Morgunblaðið - 13.11.1988, Qupperneq 21

ORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 13. NÓVEMBER 1988
Maumon Abdul Gayoon forsotl:
byltingartilraun í kjölfar kosninga-
sigurs.
1978. Sagt er að Luthufi hafí gerzt
uppreisnarmaður þegar fjölskylda
hans var svipt eignum sfnum vegna
starfsemi aðskilnaðarsinna. Hann
rak kunnan ferðamannastað, Kur-
umba, eftir 1970 og lenti seinna í
erfíðleikum þegar hann reyndi að
smygla skammbyssu í brúðu dóttur
sinnar.
Ibrahim Nasir fv. forseti hefur
að öllum líkindum staðið á bak við
Luthufi, þótt hann neiti því að hafa
verið viðriðinn byltingartilraunina
Nasir, sem býr nú í Singapore, mun
hafa staðið á bak við byltingartil-
raunir evrópskra málaliða gegn nv.
forseta 1980 og 1983. Grunur leik-
ur á að þeir sem stóðu fyrir bylting-
artilrauninni nú hafí lagt fram fé
til kaupa á hergögnum, sem Tamfl-
ar á Sri Lanka hafa fengið að und-
anfömu, til að tryggja sér stuðning
þeirra.
Luthufí hefur rekið alifuglabú
15 km frá Colombo og stundað við-
skipti við Maldíveyjar. Svo virðist
að hann hafí ráðið málaliðana á Sri
liðamir kunni að hafa öðlazt tölu-
verða reynslu í grimmilegum bar-
dögum á Sri Lanka. Aran Bann-
eije, indverski stjómarfulltrúinn í
Male, er þó á öðm máli og segir
að árásarmennimir hafí verið „fag-
mannlegir og miskunnarlausir."
Fát virtist koma á málaliðana
þegar þeir sáu nokkra skokkara
skömmu eftir landgönguna. Nokkr-
ir þeirra vom skotnir til bana.
Barizt var af hörku í tvo til þijá
tíma við aðalstöðvar Þjóðaröryggis-
liðsins, sem er rammgerð bygging,
og árásinni var hmndið. Síðan
heyrðist skothríð aðeins öðm
hveiju. Málaliðamir virtust ekki
gera alvarlega tilraun til að ráðast
á forsetabústaðinn. Þeim tókst
heldur ekki að ná útvarps- og sjón-
varpsstöðvunum og fjarskiptamið-
stöðinni.
Luthufí sást hlaupa um götum-
ar, veifa byssu og segja málaliðun-
um fyrir verkum. Síðan steig hann
upp í jeppa, nam staðar á götuhom-
um og tilkynnti að hann væri orðinn
forseti. Að svo búnu ók hann til
forsetahallarinnar og settist í for-
setastólinn til að prófa hann. Næst
lá leið hans f aðalmoskuna, sem
varð fyrir skemmdum í bardögun-
um, og bað þess að byltingin mætti
hepnnast. Þá var valdaránið að
renna út í sandinn.
Láðst hafði að skera símalínur.
Gayoom forseti komst í ömggt skjól
og hringdi í ráðamenn grannríkj-
anna, Bretlands og Bandarfkjanna
og framkvæmdastjóra brezka sam-
veldisins og bað um tafarlausa að-
stoð. Þá var sagt að um 100 hefðu
fallið í bardögunum og að málalið-
amir hefðu handtekið 2- 3,000
manns, en það vora ýkjur (seinna
var sagt að flórir borgarar, átta
lögreglumenn og a.m.k. þrír mála-
liðar hefðu fallið).
