Morgunblaðið - 01.11.1988, Blaðsíða 54

i>4
MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 1. NÓVEMBER 1988
Fiskiþing haldið í 47. sinn
Halldór Ásgrímsson, sjávarútvegsráðherra:
Til verulegs atvinnu-
leysis getur komið hér
„ÞÓ aðgerðir stjórnvalda bæti afkomu sjávarútvegsins tímabundið,
má búast við að talsverður halli sé enn á rekstri flölmargra sjávarút-
vegsfyrirtækja. Þetta er vissulega alvarlegt, sérstaklega i ljósi þess,
að fyrirsjáanlegt er að draga verður úr afla á næsta ári og hæpið er
að búast megi við miklum verðhækkunum á erlendum mörkuðum.
íslendingar standa í fyrsta skipti í langan tíma frammi fyrir þeirri
staðreynd, að til verulegs atvinnuleysis geti komið. Til að svo verði
ekki, þurfum við að sætta okkur við lífskjaraskerðingu um einhvern
tíma, hvort sem okkur líkar betur eða verr. Allar umræður um launa-
hækkanir á næstu mánuðum eru óraunhæfar miðað við þær efiiahags-
legu staðreyndir, sem við blasa,“ sagði Halldór Ásgrímsson, sjávarút-
vegsráðherra, í ávarpi sínu til þingfúlltrúa og gesta.
Sjávarútvegsráðherra kom víða
við í ávarpi sínu og verður hér á
eftir stiklað á stóru í því:
Gera má ráð fyrir 2%
lækkun
útflutningsverðmæta
„Afkoma sjávarútvegsins fór
stöðugt batnandi allt frá árinu 1984
og fram á hausti 1987. Saman fór
vaxandi afli, hækkandi fiskverð á
erlendum mörkuðum og lækkandi
útgerðarkostnaður. Aðrir þættir
eins og bætt meðferð afla og vöru-
þróun hafa einnig haft sitt að segja
til að bæta afkomu sjávarútvegsins
á þessum tíma.
Á árunum 1985 til 1987 var
hagvöxtur á íslandi að meðaltali 5
6% sem að mestu mátti rekja til
aukinnar verðmætasköpunar í sjáv-
arútvegi. Tvö seinni árin var gengi
krónunnar haldið föstu þrátt fyrir
innlendar kostnaðarhækkanir langt
umfram það, sem gerðist í helztu
viðskipalöndum okkar. Á árinu
1988 má hins vegar gera ráð fyrir
því að útflutningsverðmæti sjávar-
afurða lækki um 2% á föstu verði
í stað 6% aukningar á árinu 1987.
Þetta kemur til af því, að nauðsyn-
legt þótti að draga úr afla á þessu
ári, en einnig hefur verð á okkar
helztu sjávarafurðum lækkað. Sjáv-
arútvegurinn situr því eftir með
kostnað af þeim lífskjarabata, sem
allur almenningur í landinu hefur
orðið aðnjótandi á liðnum árum. Á
sama tíma hafa tekjur sjávarút-
vegsins lækkað. Kröfur þjóðfélags-
ins á hendur sjávarútveginum eru
miklar, sem sést bezt á því að kaup-
máttur ráðstöfunartekna hefur
hækkað að meðaltali um 13 til 14%
á föstu verðlagi undanfarin þijú ár.
Stjómvöld og forsvarsmenn fyr-
irtækja í sjávarútvegi verða að leita
allra tiltækra ráða til að lækka til-
kostnað. í raun er það eina haldreip-
ið sem sjávarútvegurinn hefur í
dag. Því er mikilvægt að gerð verði
gangskör að því að hvarvetna verði
gripið til hagræðingar og lækkun
kostnaðar. A þetta jafnt við um
~~ ríkið og atvinnufyrirtæki. Sem
dæmi má nefna það óhagræði sem
viðgegnst í bankakerfinu og veldur
meiri vaxtamun hér á landi en ann-
ars staðar þekkist.
Áframhaldandi lækkun útgjalda
er höfuðnauðsyn. Allir verða að
gera sér ljóst að hvort sem ríkir
verðstöðvun og launastöðvun eða
ekki er tilgangslaust að tala um
hækkanir. Þjónustuaðilar verða
þvert á móti að lækka sína reikn-
inga með hagræðingu og lækkun
tilkostnaðar. Sjávarútvegurinn
verður að standa vel á rétti sínum
og stórauka kostnaðareftirlit og
krefjast skipulagsbreytinga á ýms-
um sviðum. Endurskipulagning
bankakerfisins er þar eitt brýnasta
verkefnið. Lítið bætir úr skák fyrir
sjávarútveginn að kaupa sér banka.
