt í varnarsamstarfi V-Evrópu Utanríkisráðherra gerði að um- talsefni tengsl viðskipta- og öryggis- mála. Hann lét svo um mælt að það væri auðvelt að færa rök fyrir því að þessir málaflokkar væru nátengd- ir og yrðu ekki aðskildir þegar á heildina væri litið. ísland gegndi mikilvægu hlutverki í vörnum Evr- ópu, enda skipti það miklu máli fyrir vamir siglingaleiðanna milli Vestur- Evrópu og Norður-Ameríku. „Evr- ópubandalagið er ekki einungis vett- vangur efnahagsmála heldur einnig utanríkis- og öryggismála sem fer fram innan pólitískrar samvinnu að- ildarríkjanna,“ sagði Jón Baldvin. „Án þess að ég fari út í einstök at- riði hér er greinilegt að athyglisverð þróun á sér stað í pólitískri samvinnu Evrópubandalagsríkja, innan vé- banda Vestur-Evrópusambandsins og raunar einnig í auknu tvíhliða samstarfi innan Vestur-Evrópu í vamarmálum. í sögulegu og menn- ingarlegu tilliti eru íslendingar Evr- ópuþjóð og líta á sig sem slíka. Þessi afstaða á sér greinilega samsvörun í Vestur-Evrópu. Þar er litið á íslend- inga sem Evrópuþjóð og áhugi á landi og þjóð mótast af því á margan hátt. Með það í huga sem og þau tengsl sem em milli vama íslands og vama Vestur-Evrópu sýnist mér full ástæða til þess að vð fylgjumst með samstarfí Vestur-Evrópu á sviði ör- yggis- og vamarmála, ekki síst í ljósi þess að hún er nátengd Evrópu- bandalaginu.“ Ný merking fullveldishugtaksins Utanríkisráðherra sagðist telja að íhuga yrði vandlega þróunina í átt til nánari alþjóðlegra samskipta Is- lendinga. Afleiðingar hennar yrðu án efa þær að fullveldishugtakið fengi aðra merkingu en áður. „Full og óskomð yfírráð innan eigin landa- mæra em að forminu til rétt lýsing en innihaldið breytist eftir því sem gagnkvæm tengsl aukast og sam- ræming og samráð verða meiri. Það segir sig sjálft að í þessu felast ákveðin vandamál, ekki síst fyrir smáþjóð eins og íslendinga sem legg- ur höfuðáherslu á það að varðveita sjálfstæði sitt, menningu og tungu,“ sagði ráðherra. „Hvað viljum við, hvar verðum við og hvar getum við sett mörkin þegar við í auknum mæli tengjumst hinu alþjóðlega sam- félagi? Getum við sem smáþjóð að- lagað okkur nýjum aðstæðum jafn- mikið og margar aðrar þjóðir gera? eða gilda ef til vill önnur lögmál um smæstu ríkin en þau sem stærri eru? Er kostnaðurinn í þjóðlegum verð- mætum hlutfallslega meiri fyrir okk- ur en þau? Við þessum og viðlíka spumingum þurfum við að leita svara. Það veltur ef til vill ekki hvað síst á niðurstöðum okkar í þeim efn- um hvemig utanríkismál okkar skip- ast í framtíðinni." Fyrirspurnir Að loknu erindinu svaraði utanrík- isráðherra fyrirspurnum fundar- manna. Hann ítrekaði, að samskiptin við Evrópubandalagið j[EB) yrðu helsta viðfangsefnið á sviði utanríkis- mála á næstunni, jafnframt yrði kannað til hlítar, hvaða kostir á því að gera fríverslunarsamning við Bandaríkin. Ráðherrann sagði, að á næsta ári fæm íslendingar með vara- formennsku og formennsku í EFTA- ráðinu og yrðu þannig í forystu í viðræðum EB og EFTA. Hann hefði ekki gert neina starfsáætlun