Uppgjöfin
Atburðimir sýndu hve berskjal-
daðar sumar smáþjóðir em fýrir
utanaðkomandi afskiptum og for-
íbúar á Maldív-eyjum eru strangtrúaðlr múhameðstrúarmenn:trúað fólk í Male, höfuðborginni biðst fyrir í einni moskunni.
ana til að efla fískvinnslu á eyjunum
og er sagður aðdáandi Margrétar
Thatchers og Breta, sem veita
500,000 punda aðstoð á ári, aðal-
lega til menntamála. Hann kom í
veg fyrir að Rússar fengju afnot
af gamalli flugstöð Breta á eyjunni
Gan og komst þar með í náðina hjá
Bandaríkjamönnum, sem hafa her-
stöð á Diego Garcia, 1200 km frá
Male, en hann reynir að vera óháð-
ur.
Þótt hann virðist vinsæll og hæf-
ur saka andstæðingar hans hann
um að vilja öllu ráða og draga taum
ættmenna sinna við stöðuveitingar
og fleira. Tíminn, sem var valinn
til byltingartilraunarinnar, var ós-
kynsamlegur, þar sem stutt var
síðan forsetinn hafði verið endur-
kjörinn með yfírgnæfandi meiri-
hluta atkvæða.
Höfuðpaurínn
Yfírvöld í Male hafa sakað
„kunna maldivska glæpamenn" um
að hafa staðið á bak við byltingart-
ilkraunina og segja að Abdullah
Luthufí sé höfuðpaurinn. Hann er
frá Adu, einni af suðureyjunum, þar
sem nokkrir stjómmálamenn börð-
ust fyrir aðskilnaði laust eftir 1970,
en sú barátta lognaðist út af þegar
Gayoon efldi atvinnulífíð þar eftir
að hann tók við forsetaembættinu
Lanka með aðstoð tveggja stuðn-
ingsmanna Nasirs fv. forseta, Re-
eko Maniks og Shagar Nasirs. Hann
mun einnig hafa fengið til liðs við
sig smyglara í Negombo, skammt
frá Colombo, til að tryggja að tvö
innrásarskip málaliðanna kæmust
heilu og höldnu til Male. skipin fóm
frá Kalpitiya á nörðvesturhluta Sri
Lanka 1. nóvember.
Framvarðarsveit um 200 mála-
liða mun hafa verið á Male og ná-
lægum eyjum í þijá mánuði og
stundað illa launuð verkamanna-
og þjónustustörf. Luthufi naut
stuðnings nokkurra kaupsýslu-
manna á eyjunum. Gmnur leikur á
að Tamfl-Tígraunum, sem tóku þátt
í aðgerðinni, hafí verið sagt að þeir
mundu fá eina Maldíveyja að laun-
um, ef hún heppnaðist, og nota
eyjuna fyrir herstöð.
Klaufaleg árás
Um 150-400 málaliðar vom í
innrásarliðinu, sem steig á land í
Male fyrir dögun 3. nóvember. Þeir
komu í smábátum frá móðurskipi
og vom vopnaðir vélbyssum, riffl-
um, handsprengjum og flugskeyt-
um. Aðeins 2,000 manna „Þjóðarör-
yggislið," þ.e. herlögregla, var til
vamar og árásin kom gersamlega
á óvart, en hún virðist hafa verið
ómarkviss og klaufaleg, þótt mála-
Málallðl frá Srl Lanka tekinn tll fanga: dæmið gekk ekki upp.
setinn hlaut stuðning, en Indveijar
töldu sig einfæra um að koma í veg
fyrir valdatöku fámenns hóps upp-
reisnarmanna á Maldiveyjum. Sext-
án hundmð manna fallhlffalið Ihd-
veija kom undir eins á vettvang,
málaliðamir flúðu og Gayoon flutt-
ist aftur í forsetahöllina. Ástandið
færðist í eðlilegt horf daginn eftir.
Um 140 vom handteknir, en mörg-
um var fljótlega sleppt.
Rajiv Gandhi forsætisráðherra
vildi fyrir hvem mun koma í veg
fyrir að Maldiveyjar féllu í hendur
stuðningsmanna Tamfla á Sri
Lanka og að þeir fengju bækistöð
þar. Stjóm hann á ekki aðeins í
höggi við aðskiinaðarhreyfingu
Tamíla á Sri Lanka, hún reyísí'
einnig að halda þjóðemishreyfíngu
þeirra á Suður-Indlandi í skefjum.