Mikilvægast er að sameina sem
flesta ög loka öðrum varanlega
’ þannig að hagræðingin verði sem
mest.
Óhjákvæmilegt að minnka
veiðiheimildir
Hafrannsóknastofnun hefur lagt
fram tillögur um hámarksafla úr
helztu nytjastofnum við ísland á
næsta ári. Leggur stofnunin til að
heildarafli úr ýmsum þeirra verði
skorinn niður á árinu. Á þessu ári
var stefnt að því að heildaraflinn á
þorski yrði nálægt 350.000 tonnum.
Hinn fyrsta október síðastliðinn
höfðu 295.000 lestir borizt á land
og stefnir ársafli því í 355.000 til
360.000 lestir. Hafrannsóknastofn-
un telur að til að þorskstofninn
minnki ekki megi afli ekki fara
yrir 300.000 lestir árin 1989 og
1990. Miðað við ástand efnahags-
mála virðist svo mikill samdráttur
illmögulegur, en nauðsynlegt er að
draga úr veiðum eins og nokkur
kostur er.
Aflaheimildir í ár miðuðust við
85.000 lestir af karfa og er áætlað
„AÐGERÐA er þörf, eigi ekki
að fara eins fyrir okkur og næstu
nágrönnum fyrir austan okkur
og vestan. Á ég þar við hið mikla
hrun á þorsk- og rækjustofiium
við Grænland og Noreg. Þess
vegna verður þjóðfélagið i heild
að mæta þeirri skerðingu, sem
felst í því að á næsta ári verði
ekki veitt meira úr þessum stofii-
um, en segir í tillögum Hafrann-
sóknastofiiunar. Og þá verði
stefiit að því að veiða ekki meira
af þorski en 300.000 lestir, 20.000
af rækju, 30.000 af grálúðu og
2.100 lestir af humri,“ sagði Þor-
steinn Gisason, fiskimálastjóri,
við setningu fiskiþings í gær.
Þorsteinn hóf ræðu sína með því
að minnast látinna Fiskifélags-
manna, þeirra Hólmsteins Helga-
sonar, Magnúsar Magnússonar ,
Vilhjálms Ingvarssonar og Guð-
mundar Ingimarssonar, starfs-
manns félagsins. Síðan sagði fiski-
málastjóri meðal annars: „Á sein-
asta ári var sjávarútvegurinn
íslenzku þjóðinni gjöfull. Árið 1987
§órða árið í röð þar sem sjávarafli
Islendinga varð meiri en ein og
hálf milljón lesta. Ársaflinn var
1.625.000 lestir, sem gaf 41,5 millj-
arða króna í útflutningsverðmæti
eða um 78% af heildarútflutningi
landsmanna. Varlegt er að spá
ákveðið um heildarafla í ár, en verði
svipuð loðnuveiði og á seinasta ári,
gæti heildaraflinn orðið nálægt
1.650.000 lestum.
í fyrra veiddust 390.000 lestir
af þorski. I ár gæti veiðin orðið um
355.000 lestir. Þarna er uggvænleg
þróun, þegar litið er á verðmætis-
vægi þorsksins, sem hefur á und-
anförnum árum gefið nálægt 45%
af heiidarverðmæti.-í dag stöndum
að heildarkarfaafli verði lítið eitt
meiri eða nálægt 90.000 lestum.
Hafrannsóknastofnun hefur lagt til
að hámarksafli af karfa verði
75.000 lestir fyrir árið 1989. Virð-
ist því nauðsynlegt að dregið verði
úr karfaafla með svipuðum hætti
og gildir um þorskinn.
Miðað við tillögur Hafrannsókna-
stofnunar má reikna með að afla-
heimildir í ufsa og ýsu verði svipað-
ar og á þessu ári.