í því sambandi en myndi eftir fáeina daga hitta ýmsa forystumenn jafnaðar- manna í Evrópu á fundi í Berlín og ræða þessi mál við þá. Af fjárlaga- frumvarpi næsta ár myndu menn sjá, að aukin áhersla yrði lögð á Evrópumálefni og þar kæmi einnig fram hvort segl yrðu dregin saman í rekstri sendiráða á Norðurlöndun- um. Þegar ráðherrann var spurður, hvort túlka ætti yfirlýsingar erind- reka utanríkisráðuneytisins í viðræð- um við Aldi-fyrirtækið í Vestur- Þýskalandi um að engin endaleg ákvörðun hefði verið tekin um vísindaveiðar á hvölum á næsta ári sem fyrirheit um breytta stefnu ríkis- stjómarinnar, sagði Jón Baldvin, að ríkisstjómin hefði fylgt sveigjanlegri stefnu í hvalamálinu. íslendingar hefðu lýst sig reiðubúna að breyta stefnu sinni og hefðu meðal annars gert það með samningum við Banda- rílqamenn. Síðasti áfangi vísindaá- ætlunarinnar væri í endurskoðun og vildi hann ekki láta neitt frekar ber- ast út um málið við núverandi að- stæður. Utanríkisráðherra var beðinn að skýra ákvæði stjómarsáttmálans þar sem segir: „Ríkisstjóroin mun ekki gera nýja samninga um meiriháttar hemaðarframkvæmdir og skipti ís- lendinga við vamarliðið verða endur- skipulögð." Hvað í þessu orðalagi fælist og hvort um neitunarvald ein- hvers stjórnarflokksins í þessum málaflokki væri að ræða. „Þær fram- kvæmdir sem búið var að samþykkja áður munu fara frarn," sagði Jón Baldvin. Hann sagði að á næsta ári yrði áfram unnið við fjórða áfanga olíustöðvarinnar í Helguvík, við akst- ursbraut meðfram flugbraut á Keflavíkurflugvelli, við nýjan skóla í varnarstöðinni og byggingu 112 íbúða fyrir fjölskyldur vamarliðs- manna. Jafnframt yrði uppbyggingu ratsjárstöðva haldið áfram og sérstök eftirlitsmiðstöð byggð. Ráðherra sagði að hvað endur- skipulagningu samskipta varðaði hefði fyrst og fremst fyrirkomulag verktöku í þágu vamarliðsins verið haft í huga er stjómarsáttmálinn var saminn. Fleira kæmi þó til, til að mynda aðskilnaður vamarliðs og þjónustustarfsemi íslendinga á Keflavíkurflugvelli, mengunarmál og önnur áhrif dvalar varnarliðsins á mannlíf í grenndinni. Þegar Jón Baldvin ræddi spurn- inguna um neitunarvald minnti hann á að hér á landi væri ráðherra nær því einvaldur á sínu sviði og væri hefð fyrir þessu sérstaklega rík í utanríkismálum. Þann tíma sem þessi ríkisstjóm starfaði yrði þó engu einræðisvaldi beitt á þessu sviði. Bókasafii í turni Skál- holtskirkju að skemmast BÓKASAFN, sem íslenska þjóð- kirkjan festi kaup á árið 1965, er enn í geymslu í turni Skál- holtskirkju og er talið að það sé farið að skemmast. Á Kirkju- þingi heftir verið lögð fram til- laga um að ráðinn verði bóka- safiisfræðingur til að skrá safin- ið, svo fyrir liggi örugg heimild um bókakostinn. Safnið var í eigu Kára B. Helga- sonar, kaupmanns í Reykjavík, en ætíð kennt við fyrri eiganda þess, Þorstein Þorsteinsson, sýslumann í Búðardal. Að frumkvæði dr. Sigur- KOMIÐ hefiir fram á Kirkjuþingi tillaga til þingsályktunar um kirkjulega menningarmiðstöð á Hólum í Hjaltadal. Gert er ráð fyrir að