Skömmu eftir miðnætti sigidi
Progress light með hluta innrásar-
liðsins áleiðis til Sri Lanka. Þegar
málaliðamir gáfust upp kom í ljós
að Abdullah Luthufí og aðstoðar-
maður hans, Naser, vom meðal
þeirra. Luthufí harðneitaði því að
hann hefði stjómað uppreisninni.
Meðai gíslanna vom Ahmed Mujut-
hafa samgönguráðherra og sviss-
nesk kona hans, sem höfðu særzt.
Talið var að annar hópur mála-
liða hefði flúið með öðm flutninga-
skipi, Dolphin, en það fannst ekki.
Nokkrir reyndu að flýja í dráttar-
bát, en náðust, og nokkrir vo?8
handteknir á ferðamannaeyju
skammt frá Male. Fleiri munu hafa
flúið í bátum til lítilia kóraleyja og
tekið getur marga mánuði að hafa
upp á þeim öllum, ef þeir verða
ekki matar- og vatnslausir.
Hernaðaryfirburðir
Með íhlutuninni á Maldíveyjum
hafa Indveijar enn sýnt að þeir em
voldugasta þjóð Suður-Asíu. Þeir
ráða yfír fjölmennasta hemufSK
heimshlutanum og hafa oft beitt
honum til að tryggja landamæri sín
og treysta stöðu sína gegn grannr-
íkjum sínum á undanfömum 25
ámm. Þeir hafa 1,2 milljónir manna
undir vopnum, en í her Pakistana,
helztu keppinauta þeirra, em
450,000 menn.
Hemaðarmáttur Indveija kom
gleggst í ljós 1971, þegar þeir gripu
í taumana í Bangladesh og studdu
baráttu íbúanna fyrir aðskilnaði frá
Pakistan og stofnun sjáifstæðs
ríkis. Indverskt herlið náði öllu
landinu á sitt vald eftir 12 daga
bardaga við pakistanska herinn og
hélt árásum hans í Kasmír og Sind
í vestri í skeijum. Styijöld Indvei^fT’
og Pakistana í Kasmír og Kutch
1965 hafði lyktað með jafntefli, en
stríðið 1971 staðfesti hemaðaryfír-
burði Indveija. Síðan hefur ekki
komið til styijaldar milli þjóðanna,
en átök hafa oft geisað á landamær-
unum.
Á Sri Lanka styður indverskt
herlið baráttu Sínhala gegn Tamfl-
um og reynir að koma á lögum og
reglu á norðurhluta eyjunnar. Upp-
reisninni er ekki lokið og Indveijar
hafa orðið fyrir töluverðu mann-
tjóni, en dregið hefur úr átökum.
Heima fyrir hafa Indveijar beitt
hemum í viðureignum við Naga og
Mizosmenn í Assam og gegn fletri
minnihlutahópum. Árið 1961 inn-
limuðu þeir portúgölsku nýlenduna
Goa.
Stjóm utanríkismála konungs-
ríkisins Nepals í HimalayaQöllum
er að mestu í höndum Indveija sam-
kvæmt samningum, sem þeir erfðu
frá Bretum, og 100,000 Gurkha-
hermenn þaðan em í indverska
hemum. Smáríkin Sikkim og Bhut-
an í Himalayafjöllum em í raun og
vem indversk vemdarríki (fyrir 20
ámm bældu Indveijar niður bylting-
artilraun í Bhutan). Þannig ha&<
Indveijar að ýmsu leyti tekið við
hlutverki Breta í þessum hluta
heims. íhlutun þeirra á Maldiveyj-
um sýnir að þeir eiga auðvelt með
að stilla til friðar í heimshlutanum
og era reiðubúnir að beita hervaldi
til að hjálpa grannríkjum sínum,
að því er sérfræðingar telja.
GIS'