Úthlutun veiðiheimilda á grálúðu
fyrir yfirstandandi ár miðaðist við
30.000 lestir. Sóknarmarksskip
hafa í vaxandi mæli sótt í grálúðu-
stofninn og benda áætlanir til, að
ársafli geti orðið allt að 50.000 lest-
ir. Tillögur Hafrannsóknastofnunar
fyrir árið 1989 miðað að 30.000
lesta afla og sýnist óhjákvæmilegt
að stemma stigu við ásókn sóknar-
marksskipa í grálúðustofninn með
setningu sérstaks hámarks á grá-
lúðuveiðar þeirra.
Hafrannsóknastofnun lagði til að
hámarksafli af úthafsrækju yrði
30.000 lestir í ár en veiðiheimildir
miðuðust við 36.000 lesta ársafla.
Vegna minnkandi afla á togtíma
er hins vegar áætlað að ársafli verði
einungis um 26.000. Hafrann-
sóknastofnun hefur lagt til að út-
hafsrækjuafli á árinu 1989 verði
20.000 lestir er því óhjákvæmilegt
að minnka veiðiheimildir verulega
milli ára.
við frammi fyrir þeirri staðreynd
að verulegur samdráttur er nauð-
synlegur í veiðum úr verðmætustu
veiðistofnum okkar og á ég þar við
þorsk, rækju, grálúðu og humar.
Það hlýtur að vera hverjum manni
ljóst hvert stefnir, þegar horft er á
aldurdreifíngu og ört smækkandi
einstaklinga, sem veiðast úr þessum
stofnum."
Fiskiþing var sett í 47. sinn í
gær. Þingið hófst með ávarpi Þor-
steins Gíslasonar og erindum þeirra
Halldórs Ásgrímssonar, Vilhjálms
og Árna Benediktssonar um af-
komu sjávarútvegsins og umræðum
um hana. Jafnframt var á dagskrá
erindi Hilmars Bjamasonar um
ástand fískistofna og Jónasar
Blöndal um Alþjóðasamtök fískifé-
laga. Fiskiþingi lýkur á föstudag.
Vilhjálmur Egilsson sagði nauð-
synlegt að lækka gengi íslenzku
krónunnar um að minnsta kosti 10%
því gengisfellingar skiluðu sjávarút-
veginum hagnaði, en skynsamleg
stóm peningamála réði því hvort
sá hagnaður yrði varanlegur eða
stundarfyrirbrigði.
í sumar var úthlutað 398.000
lestum af loðnu til íslenzkra loðnu-
báta. Sú úthlutun miðaðist við
500.000 lesta heildarkvóta sem
ákveðinn hafði verið til bráðabirgða
til lóka október. Nýlokið er endur-
mælingu á loðnustofninum og er
lagt til að heildarkvótinn verði auk-
inn um 360.000 lestir og af því
magni koma 306.000 lestir í hlut
okkar. Heildarloðnukvótinn á þess-
ari vertíð er því nokkru minni en á
þeirri síðustu, en talið er nauðsyn-
legt að farinn verði nýr leiðangur
um næstu áramót sem vonandi leið-
ir til jákvæðari niðurstöðu.
Það fijálsræði, sem á undanföm-
um árum hefur ríkt í veiðum á út-
hafsrækju sem og svigrúm sóknar-
marksskipa til aflaaukningar, leiddi
af sér að fjárfestingar til aukningar
á afkastagetu fískiskipaflotans fóm
úr hófí fram. þessar fjárfestingar
gera það enn þungbærara en ella
að draga nú saman afla úr ýmsum
af okkar helztu nytjastofnum og
má því með sanni segja að mála-
miðlanir í fiskveiðistefnunni hafí
skapað óþarfa vanda. Menn þurftu
hins vegar ákveðinn tíma til að ná
áttum sem er skiljanlegt og eðlilegt.
Stefiia EB óaðgengileg
Það er yfirlýst stefna Efnahags-
bandalagsins í sjávarútvegsmálum
að fyrir tollfijálsan aðgang sjávar-
afurða að mörkuðum bandalagsins
komi aðgangur aðildarríkja þess að
fiskveiðilögsögu viðkomandi ríkis.
Aðgangur að auðlind komi í staðinn
fyrir aðgang að markaði. Með
Hann ræddi einnig vaxtamál og
sagði fyrirtækin borga í krinum
10% raunvexti, sem væri allt of
hátt og stafaði af því að bankakerf-
ið væri dýrt og illa rekið.