í menningarmiðstöðinni fari fram námskeið um málefiii kirkjunnar. Á síðasta Kirkjuþingi kom fram tillaga um stofnun slíkrar menning- armiðstöðvar í Skálholti og var hún samþykkt samhljóða. Menningar- miðstöðvar af þessum toga eru al- gengar víða í Evrópu. I tillögunni er gert ráð fyrir að menningarmið- stöð á Hólum vinni í kirkjulegum og þjóðlegum anda. Reynt verði að bjöms Einarssonar biskups réðst kirkjan í að kaupa safnið og til að standa straum af kaupunum var efnt til almennrar fjársöfnunar meðal þjóðarinnar, sem nefnd var Skálholtssöfnun. Safninu var komið fyrir í Skálholtskirkjutumi og hefur verið þar síðan. Þar er ófullnægj- andi geymsla fyrir bækur, enda telja flutningsmenn tillögunnar líklegt að safnið hafi skemmst vegna ónógrar hita- og rakajöfnun- ar. í greinargerð með tillögunni, sem þeir Ottó A. Michelsen, Siguijón ná til sem flestra þjóðfélagshópa, án tillits til stjórnmála, kirkjudeilda og kynþátta. Menningarmiðstöðin beiti sér fyrir þingum, umræðum, og námskeiðum fyir skóla, stéttar- félög, æskulýðshópa, ýmis félög aldraðra og ferðahópa innlenda sem erlenda. Starfsemin fari fram í stofnun, sem reist verði á vegum þjóðkirkjunnar á Hólum. Reiknað er með að bygging hennar og rekst- ur verði með ríkisframlagi, opin- berum styrkjum, þátttökugjaldi og fijálsu framlagi. Stofnunin verður undir beinni yfirstjóm þjóðkirkjunn- ar. Einarsson og Kristján Þorgeirsson flytja, kemur fram að þjóðkirkjan hefur ekki haft bolmagn til að leggja Skálholtssafni til húsnæði og aðra aðstöðu sem því hæfir. Því hefur safninu ekki verið viðhaldið með öflun síðari tíma árganga í blöð og tímarit eða viðbóta í ritrað- ir eða önnur safnrit. í safnið vantar nú allar íslenskar bókmenntir í ald- arfjórðung, svo og hvers kyns önn- ur fróðleiks- og fræðirit á sama tíma. Telja flutningsmenn tillög- unnar því að safnið hafi staðnað. Flutningsmenn vilja því að safnið verði flutt úr núverandi stað í ann- an heppilegri, bæði með hliðsjón af öruggari geymslu og afnotum. Að öðm leyti komi til greina að safnið verði selt og andvirðið notað til ýmissa góðverka og þarflegra mála á vegum þjóðkirkjunnar. Ann- ar möguleiki sé sá að hluti safnsins verði seldur, en undanskildar guðs- orðabækur og fræðirit um kristin- dóm og önnur andleg mál, sem ekki eru þegar fyrir hendi við emb- ætti biskups. Einnig að allar bæk- umar eða hluti þeirra verði gefnar Landsbókasafni eða Háskólabóka- safni. Þá er nefnt að til greina komi sérstök deild í væntanlegri Þjóðar- bókhlöðu eða leigt verði framtíðar- húsnæði fyrir safnið, til dæmis í Hallgrímskirkjutumi. Loks er bent á þann möguleika að í hinni nýju bækistöð Þjóðskjalasafns verði komið fyrir sérstakri deild guðs- orðabóka og annarra trúmálarita, sem nú eru annað hvort f Skál- holtssafni eða Biskupsstofu. Til álita gæti einnig komið að flytja allt safnið þangað. Tillaga á Kirkjuþingi: Menningarmiðstöð kirkjunnar á Hólum Osló: í skugga hraftis- ins fær góða dóma Breytt lánskjaravísitala: Beðið eftir mati Seðlabankans FrA Rune Timberlid; fréttantara