Ámi Benediktsson Tjallaði einnig
um afkomuna og sagði svo: Á árinu
1987 var brúttóhagnaður frystingar
um 7% samkvæmt tölum Þjóð-
hagsstofnunar og þær tölur eru
ekki umdeildar. Eg hef ekki yfirlit
yfír öll frystihús landsins, en sa-
kvæmt því úrtaki sem ég hef, námu
vextir og afskriftir allt að 12%. Með
öðrum orðum, árið 1987 vantar
vantar 5% upp á að tekjur nægi
fyrir gjöldum. Þessum mismun var
í fleiri tilfellum mætt mætt með
söfnun lausaskulda, sem í einhverj-
slíkum rökum hefur bandalagið náð
samningum við nokkrar þjóðir.
Þessi stefna er með öllu óaðgengi-
leg fyrir íslendinga. bent hefur ver-
ið á að ekki viðgengst að krefjast
aðgangs að öðrum auðlindum í við-
skiptum ríkja þeirra. Við sjáum
ekki hvaða rök eru fyrir því að
gera greinarmun á auðlindum hafs-
ins og öðrum auðlindum. Röksemd
okkar hefur ætíð verið sú að fískaf-
urðir séu í raun iðnaðarframleiðsla
okkar og í staðinn fyrir tollfijálsan
aðgang íslenzkrar framleiðslu að
bandalaginu hafí iðnvamingur frá
aðildarríkjum þess tollfijálsan að-
gang að íslenzkum markaði.
Ég tel að við komumst ekki hjá
því að ræða við Efnahagsbandalag-
ið með opnum huga þó svo að ekki
komi til greina af okkar hálfu að
fallast á stefnu Efnahagsbanda-
lagsins um aðgang að auðlind fyrir
aðgang að markaði. Allar viðræður
um þau atriði, sem ég nefndi áðan
verða að verða á fullkomnum jafn-
réttisgrundvelli þar sem rætt er um
sambærilega hluti."
Fjárfi'amlag til Fiski-
félagsins skert
Halldór ræddi einnig framtíð
Fiskifélagsins og þá staðreynd að
samdráttur í efnahagslífínu hlyti
að koma niður á framlagi ríkisins
til félagsins. I fjárlögum næsta árs
væri gert ráð fyrir nokkurri skerð-
ingu, en ráðuneyti sitt væri reiðu-
búið til að taka þátt í endurskoðun
starfsemi Fiskifélagsins og marka
því framtíðarstefnu.
um tilfellum var að nokkru leyti
breytt í föst lán. Þessar nýju lausa-
skuldir vegna greiðsluhalla ársins
1987 báru yfirleitt 30 til 40% vexti
unz vextir voru lækkaðir á síðustu
mánuðum, en það eykur greiðslu-
halla líðandi árs um 1,5 til 2%.
Framan af þessu ári komst
greiðsluhalli upp í 14 til 16%, en
lækkaði verulega við gengisfelling-
una í maí, hækkaði síðan aftur
auknum tilkostnaði strax fyrsta júní
og áfram. Ný ríkisstjórn lagfærði
stöðu frystihúsanna nokkuð með
sérstökum aðgerðum í september.
Eftir þær aðgerðir er brúttóhagnað-
ur frystingar um 8%. Fjármagns-
kostnaður hefur varla verið undir
15 til 16% það sem af er þessu
ári. Hins vegar hafa innlendir vext-
irt verið lækkaðir verulega og fyrir-
hugað er að þeir lækki ennþá meira.
Fari nafnvextir innlendra lána niður
fyrir 10% fer fjármagnskostnaður
í heild niður í 10% af tekjum og
þá er skammt að endar nái saman.“
Þorsteinn Gíslason, fískimálastjóri:
Verulegur aflasam-
dráttur nauðsynlegur
„Lögmál skynseminnar gilda
ekki alltaf um stjórnmál“
„Stjórnvöld sem hafa tekið að sér að skrá gengið líta allt og oft á
stöðugt gengi sem mælikvarða á frammistöðu sina í efiiahagsmálum.
Og vegna þess forðast þau eins og dæmin sanna að horfast í augu
við staðreyndir og breyta gengi þegar þess er þörf. Við verðum að
hafa í huga þegar sljórnmálamenn eru með í spilinu og við ræðum
hvað sé skynsamlegt, að lögmál skynseminnar gilda ekki alltaf um
stjórnmál," sagði Vilhjálmur Egilsson, framkvæmdastjóri Verzlunar-
ráðs íslands, meðal annars á Fiskiþingi, sem sett var í gær.