Morgunblaðsins KVIKMYNDINI skugga hrafiisins feer að flestu leyti góða dóma í norskum dagblöðum efitir frum- sýningu í þremur bæjum. „Mynd sem óhætt er að mæla með, sterk, fersk og öðruvísi upplifiun" skrif- ar gagnrýnandi VG, stærsta dag- blaðs Noregs. I Undir fyrirsögninni „Sterkt frá íslandi" skrifar gagnrýnandi VG, Jon Selás að í skugga hrafnsins sé sér- stæð og góð kvikmynd - stórbrotin frásögn í dramatísku umhverfi, spennu- og ástarsaga með sterkum persónum og aumum svikum í milli- bili heiðni og kristindóms. Hann gef- ur einnig Helga Skúlasyni og Tinnu Gunnlaugsdóttur góða umsögn fyrir leik þeirra. Gagnrýnandi Aftenpostens, Per Haddal, gefur í skugga hrafnsins einnig góðan vitnisburð. „Hönnun myn4arinnar er fyrsta flokks" segir hann og hrósar kraftmiklum leik Helga Skúlasonar. Hann segir mynd- ina þó jaðra við að vera skopstælingu af sjálfri sér á köflum, harkan verði aðalatriði og þá riðlist samhengið. „En þeir sem hafa gaman að íslend- ingasögunum hafa varla fyrr séð eins lifandi og ofbeldisfulla túlkun þeirra á hvíta tjaldinu." Thor Ellingson skrifar í Dagbladet að Hrafn Gunnlaugsson sýni enga miskunn þegar hann lýsi óeirðum, átökum og manndrápum og að hann og kvikmyndatökumaðurinn Esa Vuorinen noti íslenska náttúm á stórbrotinn hátt. „Þetta er bæði gott og slæmt. Eg sakna þeirrar ströngu stílfæringar á ofbeldinu sem var rílqandi í fyrstu kvikmynd Hrafns," segir Thor Ellingsen. Arbeiderbladet er það eina af stóm dagblöðunum í Osló sem gefur í skugga hrafnsins slæma einkunn. Gagnrýnandi blaðsins, Harald Kol- stad, skrifar að myndin sé ekki dra- matískt trúverðug eitt augnablik, hún sé glæsilegt sb'lfært ævintýri og ekkert annað. Hann segir jafnffamt að margir leikaranna ofleiki og talar um Tinnu Gunnlaugsdóttur sem móðursjúka ljósku. I I IIII II ll 1 »111 lililllll lll lll 11» I lnl i 11 EKKI ER ennþá ljóst hvort eða með hvaða hætti lánskjaravísi- tölu verður breytt. Við myndun rikisstjórnarinnar var ákveðið að taka launavísitölu og gera að þætti með helmings vægi í lánskjaravisitölu. Ríkisstjórnin bíður eftir mati Seðlabankans, en erindi um það var sent bank- anum skömmu efitir að stjórnar- skiptin urðu i lok september. Geir Hallgrímsson bankastjóri í Seðlabankanum segir að von sé á áliti bankans í lok þessarar viku eða í byijun næstu. Hann vildi ekki tjá sig um niðurstöður bank- ans að öðm leyti. Steingrímur Hermannsson for- sætisráðherra sagðist vera orðinn óþolinmóður að bíða eftir áliti Seðlabankans. „Jú, mig er farið að lengja eftir því, við emm orðn- ir óþolinmóðir.“ Hann var spurður hvernig síðan yrði haldið á þessu máli. „Það fer náttúrulega tölu- vert eftir svari Seðlabankans og það er að sjálfsögðu hans mat á lögunum frá 1979 sem beðið er eftir. Þar segir að bundið skuli vera við vísitölur. Það er þetta mat sem beðið er eftir og liggur orðið mjög á að fá,“ sagði Steingrímur Hermannsson. Lánslq'aravísitala er í dag sett saman úr byggingavísitölu og framfærsluvísitölu. Meðal þess sem Seðlabankihn skilar áliti um er varðandi lögmæti breytingar- innar og þá hvaða lagabreytingar þarf að gera til að hrinda henni í framkvæmd, ennfremur hvort sú launavísitala sem reiknuð er í dag I er nothæf í lánskjaravísitölu. Ann- ar þáttur þessa máls varðar verð- tryggingar fjárskuldbindinga, en ríkisstjómin lýsti því yfir að stefnt skuli að því að afnema verðtrygg- ingar. Seðlabankinn metur einnig áhrif og lögmæti þess. Sjónvarpsmyndin „Svívirtu börnin“: Mikil viðbrögð við sýningu myndarinnar AÐ lokinni sýningu Stöðvar 2 á myndinni „Svívirtu börnin" í fyrra- kvöld, þar sem fjallað var um kynferðislegt ofbeldi á börnum, höfiðu 53 einstaklingar hringt í neyðarþjónustu Rauða krossins og sjálfebjargarhóps um sifjaspell í Hlaðvarpanum. Mest var hringt á meðan á útsendingu myndarinnar og umræðuþáttar að henni lok- inni stóð, og voru konur í miklum meirihluta þeirra sem hringdu, en þar var eingöngu um að ræða fiullorðið fólk. Meirihluti þeirra sem hringdu ekki náð til allra landsmanna. höfðu verið þolendur kynferðilegs Töldu þeir brýna þörf á að myndin ofbeldis af einhveiju tagi, og vom margir þeirra að greina frá reynslu sinni í fyrsta skipti. Ólafur Odds- son, forstöðumaður neyðarat- hvarfs Rauða krossins, telur að viðbrögðin hér á landi við sýningu myndarinnar séu hlutfallslega meiri en í Noregi og Svíþjóð, þar sem myndin hefur verið sýnd. Hann telur að ástæða þess sé hugs- anlega sú, að umræða hér á landi um kynferðislegt ofbeldi á börnum sé ekki komin eins langt og þar. Fólk afneiti því á vissan hátt að atvik af þessu tagi eigi sér stað hér á landi, og meðan svo sé fáist ekki allir til að gefa sig fram. Á blaðamannafundi sem fulltrú- ar þeirra samtaka, sem tóku að sér að svara símum hjá Rauða krossinum og í Hlaðvarpanum á meðan á sýningu piyndarinnar stóð, kom fram nokkur óánægja með að myndin var sýnd í læstri dagskrá Stöðvar 2, og hefði því yrði sýnd í ríkissjónvarpinu, og jafnframt að gerður yrði sérstakur þáttur þar sem Ijallað væri um stöðu þessara mála hér á landi. Þar þyrfti bæði að fjalla um eldri þolendur og þau börn sem nú yrðu fyrir kynferðislegu ofbeldi og hefðu orðið fyrir því á undanföm- um árum. Á fundinum kom fram að mikil- vægt vígfi að skipuleggja öflugt forvarnárstarf, og útbúa þyrfti fræðsluefni, sem notað yrði innan skólakerfisins. Þá þyrfti að veita kennurum og fóstmm nauðsynleg- an undirbúning til að geta áttað sig á og bmgðist við á réttan hátt, þegar upp koma mál af þessu tagi hjá bömum. Fjárveitingar til þeirra aðila sem sinnt hafa þessum mál- um hingað til hafa verið af sköm- um skammti, og meirihluti starfs- ins hefur verið unninn í sjálfboða- vinnu.

x

Morgunblaðið

Direct Links

If you want to link to this newspaper/magazine, please use these links:

Link to this newspaper/magazine: Morgunblaðið
https://timarit.is/publication/58

Link to this issue:

Link to this page:

Link to this article:

Please do not link directly to images or PDFs on Timarit.is as such URLs may change without warning. Please use the URLs provided above for linking to the website.